پر کاری پارا تیروئید (به انگلیسی: Hyperparathyroidism) وضعیتی است که در آن غدد پارا تیروئید بیش از حد طبیعی هورمون پارا تیروئید تولید می کنند.
بسیاری از افراد این عارضه را با پر کاری تیروئید اشتباه می گیرند در حالی که غده تیروئید و پارا تیروئید با یکدیگر تفاوت داشته و بروز پر کاری در هر یک از آن ها به دلایل مختلفی رخ می دهد.
در ادامه قصد داریم درباره پر کاری پارا تیروئید و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
پر کاری پارا تیروئید چیست؟
غدد پارا تیروئید شامل چهار غده درون ریز به اندازه نخود هستند که در ناحیه گردن قرار گفته و به قسمت پشت تیروئید متصل شده اند. همان طور که می دانید غدد درون ریز هورمون های مورد نیاز بدن برای عملکرد طبیعی را ترشح می کنند.
پر کاری پارا تیروئید به دلیل ترشح بیش از حد هورمون پارا تیروئید توسط این غدد رخ می دهد. غدد پارا تیروئید به تنظیم سطح کلسیم، ویتامین D و فسفر در استخوان ها و خون کمک می کنند.
ناگفته نماند غدد پارا تیروئید و تیروئید با این که نام های شبیه به هم دارند و هر دو در ناحیه گردن قرار گرفته اند اما اندام های کاملا متفاوت می باشند.
برخی افراد مبتلا به پر کاری پارا تیروئید هیچ علامتی تجربه نمی کنند و نیازی به درمان ندارند اما در برخی دیگر علائم خفیف یا شدید بوده و ممکن است حتی به عمل جراحی نیاز داشته باشند.
علت پر کاری پارا تیروئید
در پر کاری پارا تیروئید یک یا چند غده، بیش از حد فعال شده و هورمون اضافی تولید می کنند. این مسئله می تواند به دلیل وجود تومور، بزرگ شدن غده یا سایر مشکلات ساختاری غدد پارا تیروئید رخ دهد.
در صورتی که سطح کلسیم بدن فرد بسیار کاهش یابد، غدد پارا تیروئید با افزایش تولید هورمون به این کمبود پاسخ می دهند که باعث می شود کلیه ها و روده ها مقدار بیشتری کلسیم جذب کنند. همچنین کلسیم بیشتری از استخوان ها جذب شود تا زمانی که سطح کلسیم بدن به سطح عادی برگردد.
با طبیعی شدن سطح کلسیم بدن، تولید هورمون این غدد نیز به حالت عادی باز می گردد.
انواع پر کاری پارا تیروئید
به طور کلی 3 نوع پر کاری پارا تیروئید وجود دارد که عبارتند از :
- پر کاری اولیه
- پر کاری ثانویه
- پر کاری ثالثیه
پر کاری پارا تیروئید اولیه
این نوع زمانی اتفاق می افتد که فرد با حداقل یکی از غدد پارا تیروئید خود یک مشکل داشته باشد. برخی علل شایع مشکلات پارا تیروئید شامل ضایعه خوش خیم روی غده و بزرگ شدن حداقل دو غده است. در موارد نادر تومور سرطانی نیز می تواند به این وضعیت منجر شود.
لازم به ذکر است افراد زیر بیشتر در معرض خطر ابتلا به پر کاری پارا تیروئید اولیه می باشند :
- افراد مبتلا به اختلالات ارثی خاص که روی چند غده در بدن تاثیر می گذارند مانند بیماری نئوپلازی غدد درون ریز چندگانه
- کسانی که سابقه طولانی کمبود کلسیم و ویتامین D دارند
- کسانی که در معرض تشعشعات ناشی از تکنیک های درمانی سرطان قرار گرفته اند
- افرادی که دارویی به نام لیتیم مصرف کرده اند که اغلب برای درمان اختلال دو قطبی استفاده می شود
پر کاری تیروئید ثانویه
این نوع کم کاری پارا تیروئید زمانی اتفاق می افتد که فرد به یک بیماری زمینه ای مبتلا باشد که باعث شود سطح کلسیم بدن به طور غیر طبیعی کاهش پیدا کند.
کم کاری پارا تیروئید ثانویه در اکثر موارد به دلیل نارسایی مزمن کلیه رخ می دهد که به کاهش سطح ویتامین D و کلسیم در بدن منجر می شود.
کم کاری پارا تیروئید ثالثیه
این نوع کم کاری پارا تیروئید زمانی اتفاق می افتد که بعد از بهبود سطح کلسیم در بدن، غدد پارا تیروئید همچنان مقدار زیادی هورمون تولید کنند. این مسئله معمولا در افراد مبتلا به مشکلات کلیوی رخ می دهد.
علائم پر کاری پارا تیروئید
علائم پر کاری پارا تیروئید با توجه به نوع آن ممکن است خفیف تا شدید باشد.
علائم پر کاری پارا تیروئید اولیه
برخی بیماران مبتلا به این نوع هیچ علامتی تجربه نمی کنند اما علائم در صورت بروز، از خفیف تا شدید متغیر می باشد. علائم خفیف تر ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- خستگی
- ضعف
- افسردگی
- بدن درد
علائم شدیدتر می تواند شامل موارد زیر باشد :
- از دست دادن اشتها
- یبوست
- استفراغ
- حالت تهوع
- تشنگی بیش از حد
- افزایش ادرار
- گیجی
- مشکلات حافظه
- سنگ کلیه
علائم پارا تیروئید ثانویه
در این نوع ممکن است نا هنجاری های اسکلتی مانند شکستگی، ورم مفاصل و بد شکلی استخوان ها بروز کند. ظاهر شدن سایر علائم مانند نارسایی مزمن کلیه یا کمبود شدید ویتامین D به علت اصلی بستگی دارد.
