نارسایی قلبی (به انگلیسی: Heart failure) نوعی عارضه قلبی با مجموعه ای از علائم می باشد که طی آن قلب تضعیف شده و قادر به پمپاژ خون کافی به سراسر بدن نمی باشد.
این عارضه معمولا نتیجه ابتلا به بیماری های دیگر به خصوص بیماری عروقی کرونری می باشد و می تواند روی یک سمت یا همزمان هر دو سمت قلب تاثیر بگذارد. لازم به ذکر است عدم توجه به نشانه های هشدار دهنده می تواند به مرگ بیمار منجر شود.
در ادامه قصد داریم درباره نارسایی قلبی و علل، علائم و شیوه های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
نارسایی قلبی چیست؟
نارسایی قلبی با مشخصه ناتوانی قلب در پمپاژ کافی خون به اندام های بدن مشخص می شود. این مسئله می تواند کلیه عملکردهای اصلی بدن را مختل کند.
در برخی افراد مبتلا به نارسایی قلبی، قلب در پمپاژ خون مورد نیاز برای حمایت از سایر اندام های بدن مشکل دارد. در برخی نیز ممکن است عضله قلبی سفت و سخت شده و جریان خون به قلب را کاهش دهد یا مسدود کند.
نارسایی قلبی می تواند در سمت راست یا چپ قلب یا همزمان در هر دو رخ دهد، همچنین ممکن است حاد (کوتاه مدت) یا مزمن (طولانی مدت) باشد.
در نارسایی قلبی حاد علائم به طور ناگهانی ظاهر شده اما خیلی زود از بین می روند. این وضعیت اغلب پس از حمله قلبی رخ می دهد یا ممکن است نتیجه مشکل دریچه قلب کنترل کننده جریان خون در قلب باشد.
در نارسایی قلبی مزمن علائم دائمی بوده و با گذشت زمان بهبود نمی یابد، اغلب موارد نارسایی قلبی از نوع مزمن می باشند.
گفته شده مردان بیشتر از زنان به نارسایی قلبی دچار می شوند اما احتمال مرگ و میر زنان در صورت عدم درمان بیشتر از مردان می باشد.
این عارضه یک وضعیت پزشکی جدی است که نیاز به درمان دارد و درمان زود هنگام به افزایش احتمال بهبودی و کاهش عوارض کمک می کند، بنابراین در صورت مشاهده علائم نارسایی قلبی لازم است بلافاصله با پزشک تماس گرفته شود.
علائم نارسایی قلبی
علائم نارسایی قلبی شامل موارد زیر می باشد :
- خستگی شدید
- افزایش ناگهانی وزن
- کاهش اشتها
- سرفه مداوم
- نبض نا منظم
- تپش قلب
- ورم شکم
- تنگی نفس
- ورم پا و مچ پا
- برجسته شدن رگ های گردن
علت نارسایی قلبی
نارسایی قلبی اغلب به دلیل ابتلا به بیماری دیگر رخ می دهد و شایع ترین علت آن بیماری عروق کرونری می باشد، اختلالی که باعث تنگ شدن سرخرگ های تامین کننده خون و اکسیژن قلب می شود.
سایر بیماریهایی که ممکن است خطر بروز نارسایی قلبی را افزایش دهند عبارتند از :
- کاردیومیوپاتی؛ اختلالی در عضله قلب که باعث ضعف قلب می شود
- نقص مادرزادی قلب
- حمله قلبی
- بیماری دریچه قلب
- انواع خاصی از آریتمی یا ریتم قلبی نا منظم
- فشار خون بالا
- آمفیزم؛ نوعی بیماری ریوی
- دیابت
- پرکاری یا کم کاری تیروئید
- اچ آی وی و ایدز
- انواع شدید کم خونی
- برخی تکنیک های درمانی سرطان مانند شیمی درمانی
- اعتیاد به مواد مخدر یا الکل
انواع نارسایی قلبی
نارسایی قلبی می تواند در سمت چپ یا سمت راست قلب رخ دهد یا هر دو طرف قلب را به طور همزمان از کار بیندازد.
این عارضه همچنین به دو دسته دیاستولیک و سیستولیک نیز طبقه بندی می شود.
نارسایی قلبی سمت چپ
بطن چپ قلب در سمت چپ و پایین این اندام قرار دارد و خون حاوی اکسیژن را به بقیه بخش های بدن پمپاژ می کند. نارسایی قلبی سمت چپ زمانی اتفاق می افتد که این بطن در عملکردش دچار مشکل شده و بدن به اندازه کافی خون اکسیژن دار دریافت نکند. در این حالت خون به داخل ریه ها بازگشته و باعث بروز تنگی نفس و تجمع مایعات می شود.
نارسایی قلبی سمت راست
بطن راست قلب وظیفه پمپاژ خون به ریه ها برای دریافت اکسیژن را بر عهده دارد. نارسایی قلبی سمت راست زمانی رخ می دهد که این بطن نتواند وظیفه خود را به درستی انجام دهد.
