پر فشاری ریوی (به انگلیسی: Pulmonary hypertension) نوعی بیماری ریوی است که در آن فشار خون در رگ های خونی که خون غنی از اکسیژن را به ریه ها می رسانند بیش از حد طبیعی افزایش می یابد.
این بیماری یک وضعیت جدی است که می تواند به نارسایی قلبی و حتی مرگ منجر شود و به خصوص در افراد مسن 75 ساله یا بالاتر شایع تر می باشد.
در ادامه قصد داریم درباره پر فشاری ریوی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
پر فشاری ریوی چیست؟
پر فشاری ریوی به افزایش غیر طبیعی فشار خون در شریان ریوی گفته می شود. این سرخرگ خون غنی از اکسیژن را از سمت راست قلب به ریه ها می رساند.
اگر فشار خون بالا در نزدیکی ریه ها رخ دهد احتمالا اوضاع وخیم تر شده و مشکلات جدی در سلامتی فرد به دنبال خواهد داشت.
توجه داشته باشید پر فشاری ریوی با پر فشاری خون (فشار خون بالا) تفاوت دارد. پر فشاری خون شامل فشار خون بالا در طیف وسیعی از سیستم های بدن است که روی سیستم گردش خون کل بدن تاثیر می گذارد.
به طور کلی فشار خون ریوی هر فرد باید در محدوده بین 8 تا 20 میلی متر جیوه هنگام استراحت متغیر باشد و پزشکان پر فشاری ریوی را به صورت فشار شریانی ریوی بالاتر از 25 میلی متر جیوه تعریف می کنند.
تغییر در سبک زندگی و مصرف دارو معمولا می تواند به پیشگیری از پر فشاری ریوی کمک کند. با این حال بسیاری از عوامل ژنتیکی ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند.
مطالعه ای نشان داده میانگین امید به زندگی 3 ساله در افراد مبتلا به پر فشاری ریوی حدود 70 تا 80 درصد می باشد.
انواع پر فشاری ریوی
دو نوع پر فشاری ریوی وجود دارد که عبارتند از :
- پر فشاری ریوی اولیه : یک عارضه نسبتا نادر است که به دلیل یک بیماری زمینه ای رخ نمی دهد
- پر فشاری ریوی ثانویه : این بیماری از یک بیماری زمینه ای مانند ناهنجاری مادرزادی قلب یا بیماری مزمن انسدادی ریه ناشی می شود
علائم پر فشاری ریوی
علامت اصلی پر فشاری ریوی تنگی نفس است که می تواند روی توانایی فرد در راه رفتن، صحبت کردن و فعالیت بدنی تاثیر بگذارد. برخی دیگر از علائم اولیه شامل خستگی، غش و سرگیجه می باشد.
توجه به این نکته مهم است که پر فشاری ریوی ممکن است تا زمانی که وضعیت به مرحله شدید نرسد هیچ علامتی ایجاد نکند.
علت پر فشاری ریوی
ضخیم شدن دیواره رگ های خونی در ریه باعث افزایش فشار خون ریوی می شود. این مسئله فضای داخل رگ را که خون از طریق آن جریان می یابد تنگ کرده و فشار را افزایش می دهد.
