سرطان خون از بیماری های شایع و جدی است که در ابتدا با علائم بسیار نا محسوس و غیر اختصاصی همچون خستگی، تب بی دلیل، کبودی غیر طبیعی، سردرد، خونریزی بیش از حد (مانند خونریزی های مکرر بینی)، کاهش وزن نا خواسته و عفونت های مکرر همراه می باشد.
این علائم اگرچه می توانند نشانه ابتلای فرد به سرطان خون باشند اما طیف گسترده ای از بیماری ها و علل مختلف می توانند به این علائم منجر شوند، بنابراین تشخیص سرطان خون به خصوص در اوایل بیماری دشوار است.
در ادامه قصد داریم درباره علائم و نشانه های سرطان خون صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
علائم سرطان خون چیست؟
علائم شایع سرطان خون
علائم سرطان خون در بزرگسالان و کودکان مشابه بوده و شایع ترین آن ها عبارتند از :
- خستگی
- عفونت های مکرر
- بزرگ شدن غدد لنفاوی
- تب های بی دلیل
- تعریق شبانه
- کبودی و خونریزی زیاد
- درد شکم
- درد استخوان و مفاصل
- سردرد و سایر علائم عصبی
- کاهش وزن نا خواسته
از آن جا که بسیاری از این علائم مبهم و غیر اختصاصی هستند، افرادی که دچار این موارد می شوند ترجیح می دهند آن ها را به علل یا بیماری های ساده تری همچون سرماخوردگی یا خستگی های اخیر نسبت دهند.
با این حال درک برخی علائم ایجاد شده به دلیل تاثیر سرطان خون روی سلول های خونی خاص تولید شده توسط مغز استخوان آسان تر است زیرا بسیاری از علائم مربوط به کم یا زیاد بودن این سلول ها می باشد.
سرطان خون علاوه بر تاثیر روی گلبول های سفید خون، با تداخل در تولید یا از بین بردن مغز استخوان، برخی سلول های تولید شده توسط مغز استخوان را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.
سلول های تولید شده توسط مغز استخوان عبارتند از :
- گلبول های قرمز خون : این گلبول ها اکسیژن را به بافت های بدن می رسانند و پایین بودن تعداد آن ها در بدن کم خونی نام دارد
- گلبول های سفید خون : این گلبول ها با عفونت های ناشی از ارگانیسم هایی مانند باکتری ها و ویروس ها مبارزه می کنند و پایین بودن سطح آن ها در بدن به نام لکوپنی شناخته شده است. یکی از انواع گلبول های سفید نوتروفیل نام دارد که به خصوص در مبارزه با باکتری های عامل عفونت هایی مانند ذات الریه نقش مهمی ایفا می کند و کمبود آن در بدن به نام نوتروپنی شناخته شده است
- پلاکت ها : پلاکت ها یا ترومبوسیت ها سلول هایی هستند که توسط مغز استخوان تولید می شوند و مسئول لخته شدن خون هستند. تعداد کم پلاکت ها ترومبوسیتوپنی نامیده می شود
1. خستگی
خستگی بیش از حد از علائم بسیار شایع سرطان خون است که اگرچه ممکن است به دلایل مختلف ایجاد شود اما خستگی ناشی از سرطان نسبت به خستگی معمولی که افراد هنگام کمبود خواب احساس می کنند تاثیر قابل توجه تری دارد.
نوع خستگی مرتبط با سرطان اغلب با یک شب استراحت با کیفیت بهبود نمی یابد و در فعالیت های عادی روزانه فرد اختلال ایجاد می کند.
سرطان می تواند به دلایل مختلف باعث بروز خستگی شود. به عنوان مثال کم خونی مرتبط با سرطان سلول ها و بافت ها را از اکسیژن خالی کرده و باعث تنگی نفس و ضعف می شود.
سرطان همچنین می تواند تولید سروتونین و تریپتوفان را که نقش مهمی در عملکرد فیزیکی و ذهنی افراد دارند کاهش دهد.
