سرطان روده بزرگ (به انگلیسی: Colon cancer) نوعی سرطان دستگاه گوارشی و از سرطان های شایع در سراسر جهان است که از علت های اصلی مرگ و میر ناشی از سرطان در دنیا نیز محسوب می شود.
این بیماری اگرچه اغلب در سنین کمتر از 50 سال بروز می کند اما تشخیص آن معمولا در سنین بالای 50 سال است و از آن جا که علائم و عوارض جدی به دنبال دارد پزشکان توصیه کرده اند افراد از سن 50 سالگی به بعد به طور منظم غربال گری سرطان روده بزرگ انجام دهند.
در ادامه قصد داریم درباره سرطان روده بزرگ و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
سرطان روده بزرگ چیست؟
سرطان روده بزرگ نوعی سرطان دستگاه گوارشی شایع است که به دلیل ظاهر شدن ضایعات توموری در روده بزرگ رخ می دهد. روده بزرگ اندامی است که آب و نمک را از ضایعات جامد بدن جدا کرده و ضایعات را به راست روده می فرستد تا از طریق مقعد از بدن خارج شوند.
سرطان کولورکتال که سرطان روده بزرگ و راست روده را به طور همزمان شامل می شود نیز از سرطان های شایع است. لازم به ذکر است راست روده اندام چند سانتی متری و بخشی از انتهای روده بزرگ می باشد که به مقعد منتهی می شود.
علائم سرطان روده بزرگ
سرطان روده بزرگ معمولا در مراحل اولیه بدون علائم است، با این حال با پیشرفت بیماری علائم سرطان روده بزرگ ممکن است ظاهر شوند که عبارتند از :
- اسهال یا یبوست
- تغییر در قوام مدفوع
- مدفوع شل
- مشاهده خون در مدفوع که ممکن است قابل تشخیص باشد یا نباشد
- درد شکم، گرفتگی، نفخ یا گاز
- احساس نیاز به دفع مدفوع حتی بعد از اجابت مزاج
- ضعف و خستگی
- کاهش وزن بی علت
- سندرم روده تحریک پذیر
- کم خونی ناشی از کمبود آهن
اگر سرطان به نواحی دیگر بدن مانند کبد گسترش یابد ممکن است علائم دیگری نیز (مرتبط با ناحیه درگیر) ایجاد شود.
مراحل سرطان روده بزرگ
روش های مختلفی برای تعیین مرحله سرطان وجود دارد که بیان کننده میزان گسترش سرطان و اندازه تومورها می باشد.
سرطان روده بزرگ به 4 مرحله اصلی تقسیم می شود که عبارتند از :
- مرحله 0 : این مرحله که به نام سرطان درجا نیز شناخته شده مرحله اولیه بیماری است که در آن سلول های سرطانی هنوز از لایه داخلی روده بزرگ به اطراف سرایت نکرده اند و درمان معمولا ساده است
- مرحله 1 : در این مرحله سرطان به لایه بعدی بافت روده بزرگ سرایت کرده اما هنوز به غدد لنفاوی یا اندام های دیگر نرسیده است
- مرحله 2 : در این مرحله سرطان به لایه های خارجی روده بزرگ رسیده اما هنوز از روده بزرگ به بیرون سرایت نکرده است
- مرحله 3 : در این مرحله سرطان از لایه های خارجی روده بزرگ عبور کرده و به 1 تا 3 غده لنفاوی رسیده است، با این حال هنوز به اندام های دور سرایت نکرده است
- مرحله 4 : در این مرحله سرطان به بافت های دیگر آن سوی دیواره روده بزرگ رسیده و با پیشرفت هر چه بیشتر بیماری در این مرحله، سرطان به مرور به اندام های دور سرایت خواهد کرد
درمان سرطان روده بزرگ
در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای هیچ نوع سرطانی وجود ندارد و گزینه های موجود با هدف از بین بردن سلول های سرطانی، جلوگیری از سرایت آن ها به سایر نواحی و کاهش علائم آزار دهنده استفاده می شوند.
درمان سرطان روده بزرگ به نوع و مرحله سرطان بستگی دارد و پزشک هنگام تصمیم گیری در مورد بهترین گزینه درمانی به مواردی همچون سن، وضعیت کلی سلامت و سایر خصوصیات بیمار نیز توجه می کند.
برخی از متداول ترین گزینه های درمانی برای این بیماری شامل عمل جراحی، شیمی درمانی و پرتو درمانی می باشد.
عمل جراحی
عمل جراحی که طی آن بخشی یا کل روده بزرگ برداشته می شود کولکتومی نامیده می شود. در این روش جراح بخش سرطانی روده بزرگ و همچنین برخی نواحی اطراف آن را جدا می کند.
