آسیت شکمی (به انگلیسی: Ascites) از عارضه های آزار دهنده و دردناک در ناحیه شکمی با علائم ناخوشایند است که در واقع نشانه یک بیماری زمینه ای خاص و گاه جدی مانند بیماری کبدی، سرطان یا نارسایی قلبی می باشد و به صورت ورم شکم و تجمع مایعات در این ناحیه ظهور می کند.
این عارضه معمولا باعث بروز حالت تهوع، خستگی، نفس نفس زدن و احساس پر بودن بیش از حد در فرد می شود و ورم شکم و افزایش وزن ناشی از آن از جمله علائم دیگر این بیماری هستند.
در ادامه قصد داریم به بررسی این موضوع بپرداریم که آسیت شکمی چیست و علائم، علل و راه های درمان آن کدامند؟ با سومیتا همراه باشید؛
آسیت شکمی چیست؟
آسیت شکمی نوعی عارضه است که در اثر تجمع مایعات در شکم، در ناحیه بین دو لایه غشایی (حفره صفاقی) ایجاد می شود. این عارضه به ورم شکم منجر می شود که معمولا طی چند هفته (گاهی چند روز) رخ می دهد.
صفاق به کیسه ای در شکم گفته می شود که اندام های بدن در آن قرار گرفته و معمولا مقدار کمی مایعات در حفره آن وجود دارد.
بیماری کبدی شایع ترین علت بروز آسیت شکمی است، از دلایل دیگر آن می توان به سرطان و نارسایی قلبی اشاره کرد.
علت آسیت شکمی
بیماری های زمینه ای متعدد می توانند باعث بروز آسیت شوند که از جمله آن ها می توان به سل، بیماری کلیوی، پانکراتیت و کم کاری تیروئید اشاره کرد. با این حال دلیل اصلی این عارضه معمولا نارسایی قلبی، سیروز کبدی یا سرطان می باشد.
در صورتی که سرطان روی موارد زیر اثر بگذارد ممکن است باعث بروز آسیت شود :
- صفاق
- کبد
- سیستم لنفاوی
- تخمدان ها
- پستان
- روده
- معده
- لوزالمعده
- ریه
- رحم
علائم آسیت شکمی
آسیت اغلب با درد همراه است، از دیگر نشانه های این عارضه می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- حالت تهوع
- گرسنگی کمتر از حد معمول
- خستگی
- نفس نفس زدن
- احساس ادرار ناگهانی و یبوست
احتباس مایعات باعث فشار روی سایر اندام های داخلی شده و اغلب به ناراحتی فرد منجر می شود. همچنین ممکن است باعث نفخ شکم، درد شکم و کمر درد شود و نشستن و حرکت فرد را دچار مشکل کند.
درمان آسیت شکمی
شیوه درمان آسیت شکمی تا حد زیادی به عامل ایجاد آن بستگی دارد، به عنوان مثال :
در صورتی که سیروز کبدی باعث بروز آسیت شده باشد احتمالا مصرف قرص های دیورتیک و کاهش مصرف نمک به درمان آن کمک می کند. داروهای دیورتیک باعث دفع بیشتر ادرار شده و از احتباس مایعات جلوگیری می کنند. این رویکرد در بسیاری از موارد اثر بخش است اما برخی انواع آسیت در برابر دیورتیک ها مقاوم می باشند.
در موارد شدید ممکن است پیوند کبد بهترین گزینه باشد. سایر روش های درمانی عبارتند از :
1. پاراسنتز
در مواردی که آسیت به داروها مقاوم شده یا مقدار قابل توجهی مایعات در ناحیه شکمی وجود داشته باشد می توان از تکنیک پاراسنتز استفاده کرد. در این روش پزشک سوزنی داخل شکم فرد فرو برده و مایعات اضافه آن را تخلیه می کند.
هدف از پاراسنتز کاهش فشار شکمی است به طوری که فرد احساس ناراحتی کمتری داشته باشد. در برخی موارد 5 لیتر آب در ناحیه شکمی فرد جمع می شود، حتی در موارد شدیدتر پزشکان 10 لیتر مایع از شکم فرد تخلیه کرده اند.
