هپاتیت C (به انگلیسی: Hepatitis C) نوعی بیماری کبدی است که توسط ویروس هپاتیت C یا HCV ایجاد می شود و یکی از شایع ترین عفونت های ویروسی منتقله از طریق خون می باشد. ویروس HCV نوعی ویروس مسری است که می تواند از طریق تماس خونی از فردی به فرد دیگر منتقل شود.
هپاتیت C در دو نوع حاد و مزمن تشخیص داده می شود و در اکثر موارد قابل درمان است اما عدم درمان آن می تواند به آسیب های شدید کبدی از جمله سیروز کبدی، نارسایی کبدی و سرطان کبد منجر شده و کشنده باشد.
در ادامه قصد داریم به بررسی بیماری هپاتیت C و علل، علائم و روش های درمان آن بپردازیم. با سومیتا همراه باشید؛
هپاتیت C چیست؟
هپاتیت C از بیماری های مسری کبدی است که باعث التهاب و عفونت در کبد شده و به دنبال انتقال ویروس هپاتیت C یا HCV رخ می دهد.
به طور کلی کلمه هپاتیت به التهاب کبدی اشاره دارد و چندین ویروس می توانند در بروز آن نقش داشته باشند که متداول ترین آن ها ویروس های B، C و A می باشند. این ویروس ها به سلول های کبدی حمله کرده و باعث تورم و اختلال در عملکرد کبد می شوند. التهاب در بافت کبد با گذشت زمان می تواند به این اندام حیاتی آسیب برساند.
هپاتیت C ممکن است حاد یا مزمن باشد. علائم نوع حاد به سرعت ظاهر شده و تنها چند هفته ادامه دارند در حالی که علائم هپاتیت مزمن طی چند ماه یا چند سال ایجاد شده و ممکن است در ابتدا قابل تشخیص نباشند.
در مواردی که بدن نمی تواند ویروس را از بین ببرد عفونت حاد به مزمن تبدیل خواهد شد، این مسئله برای بیش از 50 درصد موارد ابتلای عفونت حاد رخ می دهد.
عارضه اصلی هپاتیت C مزمن آسیب کبدی و شامل سیروز، نارسایی کبدی و سرطان کبد می باشد.
لازم به ذکر است عفونت هپاتیت C بر خلاف هپاتیت A و B واکسن ندارد و به گفته سازمان جهانی بهداشت حدود 71 میلیون نفر در سراسر دنیا به هپاتیت C مزمن مبتلا هستند.
علائم هپاتیت C
به گفته سازمان جهانی بهداشت تقریبا 80 درصد افراد مبتلا به عفونت HCV جدید علائمی ندارند، برخی افراد نیز علائم خفیف تا شدید تجربه می کنند که عبارتند از :
- تب
- ادرار تیره
- کاهش اشتها
- درد یا ناراحتی شکمی
- درد مفصل
- حالت تهوع
- زردی
علائم هپاتیت C ممکن است بلافاصله ظاهر نشود. در برخی موارد، مشاهده علائم 2 تا 12 هفته طول می کشد. لازم به ذکر است حتی اگر فرد مبتلا به عفونت هیچ علامتی نداشته باشد هنوز هم می تواند ناقل ویروس به دیگران باشد.
علائم هپاتیت C در مردان
اگرچه علائم هپاتیت C در مردان مشابه علائم در زنان است اما به نظر می رسد احتمال پاک سازی ویروس در مردان کمتر از زنان می باشد.
این بیماری ممکن است مدت زمان طولانی تری در بدن مردان باقی بماند و علائم آن نسبت به زنان جوان تر به مراتب بیشتر باشد.
انواع هپاتیت C
هپاتیت C دارای دو نوع اصلی می باشد که عبارتند از :
- هپاتیت C حاد : عفونت های حاد طی 6 ماه پس از تماس با ویروس رخ می دهند. علائم در این نوع اغلب خفیف بوده و تنها چند هفته طول می کشد
- هپاتیت C مزمن : هپاتیت C در بیش از نیمی از موارد ممکن است مزمن شود و در صورت عدم درمان به صورت مادام العمر باقی بماند. این مسئله می تواند به مشکلات سلامتی طولانی مدت از جمله آسیب کبد و سرطان کبد منجر شود.
علت هپاتیت C
هپاتیت C توسط ویروس HCV ایجاد شده و از طریق تماس خونی از فرد آلوده به فرد سالم منتقل می شود. افرادی که قبلا به این ویروس آلوده شده اند ممکن است دوباره به آن مبتلا شوند.
