عفونت دستگاه تنفسی فوقانی (به انگلیسی: Upper respiratory infection) به عفونت هایی گفته می شود که مجاری بینی و گلو را تحت تاثیر قرار می دهند.
این نوع عفونت ها که در اثر ورود ویروس یا باکتری اغلب از طریق دهان یا بینی به بدن رخ می دهند، معمولا به روش های ساده درمان می شوند مگر این که فرد به یک بیماری مزمن تنفسی مانند آسم مبتلا باشد.
در ادامه قصد داریم درباره عفونت دستگاه تنفسی فوقانی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
عفونت دستگاه تنفسی فوقانی چیست؟
عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی به عفونت های مسری گفته می شود که در اثر ورود ویروس ها و باکتری ها به دهان یا بینی ایجاد شده و مجاری بینی و گلو را درگیر می کنند.
این عفونت ها ممکن است از طریق قرار گرفتن در معرض سرفه و عطسه افراد بیمار یا تماس با سطوح آلوده به عوامل عفونت زا و سپس لمس صورت از فردی به فرد دیگر سرایت کنند.
بزرگسالان معمولا بین 2 تا 3 بار در سال دچار عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی می شوند در حالی که کودکان، به خصوص خردسالان، به دلیل در حال رشد بودن سیستم تنفسی ممکن است بیشتر به این عفونت ها مبتلا شوند.
به علاوه کودکانی که زمان زیادی را کنار سایر کودکان سپری می کنند ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به این عفونت ها باشند زیرا کودکان به ندرت بعد از عطسه کردن دست های خود را می شویند یا در صورت نیاز بینی خود را پاک می کنند.
تجمع افراد در فضاهای بسته مانند کلاس های درس، دفاتر و محیط های کاری نیز می تواند از دیگر عوامل گسترش این عفونت ها باشد.
یک عفونت دستگاه تنفسی معمولا 7 تا 10 روز و گاهی اوقات تا 3 هفته ادامه دارد. همچنین در برخی موارد به مشکلات جدی تر مانند عفونت سینوسی یا ذات الریه تبدیل می شود.
علائم عفونت دستگاه تنفسی فوقانی
انواع مختلف عفونت دستگاه تنفسی فوقانی می توانند علائم گوناگون÷ ایجاد کنند اما برخی علائم شایع آن ها عبارتند از :
- سرفه
- ناراحتی در مجرای بینی
- تب خفیف
- افزایش مخاط
- گرفتگی بینی
- درد یا احساس فشار داخل صورت
- آب ریزش بینی
- خراشیدگی یا درد گلو
- عطسه کردن
علائم دیگر می تواند شامل موارد زیر باشد :
- بوی بد دهان
- بدن درد
- سردرد
- هیپوسمی یا از دست دادن حس بویایی
- خارش چشم
علائم به طور متوسط 1 تا 3 روز بعد از تماس با فرد مبتلا به عفونت شروع می شود و 7 تا 10 روز ادامه می یابد.
علائم جدی تر
فرد مبتلا در صورت بروز موارد زیر به مراقبت های پزشکی نیاز دارد:
- تب بالا
- دیسترس تنفسی شدید
- مشکل در بلع
انواع عفونت دستگاه تنفسی فوقانی
چندین نوع مختلف عفونت دستگاه تنفسی فوقانی وجود دارد که پزشکان آن ها را بر اساس بخشی از دستگاه تنفسی که بیشتر تحت تاثیر قرار می دهند طبقه بندی کرده اند. این انواع عبارتند از :
1. سرماخوردگی
بسیاری از ویروس ها می توانند باعث بروز سرماخوردگی شوند. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- مسدود شدن یا آب ریزش بینی
- گلو درد
- سردرد
- دردهای عضلانی
- سرفه و عطسه
- تغییر در حس چشایی و بویایی
- تب
- فشار در گوش و صورت
لازم به ذکر است علائم معمولا با درمان های خانگی و بعد از 10 تا 14 روز بر طرف می شود.
2. سینوزیت
سینوزیت به التهاب سینوس ها گفته می شود که ممکن است به دلیل عفونت در بخش دیگری از سیستم تنفسی ایجاد شود. این التهاب با ایجاد مشکل در تخلیه مخاط می تواند به افزایش تولید مخاط و انسداد سینوس ها منجر شود.