به عنوان مثال معمولا گره های لنفاوی مجاور به همراه روده بزرگ برداشته می شود تا خطر سرایت سرطان به سایر اندام ها کاهش یابد. سپس بسته به نوع کولکتومی بخش های سالم روده بزرگ دوباره به هم وصل شده یا استوما ایجاد می کند.
استوما در واقع دهانه یا سوراخی است که طی عمل جراحی کولوستومی در دیواره شکم ایجاد شده و ضایعات از طریق آن به داخل کیسه ای منتقل می شوند، در این صورت دیگر نیاز به قسمت پایین روده بزرگ نیست.
سایر انواع جراحی عبارتند از :
- آندوسکوپی : در این روش جراح با استفاده از یک لوله نازک و انعطاف پذیر که به نور و دوربین وصل است سرطان های کوچک و محلی را از بین می برد
- جراحی لاپاراسکوپی : این تکنیک برای از بین بردن پولیپ های بزرگ تر استفاده می شود و جراح حین عمل چند برش کوچک در شکم ایجاد می کند
- جراحی تسکینی : هدف از این جراحی تسکین علائم در سرطان های غیر قابل درمان یا پیشرفته می باشد. جراح تلاش می کند انسداد روده بزرگ را بر طرف کرده و درد، خونریزی و سایر علائم را کنترل کند.
شیمی درمانی
در تکنیک شیمی درمانی از داروهایی که در روند تقسیم و تکثیر سلول ها تداخل ایجاد می کنند استفاده می شود. این داروها با ایجاد اختلال در پروتئین یا DNA به سلول های سرطانی آسیب رسانده و آن ها را از بین می برند.
نکته مهم این که اختلال روی همه سلول هایی که سریع تکثیر می شوند (حتی سلول های سالم) اثر می گذارد، با این حال سلول های سالم معمولا می توانند از آسیب ناشی از شیمی درمانی بهبود پیدا کنند اما سلول های سرطانی بهبود نمی یابند.
شیمی درمانی معمولا در مواردی که سرطان روده بزرگ گسترش پیدا کرده توصیه می شود، در این صورت داروها در کل بدن جریان یافته و درمان به صورت دوره ای انجام می شود تا بدن بین دوزها فرصت کافی برای ترمیم داشته باشد.
برخی عوارض جانبی شایع شیمی درمانی عبارتند از :
- ریزش مو
- حالت تهوع
- خستگی
- استفراغ
در درمان های ترکیبی اغلب از چند نوع شیمی درمانی استفاده می شود یا شیمی درمانی با سایر روش های درمانی ترکیب می شود.
پرتو درمانی
پرتو درمانی یکی دیگر از تکنیک های درمانی سرطان است که طی آن و با تمرکز پرتوهای گامای انرژی بالا روی نواحی مورد نظر، سلول های سرطانی از بین می روند.
پزشک ممکن است از پرتو درمانی بیرونی یا داخلی برای این منظور استفاده کند. در پرتو درمانی بیرونی اشعه ها از طریق یک دستگاه وارد بدن می شوند اما در پرتو درمانی داخلی، پزشک مواد رادیو اکتیو را به صورت یک دانه در ناحیه نزدیک محل سرطان می کارد.
پزشک ممکن است از پرتو درمانی به عنوان یک درمان مستقل برای کوچک کردن تومور یا از بین بردن سلول های سرطانی استفاده کند یا از این تکنیک به همراه سایر درمان های سرطان بهره ببرد.
در مورد سرطان روده بزرگ، تا زمانی که سرطان به مراحل پیشرفته نرسیده پزشکان معمولا تمایل ندارند از این روش استفاده کنند اما اگر سرطان راست روده اولیه به دیواره راست روده نفوذ کرده یا به غدد لنفاوی اطراف سرایت کرده باشد ممکن است از این روش استفاده شود.
عوارض جانبی پرتو درمانی معمولا شامل موارد زیر است :
- تغییرات خفیف پوستی که شبیه آفتاب سوختگی یا برنزه شدن پوست می باشد
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- خستگی
- کاهش اشتها
- کاهش وزن
بیشتر عوارض جانبی طی چند هفته پس از اتمام درمان بر طرف شده یا فروکش می کنند.
تشخیص سرطان روده بزرگ
پزشک برای تشخیص بیماری ابتدا یک معاینه کامل فیزیکی انجام می دهد و در مورد سابقه پزشکی شخصی و خانوادگی سوالاتی از فرد می پرسد.