تشخیص پر کاری پارا تیروئید
اگر نتیجه آزمایش خون فرد نشان دهنده سطح بالای کلسیم در خون باشد، ممکن است پزشک به پر کاری پارا تیروئید مشکوک شود و برای تایید این تشخیص نیاز به انجام سایر آزمایش ها داشته باشد.
آزمایش های خون
آزمایش های خون با تعیین بالا بودن سطح هورمون پارا تیروئید، سطوح بالای آلکالین فسفاتاز و سطوح پایین فسفر به پزشک کمک می کنند تا تشخیص دقیق تری داشته باشد.
آزمایش ادرار
آزمایش ادرار می تواند به پزشک در تعیین شدت وضعیت و این که آیا مشکلات کلیوی علت بروز آن بوده اند یا خیر کمک کند. دراین آزمایش سطح کلسیم در ادرار بررسی می شود.
آزمایش کلیه
پزشک ممکن است برای بررسی نا هنجاری های کلیوی از شکم عکس برداری اشعه ایکس انجام دهد.
درمان پر کاری پارا تیروئید
پر کاری پارا تیروئید اولیه
در مواردی که کلیه فرد عملکرد خوبی داشته باشد، سطح کلسیم موجود در خون او اندکی بالا باشد و تراکم استخوان فرد مشکلی نداشته باشد ممکن است نیاز به درمان پر کاری پارا تیروئید اولیه نباشد. با این حال لازم است وضعیت فرد به صورت سالانه بررسی و هر سال دو بار سطح کلسیم خون چک شود.
همچنین ممکن است پزشک توصیه کند بیمار در مورد میزان کلسیم و ویتامین D دریافتی از رژیم غذایی اش دقت بیشتری داشته باشد. از سوی دیگر برای کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه باید فراوان آب نوشیده و برای تقویت استخوان ها نیز لازم است به طور منظم ورزش شود.
در صورت نیاز به درمان پر کاری پارا تیروئید، عمل جراحی متداول ترین نوع درمان است که شامل برداشتن غدد پارا تیروئید بزرگ شده یا تومورهای روی غدد می باشد. عمل جراحی به ندرت ممکن است با عوارضی همچون آسیب اعصاب تارهای صوتی و سطوح پایین کلسیم به مدت طولانی همراه باشد.
استفاده از داروهای کلسی میمتیک که مانند کلسیم در خون عمل می کنند روش درمانی دیگر است که غدد پارا تیروئید را فریب داده تا هورمون کمتری تولید کنند. در مواردی که عمل جراحی نا موفق باشد یا گزینه دیگری وجود نداشته نباشد ممکن است از این داروها استفاده شود.
بیس فسفونات ها داروهای دیگری هستند که مانع از دست دادن کلسیم در استخوان ها می شوند و می توانند به کاهش خطر پوکی استخوان کمک کنند.
هورمون درمانی جایگزین نیز روش دیگری است که می تواند به استخوان ها کمک کند تا کلسیم خود را حفظ کنند. این درمان به خصوص در زنان یائسه مبتلا به پوکی استخوان مفید است اما استفاده طولانی مدت از آن خطراتی به همراه دارد که از جمله آن ها می توان به افزایش خطر ابتلا به برخی سرطان ها و بیماری های قلبی عروقی اشاره کرد.
پر کاری پارا تیروئید ثانویه
برای درمان این وضعیت سعی می شود با درمان علت زمینه ای، سطح هورمون پارا تیروئید در بدن به حالت طبیعی برگردد.
برخی روش های درمانی شامل مصرف ویتامین D تجویزی برای کمبودهای شدید و کلسیم و ویتامین D برای نارسایی مزمن کلیه است. افرادی که دچار نارسایی مزمن کلیه هستند ممکن است به دارو و دیالیز نیاز داشته باشند.
عوارض پر کاری پارا تیروئید
افرادی که از پر کاری پارا تیروئید رنج می برند ممکن است دچار پوکی استخوان نیز باشند که از جمله علائم شایع آن می توان به شکستگی استخوان و کوتاه شدن قد به دلیل شکستگی های ستون نخاعی اشاره کرد.
این مسئله ممکن است به دلیل تولید بیش از حد هورمون پارا تیروئید که باعث از دست دادن شدید کلسیم در استخوان ها و ضعیف شدن آن ها می شود رخ دهد. در پوکی استخوان سطح کلسیم در خون افزایش یافته و استخوان ها به مدت طولانی کلسیم کافی دریافت نمی کنند.
همان طور که اشاره کردیم افراد مبتلا به پوکی استخوان بیشتر در معرض شکستگی استخوان قرار دارند. این عارضه معمولا با تصویر برداری اشعه ایکس استخوان یا آزمایش تراکم معدنی استخوان تشخیص داده می شود که طی آن سطح کلسیم و مواد معدنی موجود در استخوان با کمک دستگاه های مخصوص اشعه ایکس اندازه گیری می شود.
چشم انداز پر کاری پارا تیروئید
به طور کلی پر کاری پارا تیروئید در اکثر موارد با عمل جراحی قابل درمان است. در صورتی که پزشک به این نتیجه برسد که نیاز به درمان نبوده و تنها نظارت بر وضعیت بیمار کافی است احتمالا تغییراتی در سبک زندگی از جمله مصرف آب فراوان، ورزش منظم و کنترل سطح کلسیم و ویتامین D مصرفی می تواند به کاهش علائم کمک کند.
منبع: healthline
