پیری زودرس چیست؟

پیری زودرس (به انگلیسی: Premature aging) که با علائم آزار دهنده و ناخوشایندی همراه است زمانی رخ می دهد که فرد قبل از رسیدن به سنین بالا و زودتر از موعد دچار چین و چروک و خستگی های دوران پیری شود.

اگرچه پیری یک فرایند طبیعی است و با افزایش سن و به مرور زمان رخ می دهد اما پیری زودرس علاوه بر تاثیر منفی روی ظاهر و سلامت فرد می تواند به مشکلات روحی نیز منجر شود.

در ادامه قصد داریم درباره پیری زودرس و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

پیری زودرس چیست؟

با بالا رفتن سن، فرایندهای درونی بدن از تغییر سلول های پوستی گرفته تا بهبود و ریکاوری بدن بعد از تمرینات ورزشی کند شده و مدت زمان بیشتری طول می کشد.

این مسئله می تواند به علائم پیری همچون چین و چروک و خستگی در فرد منجر شود و در صورتی که این تغییرات زودتر از حد انتظار رخ دهد به آن پیری زودرس گفته می شود.

اجتناب کامل از تغییرات ناشی از پیری غیرممکن است اما راه هایی برای کاهش علائم پیری به خصوص اگر زودرس باشد وجود دارد.

علائم پیری زودرس

روند پیری در افراد مختلف متفاوت به نظر می رسد اما زمانی که برخی علائم خاص پیری قبل از سن 35 سالگی رخ دهد پیری زودرس محسوب می شود. این علائم عبارتند از :

1. لکه های خورشیدی

لکه‌ های خورشیدی که به آن ها لکه‌ های پیری و لکه‌ های کبدی نیز می‌ گویند، لکه‌ های صاف ایجاد شده روی پوست هستند که به دلیل سال‌ ها قرار گرفتن در معرض نور خورشید ظاهر می‌ شوند.

این نقاط پر رنگ ممکن است روی صورت، پشت دست ها یا ساعد ایجاد شوند و معمولا در سن 40 سالگی یا بعد از آن رخ می دهند.

لازم به ذکر است افرادی که پوست روشن تری دارند (مانند فیتزپاتریک نوع 1 و 2) ممکن است زودتر از سایرین دچار این لکه های خورشیدی شوند.

2. دست های نحیف و لاغر

با گذشت زمان لایه‌های فوقانی پوست نازک‌ تر شده و سطح پروتئین‌ های ساختاری مانند کلاژن در آن ها کاهش می یابد. به همین دلیل ممکن است رگ های دست بیشتر مشخص شده و دستش نحیف تر و بیشتر مستعد چروک شدن باشد.

به طور کلی به نظر می رسد افراد معمولا در اواخر دهه 30 و اوایل دهه 40 زندگی خود متوجه این مسئله می‌شوند.

3. التهاب یا هیپرپیگمانتاسیون در امتداد قفسه سینه

با افزایش سن، ناحیه قفسه سینه بسیاری از افراد دچار تغییر رنگ شده و لکه های تکه ای در این ناحیه ظاهر می شود. این علائم نیز مانند لکه های خورشیدی ممکن است در اثر آسیب سلول ها به دلیل قرار گرفتن در معرض نور خورشید ایجاد شوند.

ناگفته نماند این نوع هیپرپیگمانتاسیون در همه موارد با پیری مرتبط نیست بلکه ممکن است نتیجه اگزما یا سایر بیماری های پوستی باشد که به سلول های ملانین پوست آسیب می رسانند.

همچنین سن خاصی برای این عارضه وجود ندارد.

4. پوست خشک یا خارش پوستی

با افزایش سن، پوست نحیف و نازک بیشتر مستعد کم آبی بوده و ممکن است دچار خشکی یا خارش پوست (گزرویس کوتیس) شود.

ممکن است افراد با نزدیک شدن به دهه 40 زندگی خود متوجه شوند که پوست آن ها خشک تر و مستعد پوسته پوسته شدن شده است.

5. چین و چروک یا افتادگی پوست

در حالت طبیعی با وارد شدن به دهه 30 زندگی، سطح تولید کلاژن توسط پوست کاهش می یابد. این پروتئین به پوست شکل می دهد و به آن کمک می کند تا حالت ارتجاعی خود را حفظ کرده و صاف بماند.

با کاهش کلاژن، پوست راحت تر دچار چین و چروک و افتادگی می شود و ممکن است فرد متوجه شود که این اتفاق بیشتر در نواحی اطراف عضلات پر استفاده صورت مانند پیشانی یا نواحی که بیشتر در معرض نور خورشید قرار دارند رخ می‌ دهد.