مجموعه پیچیده ای از عوامل ممکن است در ضخیم شدن رگ های خونی در ریه ها نقش داشته باشند، از جمله :
- مشکلات بافت همبند مانند اسکلروز
- ناهنجاری های مادرزادی قلب یا مشکلات ساختاری که از بدو تولد وجود داشته است
- مشکلات ژنتیکی ارثی مانند جهش ژن BMPR2
- مصرف برخی داروها یا سایر سموم
- بیماری های کبدی مانند سیروز که به دلیل زخم شدن کبد ایجاد می شود
- نارسایی طولانی مدت کلیه
- اچ آی وی
- آمبولی ریه که در آن لخته های خون در ریه ها ایجاد شده یا به سمت آن حرکت می کنند
- سارکوئیدوز که در آن سیستم ایمنی باعث ایجاد توده هایی در اندام های سراسر بدن می شود
- کم خونی داسی شکل
- تومورهای ریه
- اختلالات متابولیک از جمله اختلالات تیروئید
- بیماری های سمت چپ قلب مانند بیماری دریچه قلب و تنگی آئورت
- عفونت انگلی از جمله کرم های نواری مانند اکینوکوکوس
- بیماری های ریوی مانند بیماری انسدادی مزمن ریه
- قرار گرفتن در ارتفاعات بالا به صورت مداوم
تشخیص پر فشاری ریوی
مجموعه ای از عوامل می توانند باعث بروز پر فشاری ریوی شوند و این وضعیت ممکن است در کنار انواع مختلف بیماری های قلبی یا ریوی رخ دهد. در نتیجه تشخیص علت پر فشاری ریوی اغلب دشوار است.
پزشک برای تشخیص ابتدا در مورد سابقه خانوادگی و پزشکی فرد سوالاتی می پرسد و معاینه فیزیکی انجام می دهد. اگر بعد از معاینه به پر فشاری ریوی مشکوک باشد، معمولا یک سری آزمایش تجویز می کند که عبارتند از :
- اشعه ایکس قفسه سینه : پزشک معمولا آن را با سی تی اسکن یا ام آر آی ترکیب می کند تا به یافتن علت زمینه ای پر فشاری ریوی کمک کند
- الکتروکاردیوگرام : فعالیت الکتریکی قلب را اندازه گیری می کند
- کاتتریزاسیون سمت راست قلب : فشار خون ریوی را اندازه گیری می کند
زمانی که فشار در شریان ریوی بیشتر از 25 میلی متر جیوه در حالت استراحت یا 30 میلی متر جیوه در هنگام فعالیت باشد، پزشک آن را پر فشاری ریوی در نظر می گیرد.
تست پیاده روی 6 دقیقه ای به پزشک امکان می دهد تا پیشرفت پر فشاری ریوی را ارزیابی کرده و مرحله آن را تعیین کند.
مرحله بندی، شدت بیماری را در مقیاس 1 تا 4 نشان می دهد. به این صورت که مرحله 1 به وضعیت بدون علامت این بیماری اشاره دارد که در آن فعالیت بدنی باعث ناراحتی نمی شود و مرحله 4 به این معنی است که فرد حتی در حالت استراحت نیز علائم پر فشاری ریوی را تجربه می کند.
تست پیاده روی 6 دقیقه ای مشخص می کند فرد مشکوک به پر فشاری ریوی در 6 دقیقه چقدر می تواند راه برود و همچنین بدن او چگونه به این فعالیت پاسخ می دهد.
پزشک بعد از مرحله بندی وضعیت، یک برنامه درمانی مناسب انتخاب می کند.
لازم به ذکر است از تست پیاده روی 6 دقیقه ای برای تعیین چشم انداز این بیماری نیز استفاده می شود.
درمان پر فشاری ریوی
درمان پر فشاری ریوی به علت زمینه ای، هر گونه مشکل سلامتی همزمان و شدت بیماری بستگی دارد.
درمان هایی که ممکن است به بیمار کمک کند شامل ورزش های کم شدت مانند پیاده روی است. این فعالیت ها باعث می شود فرد بتواند ظرفیت بدنی خود را برای فعالیت های فیزیکی افزایش دهد.
گاهی استفاده از اکسیژن درمانی مداوم برای حفظ سطح مناسب اکسیژن در خون ضروری است، به خصوص در مورد کسانی که به بیماری ریوی نیز مبتلا هستند.
همچنین در طول پرواز در ارتفاعات بالا ممکن است برای جبران کاهش سطح اکسیژن به اکسیژن درمانی نیاز باشد. در این تکنیک اکسیژن از یک مخزن و از طریق ماسک یا لوله به بدن فرد منتقل می شود.
