لیکوپن (به انگلیسی : Lycopene) یک ماده مغذی گیاهی با خواص آنتی اکسیدانی است.
در واقع لیکوپن رنگدانه ای است که به میوه های قرمز و صورتی مانند گوجه فرنگی، هندوانه و گریپ فروت صورتی رنگ مشخصه آن ها را می دهد.
لیکوپن با فواید سلامتی از سلامت قلب گرفته تا محافظت در برابر آفتاب سوختگی و انواع خاصی از سرطان مرتبط است.
در ادامه این مقاله با فواید دارویی و درمانی لیکوپن برای سلامتی بدن و همچنین عوارض و مضرات و منابع غذایی آن بیشتر آشنا خواهید شد. با سومیتا همراه باشید؛
فواید و مزایای لیکوپن برای سلامتی بدن
1. خواص آنتی اکسیدانی قوی دارد
لیکوپن یک آنتی اکسیدان از خانواده کاروتنوئیدهاست.
آنتی اکسیدان ها از بدن شما در برابر آسیب های ناشی از ترکیباتی به نام رادیکال های آزاد محافظت می کنند.
زمانی که میزان رادیکال های آزاد از سطوح آنتی اکسیدانی بیشتر باشند می توانند استرس اکسیداتیو در بدن شما ایجاد کنند. این استرس با بیماری های مزمن خاصی مانند سرطان، دیابت، بیماری قلبی و آلزایمر مرتبط است.
تحقیقات نشان می دهد که خواص آنتی اکسیدانی لیکوپن می تواند به حفظ تعادل سطح رادیکال های آزاد کمک کند و از بدن شما در برابر برخی از این شرایط محافظت کند.
علاوه بر این مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی نشان می دهد که لیکوپن ممکن است از بدن شما در برابر آسیب های ناشی از آفت‌کش ها، علف کش ها، مونو سدیم گلوتامات (MSG) و انواع خاصی از قارچ ها محافظت کند.
2. ممکن است از بدن در برابر انواع خاصی از سرطان محافظت کند
اثر آنتی اکسیدانی قوی لیکوپن ممکن است از پیشرفت برخی از انواع سرطان جلوگیری کند یا آن را کند کند.
به عنوان مثال مطالعات لوله آزمایش نشان می دهد که این ماده مغذی ممکن است رشد سرطان سینه و پروستات را با محدود کردن رشد تومور کند کند.
مطالعات حیوانی بیشتر گزارش می دهد که ممکن است از رشد سلول های سرطانی در کلیه ها جلوگیری کند.
در انسان مطالعات مشاهده ای مصرف زیاد کاروتنوئیدها از جمله لیکوپن را با 32 تا 50 درصد کاهش خطر ابتلا به سرطان های ریه و پروستات مرتبط می سازند.
یک مطالعه 23 ساله روی بیش از 46000 مرد ارتباط بین لیکوپن و سرطان پروستات را با جزئیات بیشتری بررسی کرد.
مردانی که حداقل دو وعده سس گوجه فرنگی غنی از لیکوپن در هفته مصرف می کنند 30 درصد کمتر از کسانی که کمتر از یک وعده سس گوجه فرنگی در ماه می خورند به سرطان پروستات مبتلا می شوند.
بررسی اخیر بر روی 26 مطالعه نشان داد که دریافت بالای لیکوپن با 9 درصد احتمال کمتر ابتلا به سرطان پروستات مرتبط است. مصرف روزانه 9 تا 21 میلی گرم در روز مفیدترین مقدار به نظر می رسد.
3. ممکن است سلامت قلب را ارتقا دهد
لیکوپن همچنین ممکن است به کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی یا مرگ زودرس کمک کند.
این تا حدی به این دلیل است که می تواند عوامل خطر بیماری قلبی را کاهش دهد. به طور خاص ممکن است آسیب های ناشی از رادیکال های آزاد و سطح کلسترول LDL را کاهش و کلسترول HDL را افزایش دهد.
سطوح بالای لیکوپن خون ممکن است سال ها به زندگی افراد مبتلا به سندرم متابولیک اضافه کند – ترکیبی از شرایط سلامتی که می تواند منجر به بیماری قلبی شود.
در طی یک دوره 10 ساله محققان خاطر نشان کردند که افراد مبتلا به بیماری متابولیک که بالاترین سطح لیکوپن خون را داشتند تا 39 درصد کمتر در معرض خطر مرگ زودرس بودند.
در یک مطالعه 10 ساله دیگر رژیم های غذایی غنی از این ماده مغذی با کاهش 17 تا 26 درصدی خطر بیماری قلبی مرتبط بود. یک بررسی اخیر سطوح بالای لیکوپن خون را با 31 درصد کمتر خطر سکته مغزی مرتبط می‌کند.
اثرات محافظتی لیکوپن به ویژه برای افرادی که سطح آنتی اکسیدان خون شان پایین است یا سطوح بالای استرس اکسیداتیو دارند مفید به نظر می رسد. این شامل افراد مسن و افرادی است که سیگار می کشند یا دیابت و بیماری قلبی دارند.
4. ممکن است از پوست در برابر آفتاب سوختگی محافظت کند
به نظر می رسد لیکوپن از پوست در برابر اثرات مخرب خورشید محافظت می کند.
در یک مطالعه کوچک 12 هفته ای شرکت کنندگان قبل و بعد از مصرف 16 میلی گرم لیکوپن از رب گوجه فرنگی یا دارونما در معرض اشعه UV قرار گرفتند. شرکت کنندگان در گروه رب گوجه فرنگی واکنش های پوستی کمتری نسبت به قرار گرفتن در معرض اشعه ماورا بنفش داشتند.
