غش کردن یا سنکوپ (به انگلیسی: syncope) به از دست دادن ناگهانی و موقتی هوشیاری گفته می شود که معمولا به دلیل کمبود اکسیژن رسانی به مغز رخ می دهد.
این وضعیت اغلب جدی محسوب نمی شود اما گاهی می تواند نشان دهنده یک مشکل جدی در سلامتی فرد باشد. به همین دلیل افراد باید آن را یک مورد اورژانسی فرض کنند تا زمانی که علت مشخص و علائم آن درمان شود.
در ادامه قصد داریم درباره سنکوپ و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
سنکوپ چیست؟
سنکوپ نوعی وضعیت شایع است که معمولا با افت ناگهانی و موقت جریان خون و اکسیژن رسانی به مغز رخ می دهد و به دنبال آن فرد هوشیاری و کنترل عضلاتش را از دست می دهد.
این مسئله به دلایل مختلف رخ دهد که از جمله آن ها می توان به افت فشار خون اشاره کرد.
سنکوپ شایع تر از آن چیزی است که فکر می کنید و می تواند در هر سن و سالی از جمله دوران کودکی اتفاق بیفتد، با این حال احتمال بروز آن با افزایش سن بیشتر می شود.
علائم سنکوپ
از دست دادن هوشیاری اولین علامت سنکوپ است. سایر علائمی که ممکن است ظاهر شود عبارتند از :
- احساس سنگینی در پاها
- تاری دید یا دید تونلی
- گیجی
- احساس گرما یا داغی
- سبکی سر، سرگیجه یا احساس شناور بودن
- حالت تهوع
- تعریق
- استفراغ
- خمیازه
زمانی که فرد غش می کند ممکن است موارد زیر اتفاق بیفتد :
- افتادن روی زمین یا سقوط کردن از جایی
- رنگ پریدگی غیر عادی
- کاهش فشار خون و نبض ضعیف
علت سنکوپ
سنکوپ معمولا به دلیل کمبود اکسیژن رسانی به مغز ایجاد می شود که ممکن است از مشکلات ریوی یا گردش خون یا مسمومیت با مونوکسید کربن نشات گرفته باشد.
سنکوپ کردن در واقع نوعی مکانیسم طبیعی بدن برای زنده ماندن است، به عبارت دیگر زمانی که سطح خون و اکسیژن در مغز بیش از حد طبیعی افت کند، بدن بلافاصله شروع به غیر فعال کردن بخش های غیر حیاتی می کند تا منابع موجود را به اندام های حیاتی برای زنده ماندن هدایت کند.
زمانی که مغز متوجه کمبود اکسیژن شود، سرعت تنفس افزایش پیدا می کند تا بدن اکسیژن بیشتری دریافت کند و به دنبال آن ضربان قلب نیز بیشتر می شود تا اکسیژن بیشتری به مغز برسد. این وضعیت موجب کاهش فشار خون در سایر قسمت های بدن می شود و مغز خون اضافی سایر نواحی بدن را دریافت می کند.
لازم به ذکر است هایپر ونتیلیشن به همراه افت فشار خون ممکن است به از دست دادن کوتاه مدت هوشیاری، ضعیف شدن عضلات و سنکوپ منجر شود.
علل زمینه ای
برخی علل زمینه ای که می توانند باعث سنکوپ شوند عبارتند از :
1. سنکوپ نوروکاردیوژنیک
سنکوپ نوروکاردیوژنیک به دلیل نقص کوتاه مدت در سیستم عصبی خود مختار ایجاد می شود. این سیستم عملکردهای خودکار بدن از جمله ضربان قلب، عمل هضم و تعداد تنفس را کنترل می کند.
در این نوع سنکوپ افت فشار خون باعث کاهش ضربان قلب و نبض شده و به طور موقت جریان خون و اکسیژن رسانی به مغز را متوقف می کند.
محرک های احتمالی سنکوپ نوروکاردیوژنیک عبارتند از :
- دیدن یک صحنه ناخوشایند یا تکان دهنده مانند دیدن خون
- قرار گرفتن ناگهانی در معرض یک منظره یا تجربه ناخوشایند
- ناراحتی احساسی ناگهانی و شوکه کننده مانند شنیدن اخبار غم انگیز
- خجالت شدید
- ایستادن ثابت برای مدت طولانی
- قرار گرفتن در محیط گرم و فضای گرفته برای مدت طولانی
2. سنکوپ حرفه ای
این نوع سنکوپ نوعی سنکوپ نوروکاردیوژنیک است که توسط محرک های فیزیکی و نه احساسی، ذهنی یا انتزاعی ایجاد شده باشد. برخی از این محرک ها عبارتند از :
- خندیدن یا بلعیدن
- دفع مدفوع یا ادرار
- سرفه یا عطسه کردن
- فعالیت های بدنی شدید مانند بلند کردن وزنه سنگین
3. افت فشار خون ارتوستاتیک
این نوع سنکوپ بعد از ایستادن بیش از حد سریع از حالت نشسته یا افقی ایجاد می شود.