برخی شیوه های انتقال شایع این عفونت عبارتند از :
- پیوند عضو
- استفاده از وسایل مشترک مانند تیغ یا مسواک
- استفاده از سرنگ مشترک
- زایمان (انتقال از مادر مبتلا به هپاتیت C به نوزاد)
- در حین رابطه جنسی (در صورتی که خون ایجاد شده باشد)
- خالکوبی، تتو یا سوراخ کردن با تجهیزات استریل نشده
تا قبل از سال 1992 انتقال خون یکی از موارد اصلی انتقال دهنده ویروس هپاتیت C بود اما امروزه در بسیاری از کشورها به دلیل پیشرفت های پزشکی در غربال گری خون، احتمال انتقال از این طریق تا حد خوبی کاهش یافته است.
افرادی که بیشتر در معرض خطر انتقال عفونت HCV قرار دارند عبارتند از :
- افرادی که قبل از سال 1992 دریافت خون داشته اند
- کسانی که قبل از سال 1992 پیوند عضو داشته اند
- کسانی که کنسانتره فاکتور انعقاد خون یا سایر فراورده های خونی قبل از سال 1987 دریافت کردند
- افرادی که تحت درمان طولانی مدت همودیالیز قرار گفته اند
- افرادی که از مادر مبتلا به هپاتیت C متولد شده اند
- کسانی که با فرد مبتلا به این بیماری رابطه جنسی داشته اند
- افرادی که از سرنگ مشترک با افراد آلوده استفاده کرده اند
لازم به ذکر است هپاتیت C از طریق بغل کردن، بوسیدن، استفاده از ظروف غذای مشترک، سرفه کردن یا نیش پشه منتقل نمی شود.
درمان هپاتیت C
خوشبختانه بیماری هپاتیت C قابل درمان است اگرچه همه موارد ابتلا نیاز به درمان ندارند. در برخی افراد سیستم ایمنی بدن می تواند به خوبی با عفونت مقابله کرده و ویروس را به طور کامل از بین ببرد اما در افرادی که سیستم ایمنی از عهده عفونت بر نمی آید معمولا دارو درمانی موثر خواهد بود.
گفته شده حدود 30 درصد موارد ابتلا به هپاتیت C حاد طی 6 ماه و بدون درمان بهبود می یابند، هپاتیت C مزمن نیز معمولا قابل درمان است.
در گذشته برای درمان هپاتیت C نیاز به تزریق هفتگی داروهای خاص بود که عوارض جانبی به دنبال داشتند اما امروزه داروهای ضد ویروس جدید مورد استفاده قرار می گیرد. این داروها که به شکل قرص تجویز می شوند اغلب در درمان ویروس موثر هستند و عوارض جانبی نیز دارند. مدت زمان درمان با این داروها حدود 12 تا 24 هفته طول می کشد.
دارو درمانی
داروهای متعددی برای درمان هپاتیت C موجود است، درمان اغلب مبتنی بر داروهای ضد ویروس است و در صورتی که درمان های قبلی موثر نباشد از ریبوویرا استفاده می شود.
داروهای ضد ویروس مستقیم اثر یا DAA ها داروهایی هستند که همزمان با از بین بردن کامل ویروس هپاتیت C از آسیب کبدی نیز جلوگیری می کنند. برخی از این داروها عبارتند از :
- داروی ترکیبی زپاتیر (Zepatier)
- داروی ترکیبی هاروونی (Harvoni)
- داروی ترکیبی اپکلوسا (Epclusa)
- داروی ترکیبی Vosevi
- داروی ترکیبی ماویرت (Mavyret)
ناگفته نماند ژنو تیپ هپاتیت C می تواند روی گزینه های درمانی تاثیر داشته باشد، پزشک با تعیین ژنوتیپ می تواند بهترین داروی ممکن را تجویز کند.
تشخیص هپاتیت C
پزشک ممکن است تنها با معاینه و مشاهده علائم نتواند هپاتیت C را به طور دقیق تشخیص دهد و برای این منظور نیاز به آزمایش های تشخیصی داشته باشد.