2. عفونت های مکرر
حتی زمانی که گلبول های سفید سرطانی دارای تعداد طبیعی یا زیاد هستند ممکن است نتوانند به طور موثر به بدن در مقابله با عفونت کمک کنند.
علاوه بر این سلول های سرطان خون می توانند انواع دیگر گلبول های سفید در مغز استخوان را از بین ببرند و از تولید کافی آن ها در بدن جلوگیری کنند.
در نتیجه افراد مبتلا به این بیماری معمولا مستعد ابتلا به عفونت های مختلف هستند و نواحی رایج عفونت شامل دهان و گلو، پوست، ریه ها، مجاری ادراری یا مثانه و ناحیه اطراف مقعد می باشد.
3. بزرگ شدن غدد لنفاوی
گاهی اوقات سلول های سرطان خون در غدد لنفاوی انباشته و باعث متورم و حساس شدن آن ها می شوند.
در این مواقع ممکن است فرد علائمی همچون بزرگ شدن غیر طبیعی غدد لنفاوی (لنفادنوپاتی) در زیر بغل (غدد لنفاوی زیر بغل)، گردن (غدد لنفاوی گردنی) یا کشاله ران تجربه کند.
غدد لنفاوی که به طور مستقیم قابل لمس نیستند نیز ممکن است علائمی ایجاد کنند. به عنوان مثال بزرگ شدن غدد لنفاوی در قفسه سینه (مانند غدد لنفاوی مدیاستن یا میان سینه ای) را نمی توان احساس کرد اما ممکن است به تنگی نفس، خس خس سینه یا سرفه منجر شود.
4. کبودی یا خونریزی بیش از حد
هنگامی که سلول های سرطان خون مغز استخوان را در بر می گیرند منجر به کاهش تولید پلاکت ها می شوند که به نام ترومبوسیتوپنی شناخته شده است.
پلاکت ها در واقع قطعاتی از سلول ها هستند که هنگام آسیب دیدگی عروق خونی و برای کند کردن یا توقف خونریزی به هم وصل می شوند.
ترومبوسیتوپنی مرتبط با سرطان خون می تواند اشکال مختلف داشته باشد که از جمله آن ها می توان به کبودی آسان، لکه های پوستی، پریود سنگین، خونریزی بینی، خونریزی لثه، هماچوری (خون در ادرار) و خون در مدفوع اشاره کرد.
5. تب بدون علت
در مواردی که فرد دچار تب بدون علت خاص مانند عفونت شده باشد ممکن است هر گونه سرطان به خصوص سرطان های مرتبط با خون مانند سرطان خون در بروز آن نقش داشته باشد.
تب با منشا ناشناخته به صورت تب بیش از 38.3 درجه تعریف می شود که به طور مکرر رخ می دهد یا به مدت بیش از 3 هفته بدون هیچ علت واضحی ادامه پیدا می کند.
تب های مرتبط با سرطان خون می توانند دلایل متعدد از جمله عفونت های زمینه ای داشته باشند. در برخی موارد سلول های سرطان خون ممکن است باعث ترشح مواد شیمیایی خاص در بدن و افزایش دمای بدن توسط مغز شوند.
6. تعریق شبانه
تعریق شبانه می تواند یکی از علائم سرطان به خصوص سرطان های مرتبط با خون مانند سرطان خون باشد.
شدت این تعریق تا حدی است که لباس ها و ملحفه ها را به شدت خیس می کند و تشک فرد نیز نمناک می شود. این نوع تعریق می تواند در طول روز نیز رخ دهد و در هیچ حالتی طبیعی تلقی نمی شود.
7. درد شکم
گاهی گلبول های سفید غیر طبیعی در کبد و طحال جمع شده و باعث متورم شدن شکم و ایجاد ناراحتی می شوند. این تورم می تواند اشتها را کاهش دهد یا باعث شود فرد ابتدای غذا خوردن ناگهان سیر شود.
