سیستیت چیست؟

سیستیت (به انگلیسی: Cystitis) به التهاب مثانه گفته می شود که اغلب به دلیل عفونت باکتریایی در دستگاه ادراری رخ داده و با علائم آزار دهنده ای همراه می باشد.

سیستیت در دو نوع حاد و بینابینی ایجاد می شود و درمان آن به علت زمینه ای عامل آن بستگی دارد. زنان به دلیل کوتاه بودن مجرای ادراری بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند.

در ادامه قصد داریم درباره سیستیت و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

سیستیت چیست؟

سیستیت از بیماری های عفونی نسبتا شایع در دستگاه ادراری تحتانی است که طی آن دیواره مثانه دچار التهاب می شود. این عفونت اغلب با ورود و تکثیر باکتری ها به مثانه یا پیشاب راه رخ می دهد، به این صورت که باکتری ها به دیواره مثانه چسبیده و باعث تحریک و التهاب این ناحیه می شوند.

سیستیت ممکن است توسط باکتری های طبیعی موجود در بدن که دچار عدم تعادل شده اند ایجاد شود. گاهی نیز ریشه در عفونت ندارد، به عنوان مصرف برخی داروها یا استفاده از محصولات بهداشتی می تواند التهاب در این ناحیه را به همراه داشته باشد.

این بیماری در اکثر موارد از نوع حاد می باشد و به طور ناگهانی رخ می دهد. گاهی نیز به صورت مزمن یا طولانی مدت است که به آن سیستیت بینابینی گفته می شود.

همه افراد ممکن است به التهاب مثانه دچار شوند اما این مسئله بیشتر در زنان دیده می شود که معمولا جدی نیست اما در صورت عدم درمان می تواند علائم ناراحت کننده ایجاد کرده و عوارضی به دنبال داشته باشد.

انواع سیستیت

به طور کلی سیستیت ممکن است حاد یا بینابینی باشد.

سیستیت حاد نوعی است که به طور ناگهانی رخ می دهد اما سیستیت بینابینی نوع مزمن یا طولانی مدت می باشد که لایه های متعدد بافت مثانه را تحت تاثیر قرار می دهد.

هر دو سیستیت حاد و بینابینی به دلایل مختلف رخ می دهند و علت سیستیت نوع آن را مشخص می کند.

انواع سیستیت عبارتند از :

1. سیستیت باکتریایی

سیستیت باکتریایی زمانی رخ می دهد که باکتری ها وارد مجرای ادراری یا مثانه شده و عفونت ایجاد کنند. عدم تعادل باکتری های طبیعی بدن نیز می تواند به سیستیت منجر شود.

درمان عفونت مثانه از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا اگر عفونت به کلیه ها سرایت کند می تواند به مشکل جدی تبدیل شود.

2. سیستیت ناشی از دارو

برخی داروها ممکن است در التهاب مثانه نقش داشته باشند. همان طور که می دانید بسیاری از داروها از بدن عبور کرده و در نهایت از دستگاه ادراری خارج می شوند اما گاهی هنگام خروج از بدن مثانه را تحریک می کنند.

به عنوان مثال داروهای شیمی درمانی مانند سیکلوفسفامید و ایفوسفامید می توانند باعث التهاب مثانه شوند.

3. سیستیت ناشی از تابش اشعه

پرتو درمانی برای از بین بردن سلول های سرطانی و کوچک کردن تومورها استفاده می شود اما می تواند به سلول ها و بافت های سالم بدن نیز آسیب برساند. به عنوان مثال درمان با اشعه در ناحیه لگن ممکن است به التهاب در مثانه منجر شود.

4. سیستیت جسم خارجی

استفاده مداوم از کاتتر می تواند خطر عفونت باکتریایی را افزایش داده و به بافت های مجرای ادراری آسیب برساند. باکتری ها و بافت های آسیب دیده ممکن است التهاب ایجاد کنند.

5. سیستیت شیمیایی

برخی محصولات بهداشتی باعث تحریک و التهاب مثانه می شوند، از جمله :

ژل های اسپرم کش
استفاده از دیافراگم با اسپرم کش
اسپری های بهداشتی زنانه

6. سیستیت همراه با سایر بیماری ها

گاهی اوقات سیستیت علامت سایر بیماری ها است، از جمله :

دیابت
سنگ کلیه
اچ آی وی
پروستات بزرگ شده
آسیب های ستون فقرات

علائم سیستیت

علائم سیستیت شامل موارد زیر می باشد :

احساس نیاز مکرر به ادرار کردن
نیاز به ادرار کردن بعد از تخلیه مثانه
ادرار ابری یا بوی قوی ادرار
تب خفیف همراه با عفونت دستگاه ادراری
خون در ادرار
درد هنگام رابطه جنسی
احساس فشار یا پر بودن مثانه
گرفتگی در شکم یا پشت

اگر عفونت مثانه به کلیه ها سرایت کند می تواند به یک مشکل جدی در سلامتی منجر شود و علاوه بر علائم ذکر شده ممکن است علائم عفونت کلیه نیز ظاهر شود، از جمله :

حالت تهوع
استفراغ
درد پشت یا پهلو
لرز

دو علامت تب یا خون در ادرار به خودی خود از علائم سیستیت محسوب نمی شوند، با این حال ممکن است به صورت مرتبط با سایر علائم عفونت کلیه رخ دهند.