چین و چروک می تواند با افزایش سن و در سنین مختلف ایجاد شود اما در پیری زودرس این اتفاق زودتر رخ می دهد. با این حال گاهی پیری عامل اصلی نیست و ممکن است چین و چروک ها به دلیل آلودگی یا کم آبی پوست رخ دهند.

6. ریزش مو

ریزش مو زمانی اتفاق می افتد که سلول های بنیادی که باعث رشد موهای جدید در فولیکول های مو می شوند از بین می روند.

عواملی همچون تغییرات هورمونی، عوامل محیطی، ژنتیک و رژیم غذایی در افزایش سرعت روند این اتفاق نقش دارند.

به طور کلی گفته شده تا 40 درصد زنان بالای 70 سال ریزش مو را تجربه می کنند اما مردان زودتر و حتی بعد از 50 سالگی به آن دچار می شوند.

علت پیری زودرس

عوامل مختلف ممکن است تاثیر مستقیم در افزایش سرعت ظاهر شدن علائم پیری زودرس در افراد داشته باشند، از جمله :

1. سیگار کشیدن

سموم موجود در دود سیگار، پوست را در معرض استرس اکسیداتیو قرار می دهد که باعث خشکی، چین و چروک و سایر علائم پیری زودرس می شود.

2. قرار گرفتن در معرض آفتاب و برنزه شدن

استفاده از تخت های برنزه کننده و قرار گرفتن در معرض نور خورشید باعث می شود اشعه ماوراء بنفش به پوست نفوذ کرده و به سلول های دی ان ای پوست آسیب برساند که چین و چروک پوست را به دنبال دارد.

3. ژن ها

برخی بیماری های ژنتیکی بسیار نادر ممکن است باعث بروز علائم پیری در دوران کودکی و اوایل دوران بلوغ شوند، به این بیماری ها پروگریا (پیری زودرس کودکان) می گویند.

به عنوان مثال سندرم ورنر که از هر 1 میلیون نفر 1 نفر را تحت تاثیر قرار می دهد با مواردی همچون چین و چروک پوست، سفیدی مو و طاسی در سنین بین 13 تا 30 سالگی همراه می باشد.

سندرم هاچینسون – گیلفورد که حتی از سندرم ورنر نیز نادرتر است و از هر 8 میلیون نوزاد 1 نفر را تحت تاثیر قرار می دهد نیز از جمله این بیماری ها محسوب می شود.

کودکان مبتلا به این سندرم به سرعت سایر هم سالان خود رشد نمی کنند و از نحیف بودن اندام ها و طاسی رنج می برند. میانگین امید به زندگی در کودکان مبتلا به این بیماری 13 سال است.

4. سایر عوامل خطر زا

برخی عادات در سبک زندگی ممکن است در ظاهر شدن زود هنگام علائم پیری در بدن نقش داشته باشند، اگرچه عوامل اصلی محسوب نمی شوند. این موارد عبارتند از :

عادات خواب : خواب به بدن فرصت تازه شدن و بازسازی سلول ها را می دهد و حداقل یک مطالعه کوچک نشان داده کیفیت پایین خواب با افزایش علائم پیری و کاهش عملکرد لایه محافظ پوست مرتبط است
رژیم غذایی : برخی تحقیقات نشان داده استفاده از یک رژیم غذایی سرشار از قند و کربوهیدرات های تصفیه شده می تواند به مرور زمان به پوست آسیب برساند
مصرف الکل و کافئین : نوشیدن بیش از حد الکل بدن را کم آب می کند و با گذشت زمان این کم آبی می تواند به افتادگی پوست و از دست دادن شکل خود منجر شود. کافئین نیز ممکن است تاثیر مشابه روی پوست داشته باشد، با این حال نتایج به دست آمده درباره تاثیر مصرف روزانه قهوه در ظاهر شدن چین و چروک ها متناقص می باشد
عوامل محیطی : آلاینده های محیطی ممکن است در ایجاد یا تشدید لکه های رنگ دانه ای و چین و چروک نقش داشته باشند. از آن جا که پوست با هوای اطراف به طور مستقیم در تماس است، لایه محافظ پوست دائما در معرض سموم و آلاینده های محیط قرار می گیرد
استرس : سبک زندگی پر استرس می تواند به واکنش التهابی در بدن منجر شده و به عادات خواب آسیب برساند. هورمون های استرس و التهاب ممکن است بدن را با سرعت بیشتر دچار پیری کنند

درمان پیری زودرس

در صورت ظاهر شدن علائم مربوط به پیری می توان اقداماتی برای مقابله با آن انجام داد یا اجازه داد طبیعت بدن مسیر خود را طی کند.

راه درست یا غلطی برای روبرو شدن با علائم پیری وجود ندارد و روشی که فرد انتخاب کند کاملا به خودش بستگی دارد.

