سرطان کیسه صفرا (به انگلیسی: Gallbladder cancer) از سرطان های کمتر شایع اما جدی است که کیسه صفرا را درگیر کرده و از آن جا که معمولا در مراحل اولیه علامت خاصی ندارد متاسفانه تشخیص آن اغلب در مراحل پیشرفته صورت می گیرد.
این سرطان نیز مانند بسیاری از سرطان های دیگر به دلایل نا معلوم و به دنبال جهش دی ان ای و رشد غیر قابل کنترل سلول ها ایجاد می شود و شامل مراحل مختلف می باشد که نقش مهمی در انتخاب تکنیک های درمانی مناسب و چشم انداز بیماری ایفا می کند.
در ادامه قصد داریم درباره سرطان کیسه صفرا و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
سرطان کیسه صفرا چیست؟
کیسه صفرا اندام کیسه مانند کوچک با طول حدود 7.5 سانتی متر و عرض حدود 2.5 سانتی متر است. این اندام زیر کبد قرار گرفته و مسئولیت ذخیره مایع صفرا را بر عهده دارد.
مایع صفرا نوعی ماده تولید شده توسط کبد است که پس از ذخیره شدن در کیسه صفرا، وارد روده کوچک شده و به هضم غذاها کمک می کند.
سرطان کیسه صفرا از انواع نادر سرطان است که کیسه صفرا را درگیر کرده و تقریبا در اکثر موارد از نوع آدنوکارسینوم می باشد، به عبارت دیگر سرطان از سلول های غدد دیواره کیسه صفرا شروع می شود.
علت سرطان کیسه صفرا
علت دقیق ابتلا به سرطان کیسه صفرا مشخص نیست اما مانند سایر انواع سرطان، سلول های این اندام به دلیل جهش در دی ان ای دچار رشد سریع و غیر قابل کنترل می شوند که در نهایت به تشکیل توده یا تومور در این ناحیه منجر می شود.
همان طور که می دانید عدم درمان سرطان در مراحل اولیه باعث پخش شدن سلول های سرطانی به بافت های مجاور و سایر اندام های بدن می شود که درمان آن را بسیار دشوارتر خواهد کرد.
عوامل خطر زای سرطان کیسه صفرا
عوامل خطر زای متعددی وجود دارد که احتمال ابتلا به سرطان کیسه صفرا را افزایش می دهد و بیشتر آن ها به التهاب طولانی مدت کیسه صفرا مرتبط می باشند.
ناگفته نماند دارا بودن این عوامل خطر زا به معنای ابتلا به سرطان نیست، بلکه نشان می دهد فرد بیشتر از سایر افراد که این عوامل خطر زا را ندارند در معرض ابتلا می باشد.
از جمله مهم ترین این عوامل می توان به سنگ های صفراوی اشاره کرد، این قطعات کوچک و جامد به دلیل بالا بودن سطح کلسترول یا بیلی روبین در کیسه صفرا ایجاد می شوند.
زمانی که سنگ کیسه صفرا مسیر مجاری صفراوی را مسدود می کند و مانع عبور صفرا به سمت کبد می شود، کیسه صفرا التهاب پیدا کرده و کله سیستیت حاد یا مزمن ایجاد می شود. التهاب مزمن ناشی از این عارضه بزرگ ترین عامل خطر زای ابتلا به سرطان کیسه صفرا می باشد، تا جایی که گفته شده حدود 75 تا 90 درصد افراد مبتلا به این سرطان دارای سنگ کیسه صفرا نیز می باشند.
توجه داشته باشید سنگ کیسه صفرا بسیار شایع است و تشکیل آن به معنای ابتلا به سرطان نمی باشد. خوشبختانه بیش از 99 درصد کسانی که سنگ کیسه صفرا دارند هرگز به سرطان کیسه صفرا مبتلا نمی شوند.