برخی علائم سینوزیت عبارتند از :
- درد در اطراف چشم ها، گونه ها یا پیشانی
- فشار و حساسیت سینوس
- ترشحات بینی
- بینی مسدود شده
- کاهش حس بویایی
- تب
- بوی بد دهان
اگر علائم بیماری بیش از 10 روز ادامه پیدا کرده و بهبود نیابد باید با پزشک مشورت شود.
3. لارنژیت
به التهاب تارهای صوتی یا حنجره لارنژیت گفته می شود و برخی از علائم شایع آن عبارتند از :
- صدای خشن یا از دست دادن صدا
- سرفه و سوزش مداوم در گلو
- گلو درد
علائم معمولا حدود 7 تا 10 روز طول می کشد.
4. فارنژیت
فارنژیت به التهاب غشاهای مخاطی گفته می شود که در حلق یا پشت گلو قرار گرفته اند. این وضعیت معمولا با عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی اتفاق می افتد.
برخی علائم شایع فارنژیت عبارتند از :
- گلو درد یا خراشیدگی گلو
- التهاب
- تب
- سردرد
- مشکل در بلع
پزشک ممکن است متوجه وجود زخم در دیواره های گلو نیز شود.
درمان عفونت دستگاه تنفسی فوقانی
عفونت دستگاه تنفسی فوقانی ممکن است بدون درمان بر طرف شود یا علائم آن به قدری خفیف باشد که به راحتی در خانه درمان شود. با این حال این عفونت ها می توانند علائم یا عوارض جدی تری نیز ایجاد کنند که نیاز به مراقبت های تخصصی دارند.
تشخیص این وضعیت مهم باشد زیرا علائم اولیه آن می تواند شبیه علائم سایر بیماری ها باشد، از جمله :
- واکنش های آلرژیک یا آلرژی های فصلی
- آسم
- برونشیت
- کووید – 19
- آنفلوآنزا
- پنومونی یا ذات الریه
اگر علائم عفونت با مراقبت های خانگی برطرف نشده یا تشدید پیدا کند لازم است به پزشک مراجعه شود، این اقدام به خصوص زمانی که مشکل تنفسی وجود دارد بسیار مهم است.
برخی داروهای بدون نسخه که ممکن است به تسکین علائم در بزرگسالان کمک کند عبارتند از :
داروهایی تسکین درد
- استامینوفن
- ایبوپروفن
- اسپری ها و قرص های بی حس کننده
ضد احتقان ها
- اوکسی متازولین
- فنیل افرین
- سودوافدرین
آنتی هیستامین ها
- بروم فنیرامین
- کلرفنیرامین
- دیفن هیدرامین
طبق یک مطالعه در سال 2019 ضد احتقان های بینی و آنتی هیستامین ها ممکن است در این زمینه موثر باشند. لازم به ذکر است کودکان کمتر از 4 سال نباید از داروهای سرماخوردگی استفاده کنند.
درمان های خانگی
تکنیک های درمانی موجود روی تسکین علائم و راحتی بیمار تمرکز دارند. گاهی افراد مبتلا متوجه می شوند استفاده از برخی روش های خانگی به بهبود وضعیت آن ها کمک می کند. اگرچه شواهد قطعی مبتنی بر اثبات اثر بخشی این درمان ها وجود ندارد.
برخی گزینه ها عبارتند از :
- مکمل های اکیناسه
- سیر به خصوص زمانی که خام باشد
- عسل به خصوص در چای داغ با زنجبیل، لیمو یا هر دو
- چای سبز
- ریشه زنجبیل در آب داغ
- روغن های ضروری مانند اکالیپتوس و نعناع
سایر تکنیک های مراقبت در منزل عبارتند از :
- استفاده از وازلین روی نواحی دردناک مانند لب ها و سوراخ های بینی
- اجتناب از حضور در اماکنی که دود وجود دارد
- جلوگیری از تغییرات قابل توجه دما
- نوشیدن مایعات فراوان
- افزایش سطح رطوبت داخل منزل
- استراحت کافی
آیا عفونت دستگاه تنفسی فوقانی مسری است؟
بله! عفونت دستگاه تنفسی فوقانی مسری است و از طریق قطرات کوچکی که فرد مبتلا به عفونت بازدم می کند در هوا پخش می شود.
زمانی که فردی در معرض عطسه یا سرفه بیمار قرار می گیرد یا با سطوح آلوده تماس پیدا کرده و بدون شستن دست ها چشم، دهان یا بینی خود را لمس می کند می تواند به این بیماری مبتلا شود.