در مطالعه 12 هفته ای دیگر مصرف روزانه 8 تا 16 میلی گرم لیکوپن چه از طریق غذا یا مکمل ها به کاهش 40 تا 50 درصدی شدت قرمزی پوست به دنبال قرار گرفتن در معرض اشعه ماورا بنفش کمک کرد.
در این مطالعه مکمل های حاوی لیکوپن و سایر کاروتنوئیدها در برابر آسیب اشعه ماورا بنفش موثرتر از آن هایی بودند که لیکوپن را به تنهایی تامین می کردند.
با این حال محافظت لیکوپن در برابر آسیب اشعه ماورا بنفش محدود است و جایگزین مناسبی برای استفاده از ضد آفتاب در نظر گرفته نمی شود.
5. ممکن است به تقویت بینایی کمک کند
لیکوپن ممکن است از تشکیل آب مروارید جلوگیری کند یا آن را به تاخیر بیندازد همچنین خطر دژنراسیون ماکولا را کاهش می دهد که علت اصلی نابینایی در افراد مسن است.
6. ممکن است درد را کاهش دهد
لیکوپن ممکن است به کاهش درد نوروپاتیک – نوعی درد ناشی از آسیب عصبی و بافتی کمک کند.
7. ممکن است به سلامت مغز کمک کند
خواص آنتی اکسیدانی لیکوپن ممکن است به جلوگیری از تشنج و از دست دادن حافظه در بیماری های مرتبط با افزایش سن مانند آلزایمر کمک کند.
8. ممکن است به تقویت استخوان ها کمک کند
عملکرد آنتی اکسیدانی لیکوپن ممکن است مرگ سلول های استخوانی را کاهش دهد، ساختار استخوان را تقویت کند و به حفظ سلامت و استحکام استخوان ها کمک کند.
تاکنون بیشتر این مزایا تنها در تحقیقات آزمایشگاهی و حیوانی مشاهده شده است. قبل از اینکه بتوان نتیجه گیری های قوی انجام داد مطالعات بیشتری در انسان مورد نیاز است.
منابع غذایی سرشار از لیکوپن
همه غذاهای طبیعی با رنگ صورتی تا قرمز معمولا حاوی مقداری لیکوپن هستند.
گوجه فرنگی بزرگترین منبع غذایی لیکوپن است و هر چه گوجه فرنگی رسیده تر باشد لیکوپن بیشتری دارد. اما شما می توانید این ماده مغذی را در مجموعه ای از غذاهای دیگر نیز پیدا کنید.
در اینجا لیستی از غذاهای حاوی بیشترین لیکوپن در هر 100 گرم آورده شده است :
- گوجه فرنگی خشک شده : 45.9 میلی گرم
- رب گوجه فرنگی : 21.8 میلی گرم
- گواوا : 5.2 میلی گرم
- هندوانه : 4.5 میلی گرم
- گوجه فرنگی تازه : 3.0 میلی گرم
- کنسرو گوجه فرنگی : 2.7 میلی گرم
- پاپایا : 1.8 میلی گرم
- گریپ فروت صورتی : 1.1 میلی گرم
- فلفل قرمز پخته شده : 0.5 میلی گرم
در حال حاضر هیچ توصیه ای برای مصرف روزانه لیکوپن وجود ندارد. با این حال از مطالعات فعلی مصرف بین 8 تا 21 میلی گرم در روز به نظر می رسد سودمندترین دوز باشد.
مکمل های لیکوپن
اگرچه لیکوپن در بسیاری از غذاها وجود دارد اما می توانید آن را به شکل مکمل نیز مصرف کنید.
با این حال زمانی که لیکوپن به عنوان مکمل مصرف می شود ممکن است با برخی داروها از جمله رقیق کننده های خون و داروهای کاهش فشار خون تداخل داشته باشد.
یک مطالعه کوچک همچنین نشان داد که مصرف روزانه 2 میلی گرم مکمل لیکوپن در دوران بارداری می تواند خطر زایمان زودرس یا وزن کم هنگام تولد را افزایش دهد.
به عنوان یک نکته جانبی برخی تحقیقات گزارش می دهند که اثرات مفید این ماده مغذی ممکن است زمانی قوی تر باشد که از غذاها به جای مکمل ها تامین شود.
عوارض و مضرات لیکوپن
لیکوپن به طور کلی بی خطر در نظر گرفته می شود به خصوص زمانی که از غذاها به دست می آید.
در چند مورد نادر خوردن مقادیر بسیار زیاد غذاهای غنی از لیکوپن منجر به تغییر رنگ پوست به نام لیکوپنودرمی می شود.
با این حال دستیابی به چنین سطوح بالایی معمولا از طریق رژیم غذایی به تنهایی دشوار است.
در یک مطالعه این عارضه ناشی از نوشیدن روزانه 2 لیتر آب گوجه فرنگی برای چندین سال توسط یک مرد بود. تغییر رنگ پوست را می توان به دنبال یک رژیم غذایی بدون لیکوپن برای چند هفته معکوس کرد.
مکمل های لیکوپن ممکن است برای زنان باردار و کسانی که انواع خاصی از داروها را مصرف می کنند مناسب نباشد.
خلاصه
لیکوپن یک آنتی اکسیدان قوی با فواید بسیاری برای سلامتی از جمله محافظت در برابر نور خورشید، بهبود سلامت قلب و کاهش خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان است.
اگرچه می توان آن را به عنوان یک مکمل یافت اما زمانی که به صورت غذاهای غنی از لیکوپن مانند گوجه فرنگی و سایر میوه های قرمز یا صورتی مصرف شود موثرتر است.
منبع : healthline