این مسئله معمولا به دلیل نارسایی قلب سمت چپ رخ می دهد زیرا تجمع خون در ریه ها می تواند به ایجاد فشار و کار بیش از حد بطن راست منجر شده و این بخش را از کار بیندازد. این عارضه ممکن است به دلایل دیگر از جمله بیماری ریوی نیز رخ دهد.
نارسایی قلبی سمت راست با ورم اندام های پایین بدن مشخص می شود که در اثر تجمع مایعات در پاها، کف پا و شکم ایجاد می شود.
نارسایی قلبی دیاستولیک
نارسایی قلبی دیاستولیک زمانی رخ می دهد که عضله قلب بیش از حد طبیعی سفت و سخت شود. این مسئله معمولا به دلیل بیماری قلبی اتفاق می افتد که قلب به خوبی با خون پر نمی شود و باعث می شود جریان خون به اندام های دیگر بدن کاهش یابد.
این نوع نارسایی در زنان بیشتر از مردان است.
نارسایی قلبی سیستولیک
نارسایی قلبی سیستولیک زمانی رخ می دهد که عضله قلب توانایی انقباض خود را از دست بدهد. این انقباضات برای پمپاژ خون اکسیژن دار به سایر اندام های بدن حیاتی هستند. این نوع نارسایی معمولا به دلیل بزرگ و ضعیف شدن قلب اتفاق می افتد.
نارسایی قلبی سیستولیک در مردان بیشتر از زنان رخ می دهد.
هر دو نارسایی قلبی دیاستولیک و سیستولیک می توانند در سمت چپ یا راست قلب یا همزمان در هر دو سمت رخ دهند.
عوامل خطر زای نارسایی قلبی
نارسایی قلبی می تواند برای هر فردی رخ دهد با این حال برخی عوامل خاص ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند، به عنوان مثال :
- افراد نژاد آفریقایی (به خصوص مردان) نسبت به سایر نژادها بیشتر در معرض نارسایی قلبی قرار دارند
- افراد مبتلا به بیماری های آسیب رسان قلب مانند کم خونی، آمفیزم، پر کاری و کم کاری تیروئید نیز بیشتر از دیگران ممکن است به این عارضه دچار شوند
- برخی رفتارها خطر ابتلا به نارسایی قلبی را افزایش می دهند، از جمله :
– سیگار کشیدن
– مصرف مواد غذایی سرشار از چربی یا کلسترول
– زندگی کم تحرک
– اضافه وزن
تشخیص نارسایی قلبی
تکنیک اکوکاردیوگرام (اکوی قلب) موثرترین روش برای تشخیص نارسایی قلبی می باشد. در این روش از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر دقیق از قلب استفاده می شود که به پزشک امکان می دهد تا آسیب قلبی را ارزیابی کرده و دلایل زمینه ای بروز نارسایی قلبی را تعیین کند.
پزشک معمولا از آزمایش های زیر به همراه اکو استفاده می کند :
- اشعه ایکس از قفسه سینه : این روش می تواند تصاویری از قلب و اندام های اطراف آن فراهم کند
- نوار قلب : این تکنیک معمولا در مطب پزشک انجام می شود و فعالیت الکتریکی قلب را بررسی می کند
- ام آر آی قلب : در این تکنیک بدون استفاده از اشعه تصاویری از قلب ارائه می شود
- اسکن هسته ای : در این تکنیک برای ایجاد تصاویر قلب، دوز بسیار کم از مواد رادیو اکتیو به بدن تزریق می شود
- کاتتریزاسیون یا آنژیوگرام کرونری : در این تست اشعه ایکس، پزشک یک کاتتر به رگ خونی (معمولا در کشاله ران یا دست) وارد کرده سپس آن را به سمت قلب هدایت می کند. این آزمایش نشان می دهد در حال حاضر چه مقدار خون در قلب جریان دارد
- تست استرس : در طول تست استرس، زمانی که فرد روی تردمیل می دود یا تمرین دیگری انجام می دهد، عملکرد قلب توسط دستگاه نوار قلب کنترل می شود
- هولتر مانیتورینگ : در این تکنیک الکترودهایی روی سینه نصب شده و از دستگاهی به نام مانیتور هولتر استفاده می شود تا فعالیت الکتریکی قلب به مدت حداقل 24 تا 48 ساعت ثبت شود
پزشک ممکن است از معاینه فیزیکی برای بررسی علائم ظاهری نارسایی قلبی استفاده کند، به عنوان مثال ورم پا، ضربان قلب نا منظم و برجسته شدن وریدهای گردن باعث می شود پزشک به نارسایی قلبی مشکوک شود.
درمان نارسایی قلبی
درمان نارسایی قلبی به شدت وضعیت بستگی دارد. درمان زود هنگام می تواند علائم را به سرعت بهبود بخشیده اما لازم است به طور منظم و هر 3 تا 6 ماه آزمایش های لازم انجام شود. هدف از درمان نارسایی قلبی افزایش طول عمر بیمار می باشد.