2. شانت
در صورتی که سرطان علت بروز آسیت باشد پزشکان احتمالا از یک لوله یا شانت برای انتقال مایعات از شکم به داخل جریان خون استفاده می کنند، به این صورت که پزشک سوزنی را وارد ورید گردن کرده و شانت را در امتداد دیواره قفسه سینه قرار می دهد. شانت حفره شکم را به گردن وصل می کند تا مایع از طریق آن وارد جریان خون شود.
3. شیمی درمانی
شیمی درمانی تکنیکی است که معمولا برای کاهش شدت بیماری سرطان یا کنترل آن استفاده می شود و می تواند از طریق لوله وارد شکم شده و در برخی موارد تجمع مایعات در این ناحیه را متوقف کند. متاسفانه شواهد کافی برای اثبات مفید بودن این روش وجود ندارد.
تشخیص آسیت شکمی
بیماری های زمینه ای که باعث بروز آسیت می شوند اغلب بیماری های جدی هستند که می توانند طول عمر بیمار را کاهش دهند، به همین دلیل تشخیص به موقع آسیت شکمی اهمیت زیادی دارد.
اولین روش تشخیص این عارضه معاینه شکم است زیرا فرم شکم معمولا نشان می دهد مایعات در این ناحیه تجمع یافته یا خیر. برای این منظور پزشک شکم فرد را در حالت ایستاده و خوابیده بررسی می کند.
ارزیابی پیشرفت آسیت با اندازه گیری منظم دور شکم و نظارت بر وزن امکان پذیر است زیرا نوسانات وزن ناشی از تغییرات مایع شکمی بسیار سریع تر از نوسانات وزن مرتبط با چربی های بدن رخ می دهد.
بعد از این که پزشک از تجمع مایعات در شکم اطمینان حاصل کرد، برای تشخیص علت این عارضه به آزمایش های بیشتری نیاز خواهد داشت، از جمله:
- آزمایش های خون : این آزمایش ها معمولا برای بررسی عملکرد کبد و کلیه تجویز می شوند. در صورت تایید سیروز کبدی از یک سری آزمایش های دیگر برای یافتن علت آن استفاده می شود که شامل آزمایش های آنتی بادی برای هپاتیت B و C می باشد.
- تجزیه و تحلیل نمونه مایع : نمونه مایع شکم برای یافتن سلول های سرطانی یا عفونت را مورد بررسی قرار می گیرد، پزشک برای این منظور مقداری از مایعات داخل شکم را با سرنگ خارج کرده و برای بررسی به آزمایشگاه می فرستد.
- سونوگرافی شکم : سونوگرافی برای شناسایی علت زمینه ای آسیت شکمی مفید است و نشان می دهد که فرد به سرطان مبتلا شده و آیا سرطان به کبد رسیده یا خیر.
اگر سونوگرافی علت آسیت را مشخص نکند پزشک ممکن است ام آر آی پیشنهاد کند. اشعه ایکس ابزار تصویر برداری تشخیصی بسیار مفیدی است که می تواند تجمع مایعات در ریه ها، پیشرفت سرطان به ریه یا نارسایی قلبی را مشخص کند.
خلاصه
وضعیت بیماری که از آسیت شکمی رنج می برد تا حد زیادی به بیماری زمینه ای عامل آن بستگی دارد. اگرچه علائم آسیت را می توان کنترل کرده یا کاهش داد اما این عامل زمینه ای است که نتایج نهایی را تعیین می کند.
به عنوان مثال در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای سیروز کبدی و همچنین نوعی از آسیت که در برابر دیورتیک ها مقاوم است وجود ندارد. استفاده از پاراسنتز و شانت (بدون پیوند کبد) نیز اگرچه کیفیت زندگی فرد را بهبود می بخشند اما به نظر نمی رسد امید به زندگی بیمار را تا حد قابل توجهی افزایش دهند.
منبع: medicalnewstoday
