اسپوندیلوز (به انگلیسی: Spondylosis ) یا مهراک نوعی آرتریت است که در اثر ساییدگی و پارگی ستون فقرات ایجاد می شود و می تواند حرکت ستون فقرات را دچار اختلال کرده و روی اعصاب و سایر عملکردهای بدن اثر منفی بگذارد.
این عارضه انواع مختلف دارد که هر یک بخش خاصی از ستون فقرات را درگیر می کنند و اسپوندیلوز گردنی شایع ترین نوع آن ها می باشد.
در ادامه قصد داریم درباره اسپوندیلوز و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
اسپوندیلوز چیست؟
اسپوندیلوز که به آن آرتروز ستون فقرات نیز گفته می شود نوعی آرتریت است که در اثر انحطاط دیسک ها و مفاصل یا رشد خارهای استخوانی روی مهره های ستون فقرات یا هر دو رخ می دهد.
اسپوندیلوز گردن شایع ترین نوع این اختلال پیش رونده است که معمولا در دوران کهولت سن، گردن را تحت تاثیر قرار می دهد. گفته شده بیش از 85 درصد افراد بالای 60 سال از اسپوندیلوز گردن رنج می برند.
انواع دیگر اسپوندیلوز در بخش های دیگر ستون فقرات ایجاد می شوند که عبارتند از :
- اسپوندیلوز صدری که بخش میانی ستون فقرات را درگیر می کند
- اسپوندیلوز کمری که کمر را درگیر می کند
- اسپوندیلوز چند سطحی که بیش از یک قسمت از ستون فقرات را درگیر می کند
عوارض این بیماری در افراد مختلف متفاوت است اما در کل معمولا مشکلات جدی ایجاد نمی کند و علائم اغلب به صورت درد و سفتی مفاصل که گاه بروز کرده و سپس فروکش می کند تجربه می شود.
علت اسپوندیلوز
ستون فقرات یکی از بخش های مهم بدن است که به ساختار بدن کمک کرده و بیشتر وزن بدن را تحمل می کند. علاوه بر این تقریبا همه انشعابات اصلی عصبی خارج شده از مغز توسط این سیستم حمل و محافظت می شوند.
ستون فقرات ظاهری خمیده شکل (نه مستقیم) دارد و بخش های گردنی، ناحیه قفسه سینه و کمر در این ناحیه شامل 24 استخوان به نام مهره می باشند. بین مهره ها مفاصلی به نام مفاصل بین مهره ای پشتی قرار گرفته اند که باعث انعطاف پذیری ستون فقرات می شوند.
علاوه بر این یک بافت نرم و لاستیکی به نام دیسک بین مهره ای مهره ها را از هم جدا می کند. این دیسک ها دارای ساختار غضروفی بوده و بخش بیرونی آن ها که حلقه فیبری نام دارد اطراف یک هسته داخلی به نام هسته پالپوسوس را احاطه کرده است.
دیسک های بین مهره ای به حرکت روان کمک کرده و از استخوان ها در برابر هر گونه ضربه ای محافظت می کنند.
با افزایش سن دیسک ها خشک تر، نازک تر و سفت تر می شوند و برخی از قابلیت های بالشتکی خود را از دست می دهند. به همین دلیل افراد مسن بیشتر از جوانان دچار شکستگی فشاری مهره ها می شوند. این عارضه به دلیل فروپاشی استخوان های ستون فقرات رخ می دهد و معمولا با پوکی استخوان همراه می باشد.
مفاصل بین مهره ای پشتی نیز با افزایش سن و به دلیل سایش و پارگی در سطح غضروفی دچار کاهش عملکرد می شوند.
با فرسایش غضروفی، استخوان ها به هم ساییده شده و اصطحکاک پیدا می کنند. این مسئله می تواند به رشد ضایعات استخوانی به نام خار استخوانی منجر شود.
از بین رفتن بافت های لاستیکی و تشکیل خارها باعث سفت تر شدن ستون فقرات می شود، همچنین حرکات ناحیه پشت بدن چندان روان نبوده و اصطحکاک در این ناحیه افزایش می یابد.