دارو درمانی
برای مدیریت پر فشاری ریوی ممکن است چندین دارو به تنهایی یا به صورت ترکیبی تجویز شوند که عبارتند از :
- دیورتیک ها : این داروها به کاهش احتباس مایعات و ورم کمک می کنند
- دیگوکسین : ممکن است پزشک از این دارو برای مدیریت نارسایی قلبی استفاده کند. دیگوکسین به کنترل ضربان و ریتم قلب کمک می کند و میزان خونی را که قلب می تواند در هر ضربان قلب پمپاژ کند افزایش می دهد
- داروهای رقیق کننده خون : داروهایی همچون وارفارین به کاهش خطر لخته شدن خون کمک می کنند که احتمال بروز آن در افراد مبتلا به پر فشاری ریوی بیشتر است
- مسدود کننده های کانال کلسیم : داروهایی همچون دیلتیازم به گشاد شدن رگ های خونی برای بهبود جریان خون کمک می کنند
- مهار کننده های فسفودی استراز 5 : این داروها با گشاد کردن عروق خونی باعث افزایش جریان خون می شوند. سیلدنافیل یکی از این داروها می باشد
- آنتاگونیست های گیرنده اندوتلین : داروهایی همچون بوسنتان و امبریسنتان انقباض شریانی را که ممکن است به دلیل افزایش بیش از حد پپتید طبیعی ایجاد شود محدود می کنند
- داروهای استنشاقی : داروهایی همچون ایلوپروست یا ترپروستینیل به تسکین تنگی نفس کمک می کنند
عمل جراحی
زمانی که دارو اثر مطلوب نداشته باشد ممکن است نیاز به درمان های تهاجمی تر همچون جراحی باشد. برخی گزینه های جراحی عبارتند از :
- سپتوستومی دهلیزی : در این روش جراح یک شانت وارد ناحیه بین حفره های قلب می کند. این کار خروجی قلب را در دوره ای که فرد در انتظار جراحی پیوند است بهبود می بخشد
- پیوند ریه : این روش شامل جایگزینی یک یا هر دو ریه با ریه های سالم می باشد
- پیوند قلب و ریه ترکیبی : این روش یک پیوند دو گانه فشرده محسوب می شود
پر فشاری ریوی ترومبو آمبولی مزمن یکی از شکل های پر فشاری ریوی است که در آن تعدادی لخته خون نیز در شریان ها وجود دارد.
برخی افراد مبتلا به این عارضه ممکن است تحت عمل جراحی ترومبو اندارترکتومی ریوی قرار بگیرند که نوعی عمل جراحی تخصصی قلب برای از بین بردن لخته های خون از شریان های کرونری می باشد.
اگرچه روش های متعددی برای کاهش علائم، بهبود چشم انداز و کاهش پیشرفت پر فشاری ریوی وجود دارد اما این عارضه در کل درمان قطعی ندارد.
عوارض پر فشاری ریوی
نارسایی قلبی سمت راست عارضه اصلی فشار خون ریوی محسوب می شود.
فشار برگشتی روی قلب و تلاش بیشتر برای حفظ جریان خون می تواند به بیماری قلبی به نام هیپرتروفی بطن راست منجر شود. این مسئله موجب می شود بطن راست قلب به دلیل ضخیم شدن دیواره شریان دچار فرو ریختگی شده و به دنبال آن قلب بیش از حد کار می کند، بطن بزرگ تر می شود و فشار خون افزایش می یابد.
این وضعیت یک عارضه تهدید کننده زندگی است زیرا می تواند به نارسایی قلبی منجر شود که علت اصلی مرگ و میر در افراد مبتلا به پر فشاری ریوی است.
سایر عوارض این بیماری شامل ورود خون به ریه ها و سرفه خونی است که هر دو می توانند کشنده باشند.
لخته شدن خون و ضربان قلب نا منظم یا آریتمی نیز از دیگر عوارض احتمالی پر فشاری ریوی محسوب می شوند.
با توجه به آن چه گفته شد افراد مشکوک به پر فشاری ریوی باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنند. اقدامات اورژانسی می تواند خطر و شدت عوارض را کاهش دهد.
منبع: medicalnewstoday