همچنین ممکن است از تکنیک های تشخیصی زیر برای شناسایی و مرحله بندی سرطان استفاده شود :
1. کولونوسکوپی
در تکنیک کولونوسکوپی پزشک از یک لوله منعطف و بلند دوربین دار استفاده کرده و آن را از طریق راست روده به داخل می فرستد تا شرایط روده بزرگ بررسی شود.
این روش نیاز به آماده سازی قبلی دارد و ممکن است نیاز باشد بیمار از 24 تا 48 ساعت قبل، رژیم غذایی ویژه ای داشته و از ملین های قوی برای پاک سازی روده استفاده کند.
در صورتی که پزشک در روده بزرگ پولیپ مشاهده کند آن را برداشته و به آزمایشگاه ارسال می کند تا نمونه از نظر سرطانی بودن یا پیش سرطانی بودن سلول ها بررسی شود.
تکنیک مشابه دیگر سیگموئیدوسکوپی نام دارد که به پزشک این امکان را می دهد تا قسمت کوچک تری از روده بزرگ را بررسی کند. خوشبختانه این روش به آماده سازی کمتری نیاز دارد و اگر پولیپ وجود نداشته یا ناحیه کوچکی را درگیر کرده باشد ممکن است نیاز به انجام کولونوسکوپی کامل نباشد.
2. باریم انما با کنتراست دو برابر
در این روش برای تصویر برداری با اشعه ایکس از مایعی به نام باریم استفاده می شود تا تصاویر واضح تری از روده بزرگ به دست بیاید. قبل از انجام تصویر برداری لازم است فرد به مدت چند ساعت ناشتا باشد.
در حین تصویر برداری پزشک یک محلول مایع حاوی عنصر باریم را از طریق راست روده به روده بزرگ تزریق می کند، سپس با کمک اشعه ایکس روی روده بزرگ و راست روده انواع تومور و پولیپ را تشخیص می دهد.
در صورتی که نتایج نمونه برداری نشان دهنده ابتلا به سرطان روده بزرگ باشد، پزشک احتمالا برای بررسی میزان سرایت آن به سایر اندام ها از رادیو گرافی قفسه سینه، سونوگرافی یا سی تی اسکن ریه ها، کبد و شکم استفاده می کند. سپس بر اساس اندازه تومور و همچنین احتمال گسترش آن به غدد لنفاوی اطراف و اندام های دور، مرحله سرطان تعیین و درمان مورد نیاز تجویز می شود.
پیشگیری از سرطان روده بزرگ
در حال حاضر هیچ روش قطعی برای پیشگیری از سرطان روده بزرگ وجود ندارد اما با کمک برخی اقدامات پیشگیرانه شاید بتوان خطر ابتلا به آن را کاهش داد، از جمله :
- حفظ وزن سالم
- ورزش منظم
- مصرف فراوان میوه، سبزیجات و غلات کامل
- محدود کردن مصرف چربی های اشباع شده و گوشت قرمز
- ترک سیگار و الکل
غربال گری
از آن جا که ممکن است علائم سرطان روده بزرگ تا زمانی که سرطان به مراحل پیشرفته نرسیده ظاهر نشوند، توصیه شده افراد بین 50 تا 75 سال به صورت منظم غربال گری انجام دهند، از جمله :
- آزمایش مدفوع هر 2 سال یک بار
- کولونوسکوپی هر 10 سال یا سیگموئیدوسکوپی هر 10 سال به اضافه آزمایش مدفوع هر 2 سال
علت سرطان روده بزرگ
سلول های بدن ما روند منظمی دارند که شامل رشد، تقسیم و مرگ می باشد اما وقتی پای سرطان به میان می آید سلول ها به طور غیر قابل کنترل رشد کرده و تقسیم می شوند و در نقطه ای که باید به طور طبیعی از بین بروند این اتفاق نمی افتد.
اکثر موارد ابتلا به سرطان روده بزرگ از تومورهای غیر سرطانی به نام پولیپ آدنوماتوز نشات می گیرند. این تومورها در دیواره داخلی روده بزرگ شکل می گیرند. ممکن است سلول های سرطانی از طریق خون و سیستم لنفاوی از تومورهای بد خیم به سایر قسمت های بدن منتقل شوند.
این سلول های سرطانی طی فرایندی که متاستاز نام دارد رشد کرده و به بافت های سالم اطراف و سراسر بدن حمله کنند که نتیجه اش یک بیماری جدی و کمتر قابل درمان است.