در این وضعیت نیروی جاذبه، خون را به داخل پاها می کشد و فشار خون سایر نقاط بدن را کاهش می دهد. سیستم عصبی معمولا با افزایش ضربان قلب و تنگ کردن رگ های خونی به این مسئله واکنش نشان می دهد که باعث تثبیت فشار خون می شود.
با این حال اگر عاملی این فرآیند تثبیت را تضعیف کند ممکن است خون و اکسیژن رسانی به مغز کاهش پیدا کرده و به غش منجر شود.
برخی عوامل محرک عبارتند از :
- کم آبی : با کاهش سطح مایعات بدن، فشار خون نیز کاهش می یابد که می تواند تثبیت فشار خون را سخت تر کرده و خون و اکسیژن کمتری به مغز برسد
- دیابت کنترل نشده : فرد مبتلا به دیابت ممکن است نیاز به ادرار مکرر داشته باشد که به نوبه خود می تواند به کم آبی بدن منجر می شود. به علاوه سطح بالای قند خون ممکن است به اعصاب خاصی آسیب برساند، به خصوص آن هایی که فشار خون را تنظیم می کنند
- برخی داروها : مصرف دیورتیک ها، بتا بلاکرها و داروهای ضد فشار خون ممکن است در برخی افراد باعث افت فشار خون ارتوستاتیک شود
- الکل : برخی افراد در صورت مصرف بیش از حد الکل به مدت کوتاهی غش می کنند
- برخی بیماری های عصبی : بیماری پارکینسون و سایر مشکلات عصبی روی سیستم عصبی تاثیر می گذارد که ممکن است به افت فشار خون ارتوستاتیک منجر شود
- سندرم سینوس کاروتید : سرخرگ کاروتید شریان اصلی خون رسانی به مغز است و زمانی که فشار روی حسگرهای فشار یا سینوس کاروتید در این سرخگ ایجاد شود می تواند باعث بروز غش شود. اگر سینوس کاروتید در یک فرد بسیار حساس باشد ممکن است زمانی که سرش را به یک طرف می‌چرخاند، یقه یا کراواتش را محکم می بندد یا هنگام اصلاح کردن فشار خون او کاهش پیدا کند و به غش منجر شود. این مسئله بیشتر در میان مردان مسن تر رایج می باشد
4. سنکوپ قلبی
وجود یک مشکل قلبی زمینه ای ممکن است باعث کاهش خون و اکسیژن رسانی به مغز شود.
بیماری های قلبی احتمالی در این زمینه عبارتند از :
- آریتمی یا ضربان قلب غیر طبیعی
- تنگی یا انسداد دریچه های قلب
- فشار خون بالا
- حمله قلبی که در آن عضله قلب به دلیل کمبود خون و اکسیژن می میرد
این نوع غش معمولا نیاز به مداخله اورژانسی پزشکان دارد.
تشخیص سنکوپ
سنکوپ ممکن است نشانه یک بیماری زمینه ای جدی تر مانند سکته باشد و اگر فرد دچار بی حسی در صورت، فلج، ضعف، بی حسی در یک دست یا لکنت زبان شده باشد به کمک اورژانسی پزشکی نیاز دارد.
در موارد زیر افراد باید به دنبال کمک های پزشکی باشند :
- قبل از از دست دادن هوشیاری، درد قفسه سینه یا ضربان قلب نامنظم و کوبنده داشته اند
- سابقه بیماری قلبی دارند
- غش باعث آسیب دیدن آن ها شده است
- قبل از غش کردن دچار بی اختیاری مدفوع یا ادرار شده اند
- باردار هستند
- دوره های مکرر سنکوپ داشته اند
- به دیابت مبتلا هستند
- بیش از چند دقیقه پس از سنکوپ بیهوش بودند
پزشک باید موارد زیر را بررسی کند :
- سابقه پزشکی فرد و نوع داروهایی که به طور منظم مصرف می کند
- این که آیا فرد اغلب دچار سکوپ می شود و اگر چنین است، جزئیات مربوط به دوره های قبل
- آیا فرد سابقه خانوادگی بیماری قلبی دارد یا خیر
- این شخص قبل از سنکوپ چه کاری انجام می داده و کجا بوده است
- هر گونه علائم همزمان دیگر
پزشک برای بررسی بیماری های قلبی زمینه ای به صدای قلب گوش می دهد و اگرفرد مشکوک به مشکل قلبی باشد، ممکن است نیاز به مراجعه به متخصص قلب داشته باشد.