عوامل خطر زای اسپوندیلوز
سایش و پارگی دائمی ممکن است به مرور زمان به اسپوندیلوز منجر شود.
این تغییرات بسته به عوامل خطر زایی که در افراد مختلف وجود دارد می تواند متفاوت باشد. برخی از این عوامل خطر زا عبارتند از :
- عوامل ژنتیکی
- چاقی یا اضافه وزن
- عدم تحرک یا ورزش نکردن
- آسیب دیدگی ستون فقرات یا عمل جراحی در این ناحیه
- سیگار کشیدن
- داشتن شغلی که نیاز به حرکت مکرر یا تحمل وزن دارد و ستون فقرات را درگیر می کند
- ابتلا به یک بیماری روانی مانند اضطراب یا افسردگی
- داشتن آرتریت پسوریاتیک
علائم اسپوندیلوز
اکثر افراد مبتلا به اسپوندیلوز وابسته به سن هیچ علامتی تجربه نمی کنند. برخی افراد نیز مدتی علائم دارند، سپس علائم آن ها از بین می رود. گاهی اوقات یک حرکت ناگهانی می تواند باعث تحریک علائم شود.
علائم شایع در این عارضه شامل سفتی و درد خفیف است که با انجام حرکات خاص یا بی حرکت بودن در مدت زمان طولانی مانند نشستن طولانی مدت تشدید می شود.
علائم شدیدتر عبارتند از :
- احساس سایش یا پارگی هنگام حرکت دادن ستون فقرات
- ضعف در دست یا پا
- کاهش هماهنگی بدن
- اسپاسم و درد عضلانی
- سردرد
- از دست دادن تعادل و مشکل در راه رفتن
- بی اختیاری ادرار یا مدفوع
عوارض اسپوندیلوز
مشاهده برخی تغییرات یا علائم اولیه به پزشک کمک می کند تا تشخیص دهد فرد به چه نوعی از اسپوندیلوز مبتلا شده است. اما گاهی این تغییرات می تواند مشکل زا شده و به عوارضی منجر شوند، از جمله :
1. تنگی کانال نخاعی
این وضعیت به دلیل تنگ شدن کانال حامل اعصاب نخاعی رخ می دهد و علائم آن شامل درد در ناحیه گردن یا کمر که ممکن است تا ساق پا گسترش پیدا کند، مشکلات در بخش پایین مچ پا و بی حسی یا ضعف می باشد.
2. رادیکولوپاتی گردن
در این وضعیت تغییر در دیسک یا استخوان می تواند باعث فشرده شدن اعصاب ستون فقرات شده و درد، بی حسی و حساسیت بیش از حد را به دنبال داشته باشد.
3. میلوپاتی اسپوندیلوز گردن
این وضعیت شامل فشرده شدن نخاع می باشد که با علائمی همچون درد، بی حسی در اندام ها، از دست دادن هماهنگی در دست ها، عدم تعادل، مشکل در راه رفتن و در مراحل بعدی مشکلات مثانه همراه می باشد.
4. اسکولیوز
تحقیقات نشان داده ممکن است بین انحطاط مفاصل بین مهره ای پشتی و اسکولیوز در بزرگسالان ارتباط وجود داشته باشد.
تغییرات ذکر شده می تواند سایر علائم بیماری را تشدید کند. ناحیه بروز علائم به بخشی از ستون فقرات که اسپوندیلوز روی آن تاثیر گذاشته بستگی دارد.
درمان اسپوندیلوز
اکثر موارد اسپوندیلوز تنها سفتی و درد خفیف ایجاد کرده و نیاز به درمان ندارند.