علت دقیق ابتلا به سرطان روده بزرگ هنوز مشخص نیست اما به نظر می رسد چند عامل خطر زا در این زمینه نقش دارند که عبارتند از :
1. پولیپ
سرطان روده بزرگ معمولا از پولیپ های پیش سرطانی ایجاد می شود که در روده بزرگ رشد می کنند. متداول ترین انواع پولیپ ها عبارتند از:
- آدنوما : این پولیپ ممکن است شبیه دیواره سالم روده بزرگ به نظر می رسد اما زیر میکروسکوپ همه چیز متفاوت خواهد بود و این پولیپ می تواند سرطانی شود
- پولیپ هایپر پلاستیک : سرطان روده بزرگ به ندرت از این پولیپ ایجاد می شود زیرا این نوع معمولا خوش خیم است
در صورتی که جراح در مراحل اولیه درمان این پولیپ ها را از بین نبرد ممکن است برخی از آن ها به سرطان بد خیم روده بزرگ تبدیل شوند.
2. ژن ها
رشد سلولی کنترل نشده می تواند به دنبال آسیب ژنتیکی یا تغییر دی ان ای رخ دهد. فرد ممکن است پتانسیل ژنتیکی ابتلا به سرطان روده بزرگ را از بستگان نزدیک خود به ارث ببرد به خصوص اگر در یکی از اعضای خانواده اش قبل از 60 سالگی این بیماری تشخیص داده شده باشد.
این خطر زمانی بیشتر می شود که بیش از یک نفر از بستگان فرد به سرطان روده بزرگ مبتلا شده باشند.
چند بیماری ارثی نیز خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می دهند، از جمله :
- پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی ضعیف
- پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی
- سندرم گاردنر که نوعی پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی است
- سندرم لینچ یا سرطان روده بزرگ غیر پلی پوزیتی ارثی
- سندرم پولیپوزیس نوجوان
- سندرم Muir–Torre که از انواع سندرم لینچ است
- پولیپوز مرتبط با MYH
- سندرم پوتز چگرز
- سندرم تورکوت که نوعی پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی است
برخی افراد به موارد ذکر شده دچار هستند اما به سرطان روده بزرگ مبتلا نمی باشند. در این حالت معمولا سرطان تا زمانی که برخی عوامل محیطی باعث تحریک آن نشود بروز نمی کند.
3. ویژگی ها، عادات و رژیم غذایی
سن یکی از عوامل خطر زای مهم برای سرطان روده بزرگ است. حدود 91 درصد افرادی که سرطان روده بزرگ در آن ها تشخیص داده می شود بالای 50 سال هستند با این حال این بیماری در افراد زیر 50 سال شیوع بیشتری دارد.
به نظر می رسد سرطان روده بزرگ افرادی را که سبک زندگی نا سالم و کم تحرک دارند، به چاقی مبتلا هستند و دخانیات استعمال می کنند بیشتر تحت تاثیر قرار می دهد.
از آن جا که روده بزرگ بخشی از دستگاه گوارش است رژیم غذایی و تغذیه در ابتلای به این سرطان نقش مهمی ایفا می کند. به عنوان مثال رژیم های غذایی کم فیبر تاثیر گذار هستند و افرادی که از مواد غذایی زیر استفاده می کنند احتمالا بیشتر در معرض ابتلا به سرطان روده بزرگ قرار دارند :
- چربی های اشباع شده
- گوشت قرمز
- الکل
- گوشت فراوری شده
4. بیماری های زمینه ای
افرادی که تحت پرتو درمانی برای درمان سایر سرطان ها قرار می گیرند ممکن است در معرض ابتلا به سرطان روده بزرگ باشند.
برخی از بیماری ها و تکنیک های درمانی با افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ در ارتباط هستند، از جمله :
- دیابت
- پرتو درمانی به خاطر سایر سرطان ها
- بیماری های التهابی روده مانند کولیت روده یا بیماری کرون
- آکرومگالی که نوعی اختلال هورمون رشد است
امید به زندگی
تخمین زده شده زمانی که سرطان به خارج از روده بزرگ یا راست روده سرایت نکرده باشد امید به زندگی 5 ساله فرد بعد از تشخیص، حدود 90 درصد افرادی می باشد که به سرطان مبتلا نمی باشند.
اگر سرطان به بافت های مجاور و غدد لنفاوی گسترش یافته باشد این تخمین به 71 درصد و اگر به اندام های دور سرایت کرده باشد تخمین به 14 درصد کاهش می یابد.
تشخیص و درمان به موقع موثرترین راه برای افزایش امید به زندگی در بیماران مبتلا به سرطان روده بزرگ می باشد.
منبع: medicalnewstoday