در صورتی که در معرض ویروس هپاتیت C قرار گرفته اید لازم است در مورد آزمایش های مورد نیاز با پزشک مشورت کنید. انجام آزمایش هپاتیت C برای افراد زیر نیز توصیه می شود:
- خانم های باردار
- افراد مبتلا به اچ آی وی
- افرادی که همودیالیز انجام می دهند
- کسانی که نتیجه تست های کبد آن ها غیر طبیعی بوده است
پزشک برای تشخیص این بیماری معمولا یک سری آزمایش خون انجام می دهد، برای این منظور از آزمایش آنتی بادی هپاتیت C شروع خواهد کرد و اگر نتیجه آزمایش مثبت باشد احتمالا از آزمایش های خون دیگر برای بررسی فعال بودن ویروس و اندازه گیری میزان HCV خون استفاده خواهد کرد.
در مرحله بعد برای تعیین ژنوتیپ هپاتیت، آزمایش ژنوتیپ انجام می شود. اطلاعات به دست آمده به تعیین بهترین داروی موثر کمک خواهد کرد.
اگر آزمایش ها ابتلا به هپاتیت C مزمن را تایید کند یا پزشک به آسیب کبدی مشکوک باشد آزمایش عملکرد کبد نیز تجویز می شود تا خون فرد از نظر سطح آنزیم های کبدی بررسی شود.
روش دیگر برای بررسی آسیب کبدی نمونه برداری از کبد است که طی آن تکه کوچکی از بافت کبد جدا شده و از نظر وجود ناهنجاری های سلولی بررسی می شود.
تست آنتی بادی هپاتیت C
به طور کلی ورود برخی مواد خارجی به بدن می تواند سیستم ایمنی را تحریک به تولید آنتی بادی ها کند. این آنتی بادی ها مواد خارجی را هدف قرار داده و از بین می برند. در صورتی که فرد به عفونت HCV مبتلا شود بدن برای پاسخ ایمنی، آنتی بادی های خاص هپاتیت C تولید خواهد کرد.
از آن جا که این آنتی بادی های خاص تنها در صورت وجود عفونت HCV در بدن تولید می شوند آزمایش آنتی بادی هپاتیت C می تواند حضور عفونت را تایید کند.
ممکن است به 2 تا 3 ماه فاصله زمانی بین زمانی که فرد در معرض عفونت قرار گرفته و انجام تست نیاز باشد تا آنتی بادی ها شناسایی شوند. در صورت نیاز پزشک آزمایش HCV RNA تجویز خواهد کرد که تنها 1 تا 2 هفته بعد از قرار گرفتن در معرض عفونت، ویروس را تشخیص می دهد.
اگر آزمایش آنتی بادی مثبت باشد، نتیجه آزمایش HCV RNA مشخص خواهد کرد که آیا فرد در حال حاضر به عفونت مبتلا است یا خیر، زیرا آزمایش آنتی بادی به تنهایی تعیین نمی کند آنتی بادی های شناسایی شده برای عفونت قبلی یا فعلی هستند.
پیشگیری از هپاتیت C
در حال حاضر واکسنی برای هپاتیت C وجود ندارد اما تحقیقات در این زمینه ادامه دارد. اجتناب از تماس با خون فرد مبتلا به عفونت HCV می تواند از ابتلا به ویروس جلوگیری کند. بنابراین برای پیشگیری از این بیماری توصیه می شود به موارد زیر دقت داشته باشید :
- اجتناب از تیغ، ناخن گیر یا مسواک مشترک
- عدم استفاده از سوزن یا سرنگ مشترک
- انجام تتو یا سوراخ کردن تنها در مراکز معتبر
- استفاده از کاندوم یا سایر روش های پیشگیری حین رابطه جنسی
اگر احساس می کنید در معرض عفونت قرار گرفته اید مهم است هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید.
عوارض هپاتیت C
هپاتیت C معمولا قابل درمان است اما در صورت عدم درمان می تواند به آسیب شدید کبدی منجر شود.
عدم درمان هپاتیت C مزمن ممکن است عوارض جدی از جمله اسکار شدید کبدی (سیروز کبدی) یا سرطان کبد به دنبال داشته باشد. برخی افراد مبتلا به هپاتیت C در نهایت به پیوند کبدی نیاز پیدا می کنند.
اگر از جمله افرادی هستید که بیشتر در معرض ابتلا به عفونت HCV قرار دارید لازم است به طور منظم غربالگری هپاتیت C داشته باشید. تشخیص و درمان به هنگام به جلوگیری از عوارض بیشتر کمک می کند.
منبع: healthline