از دیگر عوامل خطر زای سرطان کیسه صفرا می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- کیسه صفرای کلسیفیه : این عارضه ممکن است بعد از ابتلا به کله سیستیت مزمن رخ دهد که با التهاب همراه بوده و طی آن دیواره کیسه صفرا به دلیل کلسیفیه شدن مانند ظروف چینی سفید به نظر می رسد
- پولیپ کیسه صفرا : حدود 5 درصد از این ضایعات کوچک داخل کیسه صفرا سرطانی هستند
- جنسیت : گفته شده زنان تا 4 برابر بیشتر از مردان به سرطان کیسه صفرا مبتلا می شوند
- سن : سرطان کیسه صفرا معمولا افراد بالای 65 سال را درگیر می کند و بیماران به طور متوسط در سن 72 سالگی متوجه بیماری خود می شوند
- نژاد : برخی افراد نژادهای خاص از جمله ایالات متحده، آمریکای لاتین، افراد بومی آمریکا و مکزیکی ها بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند
- مشکلات مجاری صفراوی : مشکلاتی که باعث مسدود شدن جریان صفرا می شوند احتمال بروز التهاب و سرطان را افزایش می دهند
- کلانژیت اسکلروزان اولیه : به نظر می رسد زخم هایی که به دلیل التهاب مجاری صفراوی ایجاد می شوند خطر ابتلا به سرطان مجاری صفراوی و کیسه صفرا را افزایش می دهد
- حصبه : باکتری سالمونا عامل ایجاد کننده بیماری حصبه می باشد. گفته شده افراد مبتلا به عفونت حصبه مزمن و طولانی مدت (با یا بدون علامت) بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان کیسه صفرا می باشند
- سابقه خانوادگی : کسانی که در افراد خانواده خود سابقه ابتلا به سرطان کیسه صفرا دارند بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند
علائم سرطان کیسه صفرا
علائم قابل توجه سرطان کیسه صفرا معمولا تا زمانی که بیماری به مراحل پیشرفته نرسد ظاهر نمی شوند، به همین دلیل این بیماری اغلب زمانی تشخیص داده می شود که سرطان به بافت ها و غدد لنفاوی اطراف یا سایر اندام های بدن سرایت کرده است.
علائم سرطان کیسه صفرا (در صورت وجود) شامل موارد زیر می باشد :
- درد شکمی؛ معمولا در قسمت فوقانی سمت راست شکم
- زردی که به دلیل سطح بالای بیلی روبین ناشی از انسداد صفراوی ایجاد می شود و شامل زرد شدن پوست و سفید شدن چشم می باشد
- توده شکمی؛ در صورت مسدود شدن مجاری صفراوی یا گسترش سرطان به کبد ممکن است کیسه صفرا بزرگ شده و توده هایی در قسمت فوقانی سمت راست شکم ایجاد می شود
- تهوع و استفراغ
- کاهش وزن
- تب
- نفخ شکم
- ادرار تیره
تشخیص سرطان کیسه صفرا
سرطان کیسه صفرا گاهی به طور اتفاقی، مثلا زمانی که کیسه صفرا به دلایل مختلف از جمله ابتلا به کله سیستیت از بدن خارج می شود، تشخیص داده می شود اما در اکثر موارد تشخیص آن تا ظاهر شدن علائم به تعویق می افتد.
برخی آزمایش هایی که ممکن است برای تشخیص و مرحله بندی سرطان کیسه صفرا استفاده شوند عبارتند از :
- آزمایش خون : آزمایش عملکرد کبد نحوه عملکرد اندام هایی همچون کبد، کیسه صفرا و مجاری صفراوی را مشخص می کند و با توجه به نتایج می توان حدس هایی درباره علت احتمالی علائم زد
- سونوگرافی : در این تکنیک با استفاده از امواج صوتی، تصاویری از کیسه صفرا و کبد به دست می آید. این تست ساده و آسان است و معمولا قبل از سایر روش ها انجام می شود
- سی تی اسکن : این تکنیک تصاویری از کیسه صفرا و اندام های اطراف آن ارائه می دهد
- ام آر آی : در این روش تصاویری با جزئیات بیشتر نسبت به سایر آزمایش ها به دست می آید
- کلانژیوگرافی از راه پوست از طریق پوست (PTC) : این تکنیک نوعی روش مبتنی بر اشعه ایکس است که در آن پس از تزریق رنگ، تصویر برداری شده و انسداد مجاری صفراوی یا کبد مشخص می شود
- ﮐﻼﻧﮋﯾﻮﮔﺮاﻓﯽ ﻣﻌﮑﻮس از ﻃﺮﯾﻖ آﻧﺪوﺳﮑﻮپ (ERCP) : در این آزمایش یک لوله دوربین دار به نام آندوسکوپ از طریق دهان وارد دستگاه گوارش و روده کوچک شده، سپس با لوله کوچکی که در مجاری صفراوی قرار گرفته رنگ تزریق می شود و از طریق تصویر برداری با اشعه ایکس هر گونه انسداد مجاری صفراوی مشخص می شود
- نمونه برداری : برای تایید تشخیص احتمالی، نمونه کوچکی از تومور جدا و زیر میکروسکوپ بررسی می شود
مراحل سرطان کیسه صفرا
پزشک با تعیین مرحله سرطان متوجه می شود که آیا سرطان به خارج کیسه صفرا سرایت کرده و اگر پاسخ مثبت باشد به کدام اندام ها پخش شده است. تعیین مرحله در انتخاب تکنیک درمانی مناسب و توصیف چشم انداز بیماری به پزشک کمک می کند.