در ادامه به برخی اقداماتی که می توان برای علائم شایع تر پیری زودرس انجام داد اشاره خواهیم کرد :

1. لکه های خورشیدی

اگر متوجه لکه های خورشیدی روی پوست خود شده اید به متخصص پوست مراجعه کنید تا ابتدا ابتلا به سایر بیماری های پوستی رد شود.

زمانی که از علت بروز این لکه ها مطمئن شدید می توانید با راهنمایی پزشک در مورد تغییراتی که لازم است در سبک زندگی خود ایجاد کنید تصمیم بگیرید.

توصیه می شود روزانه از کرم ضد آفتاب با حداقل SPF 30 استفاده کنید تا از پوست خود در برابر اشعه ماوراء بنفش محافظت کنید. همچنین در صورت امکان از قرار گرفتن مستقیم در معرض نور خورشید اجتناب کنید.

پوشاندن بدن هنگام بیرون رفتن از منزل می تواند به جلوگیری از ظاهر شدن لکه های بیشتر کمک کند.

علاوه بر این می توانید از محصولات موضعی برای لکه های خورشیدی استفاده کنید و ببینید که آیا لکه ها محو می شوند یا خیر. محصولات حاوی آلوئه ورا، ویتامین C و آلفا هیدروکسی اسید ممکن است به درمان لکه های خورشیدی کمک کنند.

اگر این روش ها موثر نباشند می توان از درمان های بالینی همچون نور درمانی قوی، کرایو تراپی و لایه‌ برداری شیمیایی استفاده کرد.

2. نحیف شدن دست ها

اگر مدتی است دست های شما نحیف شده و پوست شفاف و ظاهر شکننده با رگ های واضح دارید توصیه می شود به طور مرتب دست های خود را مرطوب کنید.

همچنین احتمالا زمان آن رسیده محصول جدیدی را امتحان کنید که رطوبت را در لایه محافظ پوست تان به دام بیندازد. استفاده از ضد آفتاب با حداقل SPF 30 روی دست ها نیز می تواند مفید باشد.

اگر دست‌ های شما به طور دائم در معرض مواد شیمیایی و آلاینده‌ ها قرار دارد ممکن است نتوانید به طور کامل از این مسئله جلوگیری کنید اما به جای آن می توانید تغییرات کوچکی ایجاد کنید، مثلا هنگام ظرف شستن یا هرس کردن علف های هرز باغچه تان از دستکش استفاده کنید.

اگر نگران ظاهر دستان خود هستید بهتر است با یک متخصص پوست صحبت کنید.

درمان‌ های بالینی برای دست‌ هایی که ظاهر پیری پیدا کرده اند شامل لایه‌ برداری شیمیایی، فیلرهای پوستی و درمان با لیزر می باشد.

3. التهاب یا هیپرپیگمانتاسیون

اگر در قفسه سینه خود دچار تغییر رنگ شده اید، در صورت امکان از این ناحیه در برابر نور خورشید محافظت کنید.

همچنین هر روز از کرم ضد آفتاب با حداقل SPF 30 استفاده کنید و مراقب باشید که قسمت هایی از پوست را که آسیب دیده اند بپوشانید. ناحیه مورد نظر را مدام مرطوب کنید و از لوسیون های حاوی ویتامین C یا رتینوئید بهره ببرید.

گاهی پزشک از محصولاتی برای درمان هیپرپیگمانتاسیون در ناحیه قفسه سینه استفاده می کند. به عنوان مثال استروئیدهای خفیف و محصولات سفید کننده می توانند با گذشت زمان ظاهر هیپرپیگمانتاسیون را تا حدی محو کنند.

4. خشکی و خارش پوست

اگر پوست شما پوسته پوسته، خشک و خارش دار است ممکن است لازم باشد با یک متخصص پوست صحبت کنید تا مطمئن شوید به بیماری های پوستی دیگر مبتلا نشده اید.

در صورتی که نتیجه آزمایش ها نشان دهد خشکی پوست شما از علائم پیری است و بیماری زمینه ای دیگر در آن نقش ندارد می توانید روی عوامل سبک زندگی تمرکز کنید.

به عنوان مثال توصیه می شود آب بیشتری بنوشید تا رطوبت بدن و پوست شما حفظ شود و با آب ولرم دوش کوتاه بگیرید.

همچنین مطمئن شوید که نوع پوست شما کلا خشک است یا این خشکی به دلیل کم آبی است زیرا شیوه های درمانی برای این دو متفاوت می باشد. سپس مرطوب‌ کننده‌ ای پیدا کنید که برای استفاده روزانه شما مفید باشد.

اگر موارد ذکر شده موثر نباشد بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا مرطوب کننده قوی تری تجویز کند.

5. چین و چروک یا افتادگی پوست

اگر پوست شما دچار افتادگی شده یا چین و چروک زیادی روی آن ایجاد شده می توانید از روش های مختلف برای کاهش آن استفاده کنید.