درگیر شدن طحال معمولا باعث درد در سمت راست بالای شکم می شود، در حالی که درگیر شدن کبد اغلب درد در سمت چپ بالای شکم ایجاد می کند.
8. درد استخوان و مفاصل
درد استخوان و مفاصل در نواحی دارای درصد بالای مغز استخوان مانند لگن یا استخوان سینه شایع تر است و به دلیل افزایش غیر طبیعی گلبول های سفید در مغز استخوان رخ می دهد.
کودک مبتلا ممکن است بدون هیچ گونه آسیب دیدگی دچار لنگ زدن یا راه رفتن غیر طبیعی شود.
9. سردرد و سایر علائم عصبی
در صورت حمله سلول های سرطان خون به مایع اطراف مغز و نخاع، ممکن است علائمی همچون درد و سایر علائم عصبی مانند تشنج، سرگیجه، تغییرات بینایی، حالت تهوع و استفراغ رخ دهد.
10. کاهش وزن نا خواسته
کاهش وزن بدون دلیل نشانه کلاسیک همه سرطان ها است و به طور کلی نشان دهنده بد خیمی پیشرفته می باشد.
در برخی موارد خستگی مداوم و کاهش وزن نا خواسته علائمی هستند که برخی افراد را وادار می کنند به پزشک مراجعه کنند.
کاهش وزن غیر قابل توضیح به صورت کاهش 5 درصد یا بیشتر از وزن بدن در یک بازه زمانی 6 تا 12 ماهه تعریف می شود. این علامت در سرطان های خون مزمن شایع تر از انواع حاد است.
علائم سرطان خون بر اساس نوع آن
علائمی که در بالا ذکر شد تقریبا در هر نوع سرطان خونی ممکن است دیده شود، با این حال علائمی نیز وجود دارد که در برخی انواع این بیماری شایع تر است.
لازم به ذکر است سرطان خون حاد با عملکرد نادرست گلبول های سفید نا بالغ شناخته می شود که به مجموعه ای از علائم قابل مشاهده تر منجر می شود، در حالی که در سرطان خون مزمن ممکن است سلول ها تا حدی عملکرد داشته باشند که به نوبه خود علائم کمتر واضحی ایجاد می کند.
علائم مربوط به انواع مختلف سرطان خون عبارتند از :
1. سرطان خون لنفوسیتی حاد
علائم سرطان خون لنفوسیتی حاد اغلب طی چند روز یا چند هفته به سرعت ایجاد می شود. اگر این عارضه به سیستم عصبی مرکزی گسترش یابد ممکن است علائمی مانند سردرد، تاری دید، سرگیجه و گاهی اوقات تشنج ایجاد کند.
در نوع سلول T، بزرگ شدن غده تیموس که در پشت جناغ سینه و جلوی نای قرار دارد ممکن است نای را فشرده کرده و منجر به مشکل تنفسی شود.
فشرده شدن ورید بزرگی که خون را از قسمت فوقانی بدن به قلب بر می گرداند می تواند علائمی ایجاد کند که به آن سندرم ورید اجوف فوقانی گفته می شود و شامل علائمی همچون ورم واضح صورت، گردن، بازو و بالای سینه می باشد.
2. سرطان خون لنفوسیتی مزمن
معمولا اولین علامت لوسمی لنفوسیتی مزمن غدد لنفاوی بزرگ شده و بدون درد در ناحیه گردن، زیر بغل و کشاله ران می باشد.
علائم دیگر به تدریج ظاهر شده و ممکن است شامل مواردی همچون تب، لرز، تعریق شبانه و کاهش وزن باشند.
در حدود 5 درصد موارد، این بیماری به یک لنفوم تهاجمی معروف به سندرم ریچر تبدیل می شود که با لنفادنوپاتی گسترده و تومورهای گلبول سفید در قسمت های مختلف بدن همراه می باشد.
3. سرطان خون میلوئیدی حاد
در سرطان خون میلوئیدی حاد مانند سرطان خون لنفوسیتی حاد، علائم ذکر شده در بالا به سرعت ظاهر می شوند.