افرادی که دچار عفونت کلیه هستند لازم است فورا به پزشک مراجعه کنند.

علت سیستیت

نوع سیستیت به علت آن بستگی دارد. برخی علل احتمالی این عارضه عبارتند از :

عفونت دستگاه ادراری
مصرف داروهای خاص
قرار گرفتن در معرض اشعه
استفاده مداوم از کاتتر
محصولات بهداشتی محرک

عوامل خطر زای سیستیت

زنان به دلیل کوتاه بودن مجرای ادراری بیشتر از مردان در معرض ابتلا به سیستیت قرار دارند، با این حال این بیماری در هر دو جنسیت می تواند رخ دهد.

زنان در موارد زیر ممکن است بیشتر به التهاب مثانه دچار شوند :

روابط جنسی متعدد دارند
باردار هستند
از دیافراگم با اسپرم کش استفاده می کنند
یائسه شده اند
از محصولات بهداشتی تحریک کننده استفاده می کنند

مردانی که به دلیل احتباس ادراری در مثانه دچار بزرگ شدگی پروستات شده اند بیشتر در معرض ابتلا به سیستیت قرار دارند.

عوامل خطر زای مشترک در میان زنان و مردان عبارتند از :

عفونت ادراری فعلی یا اخیر
پرتو درمانی
شیمی درمانی
استفاده از کاتتر
دیابت
سنگ کلیه
اچ آی وی
آسیب های ستون فقرات
تداخل در جریان ادرار

تشخیص سیستیت

روش های مختلف برای تشخیص التهاب مثانه وجود دارد. پزشک ممکن است از نمونه ادرار برای تعیین علت سیستیت و بررسی عفونت دستگاه ادراری استفاده کند.

روش دیگر برای تعیین علت علائم ایجاد شده استفاده از سیستوسکوپی یا تصویر برداری می باشد.

سیستوسکوپی

در این تکنیک پزشک با کمک یک لوله نازک دوربین دار مثانه را بررسی کرده و در صورت نیاز از بافت آن نمونه برداری می کند. سپس نمونه را برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال می کند.

تصویر برداری

تصویر برداری معمولا ضروری نیست اما در تشخیص التهاب مثانه کمک کننده می باشد. اشعه ایکس یا سونوگرافی می تواند برای رد سایر علل احتمالی بروز سیستیت مانند مشکلات ساختاری و تومور مفید باشد.

درمان سیستیت

برخی روش های درمانی سیستیت عبارتند از :

دارو درمانی : درمان رایج سیستیت باکتریایی استفاده از آنتی بیوتیک ها می باشد. سیستیت بینابینی نیز می تواند با دارو درمان شود که نوع دارو به علت بروز آن بستگی دارد
عمل جراحی : اگرچه گاهی از عمل جراحی برای درمان سیستیت استفاده می شود اما این روش اولین گزینه انتخابی پزشک نخواهد بود. جراحی ممکن است برای درمان بیماری های مزمن و همچنین مشکلات ساختاری در ناحیه مورد استفاده قرار بگیرد

درمان خانگی

استفاده از روش های خانگی زیر نیز می تواند به تسکین ناراحتی های ناشی از سیستیت کمک کند :

استفاده از پدهای گرم در ناحیه شکم یا پشت
مصرف داروهای ضد درد بدون نسخه مانند استامینوفن و ایبوپروفن
حمام سیتز برای پاک سازی ناحیه لگن

گاهی اوقات می توان علائم سیستیت را در خانه و بدون مصرف دارو مدیریت کرد اما اگر برای درمان به مصرف آنتی بیوتیک نیاز باشد نباید نسبت به آن بی توجهی شود.

موارد زیر نیز مفید خواهد بود :

مصرف آب یا قرص کرنبری
نوشیدن مایعات فراوان
پوشیدن لباس زیر نخی و لباس های گشاد
اجتناب از هر گونه غذا یا نوشیدنی که حدس می زنید علائم را تشدید کند

درمان های جایگزین

روش های غیر جراحی دیگری نیز برای سیستیت وجود دارد. به عنوان مثال گاهی کشیدن مثانه با آب یا گاز می تواند به طور موقتی علائم را تسکین دهد و تحریک عصبی، دفعات ادرار و درد لگن را کاهش می دهد.

در مورد التهاب مثانه ناشی از پرتو درمانی یا شیمی درمانی، مصرف دارو ممکن است به تخلیه مثانه کمک کند.

پیشگیری از سیستیت

برای پیشگیری از ابتلا به سیستیت در خانم ها لازم است تمیز کردن ناحیه از جلو به عقب انجام شود تا از پخش باکتری مدفوع در ناحیه جلوگیری شود.

همچنین توصیه می شود بعد از رابطه جنسی ادرار کنند، آب بنوشند و از هر گونه لوازمی که می تواند ناحیه را تحریک کند اجتناب کنند.

چشم انداز سیستیت

چشم انداز این بیماری به علت علائم آن بستگی دارد اما به طور کلی از چشم انداز خوبی برخوردار است، اگرچه مهم است در اسرع وقت نسبت به درمان بیماری زمینه ای اقدام و در صورت مشاهده علائم به پزشک مراجعه شود.

در دوره بهبودی لازم است به نکات زیر توجه شود :