درمان خانگی
در صورت بروز درد می توان موارد زیر را امتحان کرد :
- داروهای ضد درد بدون نسخه : داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن ممکن است کمک کننده باشند
- فعالیت بدنی : ورزش های کم فشار مانند شنا یا پیاده روی می تواند به حفظ انعطاف پذیری و تقویت ماهیچه های این ناحیه کمک کند
- وضعیت بدن : برای مثال خم شدن می تواند درد را بدتر کند
- فیزیوتراپی : فیزیوتراپیست ممکن است تمرینات خاص یا ماساژ درمانی پیشنهاد کند
- استفاده از تکیه گاه برای پشت : ممکن است نیاز باشد فرد از تشک یا صندلی خاصی استفاده کند که کمر او را بهتر نگه دارد
- استراحت در دوره تشدید علائم : هنگامی که علائم تشدید می شود بهتر است فرد مدتی استراحت داشته باشد
درمان های جایگزین
برخی افراد برای کنترل علائم از موارد زیر استفاده می کنند :
- طب سوزنی
- درمان کایروپراکتیک
- ماساژ درمانی
- درمان اولتراسوند
- تحریک الکتریکی
تحقیقات نشان داده برخی از این موارد برای تسکین درد عصبی یا آسیب های نشات گرفته از گردن مفید هستند.
دارو درمانی
اگر درد شدید یا مداوم باشد پزشک ممکن است از داروهای زیر استفاده کند :
- داروهای مسکن تجویزی
- شل کننده های عضلانی برای کاهش اسپاسم
- داروهای کاهنده درد عصبی
- کرم های موضعی
- داروهای استروئیدی چه به صورت قرص یا تزریقی در مواردی که درد شدید است
- تزریق ترکیبی از داروهای استروئیدی و بیهوشی
هدف از تزریق استروئید تسکین درد با کاهش التهاب می باشد و پزشک با کمک اشعه ایکس دارو را به ریشه اعصاب آسیب دیده تزریق می کند. با این حال استروئیدها می توانند اثرات نا مطلوبی نیز به همراه داشته باشند، بنابراین پزشک معمولا سعی می کند در استفاده از آن ها احتیاط کند.
هنگام استفاده از این داروها توجه به توصیه های پزشک ضروری می باشد.
عمل جراحی
پزشک تنها در مواردی که علائم شدید یا مداوم بوده و هیچ یک از تکنیک های درمانی دیگر اثر بخش نباشند از عمل جراحی استفاده می کند.
همچنین اگر فشار روی اعصاب باعث بی حسی، ضعف یا از دست دادن کنترل ادرار یا مدفوع شود و آسیب ایجاد شده بدون عمل جراحی تشدید پیدا کند ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد.
نوع عمل جراحی به نوع مشکل و محل آن بستگی دارد. پزشک نواحی آسیب دیده را با تصویر برداری هایی همچون اشعه ایکس شناسایی می کند.
عمل جراحی ممکن است شامل برداشتن دیسک یا تکه ای از استخوانی باشد که به اعصاب فشار وارد می کند و پس از آن مهره های مجاور با هم ترکیب می شوند یا ممکن است جراح دیسک آسیب دیده را با دیسک مصنوعی جایگزین کند.
در گذشته عمل جراحی ستون فقرات یک عمل دشوار بود اما امروزه ممکن است از عمل جراحی آندوسکوپی برای این منظور استفاده شود که به مراتب کم تهاجمی تر از عمل جراحی باز می باشد، زیرا :
- ناحیه برش کوچک تر است
- از دست دادن خون حین عمل جراحی کمتر است
- احتمال آسیب عضلانی کمتر است
- بهبودی سریع تر است
- پزشک می تواند از بی حس کننده موضعی استفاده کند
به علاوه خطر درد و عفونت بعد از عمل جراحی کاهش می یابد و نیاز کمتری به دارو می باشد.
در حال حاضر جراحی های کم تهاجمی اغلب سرپایی انجام می شود و بیمار همان روز از بیمارستان مرخص می شود.
لازم به ذکر است اکثر افراد مبتلا به جراحی نیاز ندارند و در این مورد لازم است با پزشک مشورت شود.
چشم انداز اسپوندیلوز
اسپوندیلوز یک بیماری شایع است که ستون فقرات را تحت تاثیر قرار می دهد و بسیاری از افراد با افزایش سن درجاتی از آن را تجربه می کنند که معمولا فاقد علائم یا با علائم خفیف همراه می باشد.
با این حال اگر درد شدید باشد و بی حسی و ضعف روی کیفیت زندگی فرد اثر منفی بگذارد ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد.
منبع: medicalnewstoday