این عارضه تا حدودی منحصر به فرد است زیرا در آن گلبول های سفید نا بالغ (سلول های بلاست) می توانند رگ های خونی را مسدود کنند که به این وضعیت لکوستاز گفته می شود و ممکن است با علائمی شبیه به سکته مغزی با تغییرات بینایی یا ضعف یک طرف بدن همراه باشد.
به دلیل گسترش سلول های سرطانی زیر پوست ممکن است بثورات به رنگ مایل به سبز ایجاد شود.
همچنین گاهی وضعیتی به نام سندرم سوئیت رخ می دهد که با تب مکرر و تجمع گلبول های سفید خون در لایه درمال پوست همراه می باشد و به دنبال آن ضایعات پوستی دردناک روی سر، دست ها، گردن و قفسه سینه پخش می شود.
4. سرطان خون پرومیلوسیتیک حاد
لوسمی پرومیلوسیتیک حاد حدود 10 درصد موارد میلوئیدی حاد را تشکیل می دهد و از این جهت متمایز است که برجسته ترین علائم آن معمولا شامل هر دو خونریزی بیش از حد و لخته شدن بیش از حد خون می باشد.
این مسئله می تواند به خونریزی بینی، پریودهای سنگین و کبودی منجر شود. همچنین احتمالا درد و تورم ساق پا (به دلیل ترومبوز ورید عمقی) و درد ناگهانی قفسه سینه و تنگی نفس ناشی از آمبولی ریوی نیز به همراه خواهد داشت.
5. سرطان خون میلوئیدی مزمن
لوسمی میلوئیدی مزمن اغلب قبل از بروز هر گونه علائم و زمانی که نتایج شمارش کامل خون غیر طبیعی باشد تشخیص داده می شود.
حتی بعد از تشخیص نیز فرد مبتلا ممکن است تا ماه ها یا سال ها علائم قابل توجهی نداشته باشد تا این که سلول های سرطانی شروع به رشد سریع تر کنند.
6. سرطان خون میلومونوسیتیک مزمن
ان نوع سرطان خون معمولا نواحی متعدد بدن و نه فقط مغز استخوان را تحت تاثیر قرار می دهد.
تجمع مونوسیت ها در طحال، این اندام را بزرگ کرده و باعث درد در سمت چپ بالای شکم و سیری زود هنگام می شود.
به علاوه مجموعه ای از مونوسیت ها می توانند به بزرگ شدن کبد (هپاتومگالی) و در نتیجه درد در سمت راست بالای شکم منجر شوند.
علائم در کودکان خردسال
تشخیص علائم لوسمی در کودکان کم سن و سالی که تنها از طریق گریه کردن با والدین خود ارتباط برقرار می کنند ممکن است دشوار باشد.
تنها علائمی که احتمالا والدین تشخیص می دهند شامل کمبود اشتها، امتناع از غذا خوردن یا لنگ بودن به دلیل درد استخوان یا مفاصل می باشد.
چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟
در صورت بروز هر یک از علائم ذکر شده یا در صورتی که احساس خوبی ندارید لازم است به پزشک مراجعه کنید.
توصیه می شود به شهود و احساس خود اعتماد کنید و توجه داشته باشید از آن جا که بسیاری از علائم سرطان خون غیر خاص هستند می توانند نشانه بیماری های جدی دیگر نیز باشند.
به برخی علائم مانند سردردهای شدیدی که به تازگی شروع شده، سایر علائم عصبی یا تعریق شبانه شدید باید توجه زیادی شود.
سایر موارد مانند ورم غدد لنفاوی در گردن در صورتی که تداوم داشته باشند (حتی اگر درباره علت آن حدس هایی زده اید) باید مورد ارزیابی قرار گیرند.
از آن جا که سرطان خون لنفوسیتی حاد در اغلب موارد علائم اولیه ندارد، مراجعه منظم به پزشک برای معاینه و آزمایش های خون روتین اهمیت زیادی دارد.
منبع: verywellhealth