بهتر است با استفاده روزانه از یک کرم ضد آفتاب با حداقل SPF 30 شروع کنید. همچنین هنگام خارج شدن از منزل با پوشیدن کلاه لبه دار و لباس گشاد که اندام شما را می پوشاند کمتر در معرض نور خورشید قرار داشته باشید.

اگر سیگار می کشید، ترک آن می تواند به جلوگیری از آسیب بیشتر پوست کمک کند.

توصیه می شود هر روز مقدار کافی آب بنوشید و پوست خود را مرطوب نگه دارید. استفاده از لوازم آرایش حاوی عصاره چای سبز، ویتامین A، ویتامین C، رتینوئیدها و آنتی اکسیدان ها نیز ممکن است به شما کمک کنند.

اگر می‌خواهید از روش های بالینی استفاده کنید روش‌ هایی مانند بوتاکس و فیلرهای پوستی می‌ تواند برای کاهش چین و چروک و پر به نظر رسیدن پوست شما مفید باشد.

6. ریزش مو

اگر موهای شما در حال ریزش یا نازک‌ تر شدن است بهتر است به دنبال یک شامپو و محصول نرم‌ کننده برای رفع مشکل خود باشید.

همچنین حتما از رژیم غذایی سرشار از مواد غذایی مغذی برای تقویت موهای خود استفاده کنید. اضافه کردن یک مکمل ویتامین یا مولتی ویتامین نیز می تواند به بدن در ساخت کراتین کمک می کند.

از داروهای بدون نسخه رایج در این زمینه می توان به ماینوکسیدیل و فیناستراید اشاره کرد.

آیا می توان روند پیری را معکوس کرد؟

پیری و افزایش سن یک اتفاق مهار نشدنی است و نمی توان جلوی این فرایند طبیعی را گرفت اما با کمک برخی محصولات یا تغییر در سبک زندگی می توان سلول های بدن را تقویت کرده و پروسه پیری را به تعویق انداخت.

در برخی موارد مراقبت از پوست به موثر بودن تکنیک های درمانی کمک کرده و اجازه می دهد که ظاهر و ساختار پوست بازیابی شود.

بهتر است در این مورد با پزشک صحبت کنید زیرا برخی علائم تنها با کمک متخصص پوست قابل شناسایی هستند. به عنوان مثال تشخیص دادن لکه های خورشیدی از خال ها یا سایر لکه ها دشوار است.

پزشک مشخص می کند که این لکه ها و تغییر رنگ نشانه‌ پیری زودرس است یا از بیماری های دیگر ناشی شده است.

نازک شدن موها نیز می تواند نتیجه سوء تغذیه یا استرس بیش از حد باشد، بنابراین در این مورد نیز بهتر است با پزشک مشورت کنید.

اگر در مورد علائم پیری نگران هستید و مطمئن نیستید که علائم طبیعی هستند و این که آیا کاری از دست شما بر می آید یا خیر، توصیه می شود با پزشک صحبت کنید. پزشک در انتخاب یک برنامه مراقبتی مناسب بر اساس محیط زندگی، سبک زندگی و سابقه خانوادگی به شما کمک خواهد کرد.

پیشگیری از تشدید پیری زودرس

عوامل زیادی روی شدت و مشهود بودن علائم پیری زودرس تاثیر می گذارد که برخی قابل کنترل بوده و برخی را نمی توان کنترل کرد.

به طور کلی برای جلوگیری از شدت یافتن این علائم توصیه می شود :

1. از ضد آفتاب استفاده کنید

استفاده روزانه از کرم ضد آفتاب با حداقل SPF 30 ممکن است یکی از بهترین کارهایی باشد که می توانید برای جلوگیری از علائم پیری زودرس انجام دهید.

2. تنها به پوست صورت اکتفا نکنید

برنامه هیدراتاسیون و محافظت از پوست را تنها به صورت خود محدود نکنید و حتما از کرم ضد آفتاب با حداقل 30 SPF و لوسیون برای بقیه بدن تان نیز استفاده کنید.

3. صبر داشته باشید

حقیقت این است که همه محصولات آرایشی و مراقبت از پوست به مدت زمانی برای اثر بخشی نیاز دارند و قبل از کنار گذاشتن آن ها باید صبر داشته باشید تا نتایج آن ها ظاهر شود.

4. قبل از خواب تمام لوازم آرایش صورت را پاک کنید

عادات مربوط به شستن صورت می تواند روی ظاهر پوست اثر بگذارد.

صورت خود را 2 بار در روز با آب گرم و یک پاک کننده ملایم بشویید. قبل از رفتن به رختخواب نیز مطمئن شوید که صورت تان فاقد کرم و سایر مواد باقیمانده باشد.