سرطان کیسه صفرا بر اساس میزان رشد سرطان به دیواره کیسه صفرا و میزان گسترش آن به سایر نقاط بدن به مرحله 0 تا 4 تقسیم بندی می شود.
در مرحله 0 یا درجا سلول های سرطانی به نقطه ای که سرطان از آن جا شروع شده محدود هستند و هنوز به نواحی اطراف گسترش نیافته اند در حالی که در مرحله 4 تومورها بزرگ تر شده و به نواحی دور دست بدن متاستاز کرده اند.
اطلاعات بیشتر درباره میزان و نحوه گسترش سرطان با عبارت TNM توصیف می شود که به معنای زیر می باشد :
T (تومور) : میزان رشد سرطان در دیواره کیسه صفرا را نشان می دهد
N (گره ها) : نشان دهنده گسترش سرطان به غدد لنفاوی نزدیک به کیسه صفرا می باشد
M (متاستاز) : نشان دهنده گسترش سرطان به نقاط دوردست بدن می باشد
درمان سرطان کیسه صفرا
عمل جراحی یکی از درمان های مورد استفاده برای سرطان کیسه صفرا است که معمولا زمانی که سرطان به موقع تشخیص داده شده و هنوز به اندام های اطراف و دور دست بدن سرایت نکرده انجام می شود. طی عمل لازم است تومور سرطانی به طور کامل برداشته شود.
متاسفانه آمار نشان می دهد تنها در یک پنجم موارد ابتلا به این سرطان، تشخیص قبل از سرایت سرطان به سایر اندام های بدن صورت می گیرد.
سایر تکنیک های درمانی شامل شیمی درمانی و پرتو درمانی می باشند که اغلب بعد از عمل جراحی و برای اطمینان از کشته شدن تمام سلول های سرطانی انجام می شوند. به علاوه در مواردی که سرطان قابل درمان نیست ممکن است از این تکنیک ها برای افزایش طول عمر بیمار و کاهش علائم استفاده شود.
در سطح پیشرفته سرطان نیز می توان برای تسکین علائم از عمل جراحی استفاده کرد که به آن مراقبت تسکینی گفته می شود. از دیگر انواع مراقبت های تسکینی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- داروهای ضد درد
- داروهای ضد تهوع
- اکسیژن
- قرار دادن یک لوله یا استنت در مجاری صفراوی برای باز ماندن و تخلیه آن
مراقبت های تسکینی ذکر شده به خصوص زمانی که بیمار به دلیل شرایط جسمی نمی تواند از عمل جراحی استفاده کند مفید خواهند بود.
چشم انداز سرطان کیسه صفرا
چشم انداز انواع مختلف سرطان به مرحله آن بستگی دارد. طبیعی است که امید به زندگی در مراحل اولیه بیماری بسیار بهتر از مراحل پیشرفته آن خواهد بود.
به طور کلی گفته شده میانگین امید به زندگی 5 ساله در تمام مراحل سرطان کیسه صفرا 19 درصد می باشد و در هر مرحله به صورت زیر است:
- مرحله 0 (درجا) : 80 درصد
- مرحله 1 (محدود به کیسه صفرا) : 50 درصد
- مرحله 3 (گسترش یافته به غدد لنفاوی) : 8 درصد
- مرحله 4 (گسترش یافته به اندام های دور) : کمتر از 4 درصد
پیشگیری از سرطان کیسه صفرا
از آن جا که بسیاری از عوامل خطر زای سرطان کیسه صفرا (از جمله سن و نژاد) را نمی توان تغییر داد، پیشگیری از این سرطان معمولا امکان پذیر نیست اما پیروی از سبک زندگی سالم ممکن است به کاهش خطر ابتلا به این بیماری کمک کند، از جمله :
- وزن سالم : این مورد بخش مهمی از سبک زندگی سالم محسوب می شود و یکی از اصلی ترین روش ها برای کاهش خطر ابتلا به انواع مختلف سرطان از جمله سرطان کیسه صفرا است
- رژیم غذایی سالم : مصرف میوه ها و سبزیجات فراوان به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کرده و خطر ابتلا به بیماری های مختلف را کاهش می دهد. مصرف غلات کامل به جای غلات فراوری شده و کاهش مصرف غذاهای فراوری شده نیز می تواند به سلامت عمومی بدن کمک کند
- ورزش : فعالیت های ورزشی نیز اهمیت زیادی برای سلامتی دارند. از مزایای ورزش شدت متوسط می توان به حفظ وزن سالم و تقویت سیستم ایمنی بدن اشاره کرد.
منبع: healthline