آزمایشات مورد نیاز شامل موارد زیر است :
- الکتروکاردیوگرام برای بررسی فعالیت الکتریکی قلب
- تحریک سینوس کاروتید برای مشخص کردن این که آیا این مسئله باعث سبکی سر یا سرگیجه می شود
- آزمایش خون برای بررسی کم خونی، دیابت یا عفونت
- تست تیلت (سطح شیب دار) برای چک کردن فشار خون، ریتم قلب و ضربان قلب در حالتی که فرد از حالت دراز کشیده به حالت عمودی حرکت می کند
- تست هولتر مانیتور که در آن فرد دستگاه خاصی زیر لباس خود می پوشد تا ضربان قلب او را به مدت 1 تا 2 روز کنترل کند. اگر فرد احساس کند در شرف غش کردن است می تواند دکمه ای را روی مانیتور هولتر فشار دهد تا ریتم قلبی او در آن لحظه خاص ثبت شود
اگر نتیجه همه آزمایش ها طبیعی بود پزشک به این نتیجه می رسد که فرد دچار سنکوپ نوروکاردیوژنیک شده است و در این شرایط هیچ درمانی توصیه نمی شود.
انواع سنکوپ
علاوه بر دسته بندی بر اساس علت اصلی، سنکوپ به دو نوع اصلی زیر نیز تقسیم می شود :
1. پیش سنکوپ
زمانی اتفاق می‌افتد که فرد می تواند وقایع یا حالاتی مانند سر گیجه، تاری دید و ضعف عضلانی در حین از دست دادن هوشیاری را به خاطر بیاورد.
فرد ممکن است به یاد بیاورد که قبل از دست دادن هوشیاری به زمین افتاده است.
2. سنکوپ
زمانی است که فرد می تواند احساس سر گیجه و از دست دادن بینایی را به خاطر بیاورد اما خاطره ای از افتادن روی زمین ندارد.
درمان سنکوپ
اگر فرد مبتلا به یک بیماری زمینه ای دچار سنکوپ شود نیاز به درمان دارد تا بروز آن در آینده جلوگیری شود. با این وجود این وضعیت در اغلب موارد نیاز به درمان بیشتر ندارد.
برای کمک به جلوگیری از سنکوپ در آینده، افراد باید سعی کنند از محرک‌هایی مانند ایستادن طولانی مدت، کم آبی بدن و گذراندن مدت زمان طولانی در محیط های گرم اجتناب کنند.
اگر دیدن یا فکر کردن به تزریق یا خون باعث احساس غش کردن در فرد می شود باید قبل از انجام درمان های پزشکی که ممکن است شامل این موارد باشند به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهد. در این صورت پزشک یا پرستار قبل از شروع عمل مطمئن می شوند که فرد در وضعیت بی خطری همچون دراز کشیده قرار داشته باشد.
بتا بلاکرها معمولا برای درمان فشار خون بالا استفاده می شود اما اگر سنکوپ نوروکاردیوژنیک باعث اختلال در کیفیت زندگی فرد شده باشد، ممکن است استفاده از این داروها کمک کننده باشند. این داروها ممکن است با عوارض جانبی همچون خستگی، سردی دست و پا، ضربان قلب و نبض آهسته، حالت تهوع و اسهال همراه باشند.
در صورتی که احساس می کنید فرد ممکن است دچار حالت غش یا سنکوپ شود بهتر است اقدامات زیر را انجام دهید :
- مکان بی خطر برای نشستن یا دراز کشیدن او پیدا کنید
- هنگام نشستن سرشان را بین زانوها قرار دهید
- هنگامی که می خواهند دوباره بایستند به آرامی این کار را انجام دهند
اگر احساس کردید فرد در حال غش کردن است می توانید به روش های زیر مداخله کنید :
- فرد را به پشت بخوابانید
- اگر نفس می کشد پاهایش را حدود 30 سانتی متر بالاتر از سطح قلب او قرار دهید تا جریان خون به مغز بازگردد
- سعی کنید کمربند، کراوات، یقه و سایر لباس های تنگ او را شل کنید
- وقتی فرد به هوش آمد اجازه ندهید خیلی سریع از جای خود بلند شود
- اگر بیش از یک دقیقه بیهوش بوده او را در وضعیت ریکاوری (نوعی اقدام امداد رسانی) قرار دهید و با اورژانس تماس بگیرید
اگر فرد نفس نمی کشد :
- تنفس، سرفه یا حرکات او را بررسی کنید
- مطمئن شوید که راه تنفسی اش باز است
- اگر هیچ نشانه ای از تنفس یا گردش خون در او وجود ندارد از احیای قلبی ریوی (CPR) استفاده کنید
- احیای قلبی ریوی را تا زمانی که کمک برسد یا فرد شروع به نفس کشیدن کند ادامه دهید
- او را در وضعیت ریکاوری قرار داده و تا آمدن کمک های اورژانسی کنار او بمانید
- اگر فرد پس از زمین خوردن خونریزی کرده، زخم او را فشار دهید تا خونریزی قطع شود
منبع: medicalnewstoday
