سرماسوزک (به انگلیسی: Chilblains) به ورم های کوچک خارش دار روی پوست گفته می شود که در اثر قرار گرفتن در معرض سرمای شدید ایجاد می شود.
این عارضه اندام های انتهایی بدن را تحت تاثیر قرار می دهد و نوع موضعی واسکولیت محسوب می شود که در عرض چند هفته بهبود پیدا می کند.
در ادامه قصد داریم درباره سرماسوزک و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
سرماسوزک چیست؟
در حال حاضر اطلاعات دقیقی درباره سرماسوزک در دسترس نیست اما طبق نتایج برخی مطالعات، این وضعیت شکل موضعی واسکولیت می باشد و زمانی رخ می دهد که فرد مستعد در معرض سرما قرار بگیرد.
قرار گرفتن در معرض سرما و رطوبت ممکن است به مویرگ ها در پوست آسیب برساند و به قرمزی، تاول، خارش و التهاب به خصوص روی انگشتان پا، انگشتان دست، گوش ها و بینی منجر شود.
این عارضه باعث ایجاد زخم های از نوع آکرال شده و اندام های انتهایی بدن را تحت تاثیر قرار می دهد که در ابتدا دردناک نیست اما ممکن است فرد به مرور زمان دچار درد شود.
سرماسوزک اغلب زنان، کودکان و افراد مسن را تحت تاثیر قرار می دهد و به خصوص بیماران لاغر ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به آن قرار داشته باشند.
برای درمان معمولا از داروهای موضعی و داروها استفاده می شود که اغلب موثر هستند و بیمار ظرف چند هفته بهبودی کامل پیدا می کند اما در صورت عدم بهبودی خطر عوارضی مانند زخم های پوستی، ترک خوردگی و عفونت وجود دارد و در موارد نادر ممکن است زخم و تاول ایجاد شود که در صورت عدم درمان جای آن باقی می ماند.
بهترین روش برای پیشگیری از بروز سرماسوزک در هوای سرد این است که اندام های انتهایی بدن گرم نگه داشته شوند. به طور کلی افراد آسیب پذیر اگر خودشان را گرم نگه داشته و تا حد امکان از سرما دوری کنند کمتر در معرض این عارضه قرار می گیرند.
علائم سرماسوزک
سرماسوزک معمولا مدت کوتاهی بعد از قرار گرفتن در معرض سرما بروز می کند و اگر فرد در این مدت به مکان گرم وارد شود علائمش تشدید پیدا می کند.
علائم این عارضه عبارتند از :
- احساس سوزش و خارش معمولا در اندام های انتهایی مانند پا، دست، بینی یا گوش
- پوست ناحیه آسیب دیده ممکن است از قرمز به آبی تیره تغییر رنگ داده و ملتهب و متورم شود
- به ندرت ممکن است زخم و تاول ایجاد شود
به گفته پزشکان اگر بیمار از قرار گرفتن در معرض سرما اجتناب کند، علائم معمولا ظرف چند هفته خود به خود از بین می رود اما در موارد نادر ممکن است ماه ها طول بکشد تا فرد بهبودی کامل خود را به دست آورد.
علت سرماسوزک
رگ های خونی وقتی در معرض سرما قرار می گیرند منقبض می شوند و هنگام گرم شدن دوباره انبساط پیدا می کنند.
در برخی افراد این تغییر باعث نشت خون از رگ های خونی می شود که التهاب و علائم سرماخوردگی را به همراه دارد، به خصوص اگر تغییر دما از سرما به گرما ناگهانی باشد.
گروه های زیر بیشتر مستعد ابتلا به سرماسوزک هستند :
- افرادی که در اعضای خانواده خود سابقه این بیماری را دارند
- بیماران مبتلا به مشکلات گردش خون
- بیماران مبتلا به لوپوس
- افرادی که در خانه های خشک و سرد زندگی می کنند که عایق بندی خوبی ندارد
- افراد سیگاری که از تنباکو استفاده می کنند
- زنان بیشتر از مردان
- افراد لاغر
- افراد مبتلا به بیماری رینود
تشخیص سرماسوزک
تشخیص سرماسوزک ساده است. اگر بیمار در معرض سرما قرار گرفته و علائم را داشته باشد، پزشک آن را سرماسوزک در نظر می گیرد.
همچنین گاهی با کمک برخی آزمایش ها احتمال ابتلا به بیماری های دیگر همچون لوپوس، پدیده رینود، اریتروملالژیا و ایسکمی را رد می کند و اگر به تشخیص خود شک داشته باشد، در موارد نادر ممکن است از پوست نمونه برداری شود.
درمان سرماسوزک
بیماران می توانند موارد خفیف سرماسوزک را با داروهای بدون نسخه درمان کنند. برخی روش های درمانی عبارتند از :
- کرم کورتیکو استروئید : این پماد به تسکین التهاب و خارش کمک می کند اما اگر پوست ترک خورده باشد باید به پزشک مراجعه شود
- وازودیلاتورها : در موارد شدیدتر ممکن است داروهای گشاد کننده عروق مانند نیفدیپین یا دیلتیازم تجویز شود. برخی معتقدند مکمل های ویتامین D و کلسیم می توانند علائم را کاهش دهند اما این مسئله هنوز از نظر علمی ثابت نشده است
مراقبت در منزل
اقدامات زیر می تواند به کاهش علائم در منزل کمک کند :
- پوست را به آرامی دوباره گرم کنید و از ماساژ دادن، مالیدن یا حرارت مستقیم اجتناب کنید
- پوست را خشک و گرم نگه دارید
- برای کاهش خارش از لوسیون استفاده کنید
- برای کاهش خطر بروز عفونت تمیز کردن پوست با یک ضد عفونی کننده توصیه می شود
- از خارش ناحیه اجتناب کنید
پیشگیری از سرماسوزک
برای جلوگیری از بروز سرماسوزک توصیه می شود :
- در هوای سرد لباس مناسب بپوشید که شامل کفش گرم و جوراب، دستکش، کلاه و روسری است. به عبارت دیگر لباسی بپوشید که از پا، دست و گوش در برابر سرما محافظت کند. با پیچاندن روسری دور قسمتی از صورت می توان از بینی محافظت کرد
- گردش خون را افزایش دهید، فعالیت می تواند به بهبود گردش خون کمک کند
- به خصوص افراد مستعد سرماسوزک باید از قرار گرفتن در معرض سرما اجتناب کنند
- در صورت نیاز به رفتن در هوای سرد از قبل آماده شوید و کفش ها و جوراب های خود را روی رادیاتور گرم کنید
- گردش خون را تقویت کنید و از پوشیدن کفش های تنگ خودداری کنید زیرا این کار می تواند رگ های خونی را محدودتر کند
- تغییر دمای ناگهانی را به حداقل برسانید و به صورت ناگهانی در معرض گرما قرار نگیرید. این کار بهتر است به صورت تدریجی صورت گیرد
- بدن خود را سالم نگه دارید و حداقل 4 بار در هفته ورزش کنید. این کار به حفظ گردش خون مناسب کمک می کند
عوارض سرماسوزک
گاهی سرماسوزک به عوارض زیر منجر می شود :
- عفونت ها
- زخم های پوستی
- جای زخم
عوارض به طور کلی با یک بیماری زمینه ای مرتبط هستند.
در برخی موارد نیز ممکن است ناحیه آسیب دیده دچار تغییر رنگ دائمی شود. اجتناب از خارش یا مالیدن پوست می تواند به پیشگیری از بسیاری از عوارض ذکر شده کمک کند.
منبع: medicalnewstoday