دارو درمانی
مراحل اولیه نارسایی قلبی ممکن است با تجویز داروها برای تسکین علائم و جلوگیری از وخیم تر شدن وضعیت بیمار درمان شود. این داروها برای موارد زیر کاربرد دارند :
- بهبود توانایی قلب در پمپاژ خون
- کاهش لخته شدن خون
- کاهش ضربان قلب در صورت لزوم
- دفع سدیم اضافی و افزایش سطح پتاسیم
- کاهش سطح کلسترول
توصیه می شود قبل از مصرف هر گونه داروی جدید با پزشک مشورت شود زیرا مصرف برخی داروها از جمله ناپروکسن و ایبوپروفن برای افرادی که نارسایی قلبی دارند ممنوع می باشند.
عمل جراحی
برخی افراد مبتلا به نارسایی قلبی ممکن است نیاز به عمل جراحی مانند جراحی بای پس کرونر داشته باشند. پزشک در طی جراحی یک قطعه سالم از سرخرگ را به سرخرگ کرونری مسدود شده متصل می کند تا خون، سرخرگ مسدود شده را دور زده و از طریق سرخرگ جدید جریان پیدا کند.
پزشک ممکن است از آنژیوپلاستی نیز استفاده کند، در این روش یک کاتتر به همراه بالون کوچک در سرخرگ مسدود یا تنگ قرار می گیرد، زمانی که کاتتر به سرخرگ آسیب دیده می رسد بالون باد کرده و سرخرگ را باز می کند.
ممکن است نیاز به قرار دادن یک استنت دائمی در سرخرگ مسدود یا تنگ نیز باشد، این استنت سرخرگ را برای همیشه باز نگه داشته و از تنگی بیشتر آن جلوگیری می کند.
برخی افراد مبتلا به نارسایی قلبی برای کنترل ریتم قلبی به دستگاه ضربان ساز قلب نیاز دارند. این دستگاه کوچک داخل قفسه سینه قرار داده می شود و ضربان قلب را (زمانی که بیش از حد کاهش یا افزایش می یابد) کنترل می کند. ضربان سازها اغلب همراه با جراحی بای پس کرونر و همچنین داروها استفاده می شوند.
در آخرین مرحله نارسایی قلب و زمانی که همه تکنیک های درمانی با شکست روبرو شده اند از پیوند قلب استفاده می شود. در این جراحی کل یا بخشی از قلب برداشته و یک قلب سالم از اهدا کننده مناسب جایگزین آن می شود.
پیشگیری از نارسایی قلبی
سبک زندگی سالم می تواند به پیشگیری و درمان نارسایی قلبی کمک کند. به عنوان مثال کاهش وزن، ورزش منظم و کاهش مصرف نمک تا حد قابل توجهی خطر ابتلا به نارسایی قلبی را کاهش می دهد.
سایر عادات سالم و دوستدار قلب عبارتند از :
- کاهش مصرف الکل
- ترک سیگار
- پرهیز از غذاهای پر چرب
- خواب کافی
عوارض نارسایی قلبی
نارسایی قلبی درمان نشده در نهایت می تواند به نارسایی احتقانی قلب منجر شود. این عارضه کشنده است و طی آن خون در نقاط دیگر بدن از جمله دست و پا و همچنین اندام هایی همچون کبد و ریه ها تجمع پیدا می کند.
حمله قلبی
نارسایی قلبی ممکن است باعث بروز حمله قلبی شود. در صورت مشاهده علائم زیر لازم است سریع با اورژانس تماس گرفته شود :
- درد شدید قفسه سینه
- احساس فشار یا تنگی در قفسه سینه
- احساس ناراحتی در قسمت فوقانی بدن از جمله بی حسی یا سردی
- خستگی مفرط
- سرگیجه
- ضربان قلب سریع
- استفراغ
- حالت تهوع
- عرق سرد
چشم انداز نارسایی قلبی
نارسایی قلبی معمولا یک بیماری طولانی مدت است که برای جلوگیری از بروز عوارض آن به درمان همیشگی نیاز می باشد. عدم درمان این عارضه می تواند باعث تضعیف شدید قلب شده و جان بیمار را تهدید کند.
توجه داشته باشید نارسایی قلبی برای همه افراد ممکن است رخ دهد، بنابراین لازم است برای حفظ سلامتی خود اقدامات پیشگیرانه مادام العمر انجام دهید. به علاوه در صورت بروز ناگهانی علائم جدید و غیر قابل توضیح که می تواند نشانه مشکلی در قلب باشد سریع با پزشک خود تماس بگیرید.
از آن جا که نارسایی قلبی اغلب مزمن است علائم آن به مرور زمان تشدید می شوند. اگرچه داروها و عمل جراحی می توانند علائم را کاهش دهند اما در موارد شدید ممکن است این درمان ها نیز اثر بخش نباشند. در برخی موارد نارسایی قلبی می تواند باعث مرگ بیمار شود.
تاکید می شود درمان زودرس در جلوگیری از جدی ترین موارد نارسایی قلبی ضروری است.
منبع: healthline