بدن چندین دفاع طبیعی در برابر این عفونت ها دارد که عبارتند از :
- پوشش مو که عوامل عفونی را به دام می اندازد
- سلول های مسیرهای هوایی تحتانی که به انتقال پاتوژن ها به حلق کمک می کنند
- مخاط که عوامل عفونی را به دام می اندازد
- زاویه بین حلق و بینی که به جلوگیری از افتادن پاتوژن ها به مسیرهای هوایی کمک می کند
آیا عفونت دستگاه تنفسی فوقانی می تواند به ذات الریه تبدیل شود؟
بله! برخی باکتری ها و ویروس های مسئول عفونت دستگاه تنفسی فوقانی می توانند به ذات الریه منجر شوند.
لازم به ذکر است باکتری های مسئول پنومونی اغلب استرپتوکوک پنومونیه و ویروس های متداولی که می توانند باعث ذات الریه شوند شامل ویروس آنفلوآنزا و ویروس سنسیشیال تنفسی می باشند.
آنفلوآنزا می تواند کشنده باشد، به خصوص در افرادی که به برخی بیماری های زمینه ای دچار هستند. شایع ترین شکل پنومونی نوع ویروسی آن است که معمولا به اندازه ذات الریه باکتریایی جدی نمی باشد.
با توجه به آن چه گفته شد دریافت واکسن آنفلوآنزا و واکسن ذات الریه بسیار مفید است و می تواند خطر انتقال این بیماری ها و شدت بیماری را در افرادی که بیمار می شوند کاهش دهد.
مقایسه کووید 19 و عفونت دستگاه تنفسی فوقانی
کووید 19 توسط ویروسی به نام SARS-CoV-2 ایجاد می شود و می تواند طیف گسترده ای از علائم را به همراه داشته باشد که برخی از آن ها مانند گلو درد و سرفه در دستگاه تنفسی فوقانی ایجاد می شوند.
علت عفونت دستگاه تنفسی فوقانی
همان طور که قبلا اشاره کردیم ویروس ها و باکتری ها می توانند باعث ایجاد عفونت دستگاه تنفسی فوقانی شوند.
هنگامی که فرد مبتلا عطسه یا سرفه می کند، قطرات بزاق و مخاط حاوی عوامل بیماری زا در هوای اطرافش پخش شده و می تواند به دیگران سرایت کند.
همچنین ممکن است این ذرات روی سطوحی که دیگران لمس می کنند نشسته و به انتقال بیماری منجر شود.
سایر عوامل خطر زای عفونت دستگاه تنفسی فوقانی عبارتند از :
- عدم شست و شوی منظم دست ها
- دود یا دود ثانویه
- تماس داشتن با کودکان به عنوان مثال در مهد کودک یا مدرسه
- سپری کردن مدت زمانی در مکان های شلوغ مانند هواپیما و اتوبوس
- سپری کردن مدت زمانی در کلینیک ها، بیمارستان ها یا درمانگاه ها
- استرس و مشکلات خواب
- آسیب به مجاری هوایی یا حفره بینی
- برداشتن آدنوئیدها یا لوزه که بخشی از سیستم ایمنی هستند
- بیماری های خود ایمنی
چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟
اگرچه اکثر عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی بدون مراجعه به پزشک بر طرف می شوند اما گاهی با عوارض شدید همراه می باشند.
در مواردی که فرد مبتلا دچار موارد زیر نیز باشد لازم است با پزشک مشورت کند :
- علائم تشدید می شود
- در سرفه اش خون یا مخاط خونی دیده می شود
- تبی که بیش از 4 روز طول بکشد
- سن بیش از 65 سال دارد
- باردار است
- سیستم ایمنی ضعیف دارد
- به بیماری مزمن مبتلا است
پیشگیری از عفونت دستگاه تنفسی فوقانی
همیشه نمی توان از عفونت دستگاه تنفسی فوقانی جلوگیری کرد اما رعایت برخی اقدامات احتیاطی زیر می تواند کمک کننده باشد :
- پوشاندن دهان و بینی هنگام عطسه و سرفه
- اجتناب از دود سیگار
- اجتناب از حضور یافتن در فضاهای شلوغ و بسته
- اجتناب از استفاده مشترک از لیوان و ظروف نوشیدنی
- تمیز کردن و ضد عفونی کردن اشیایی که دیگران اغلب آن ها را لمس می کنند مانند کیبوردهای مشترک
- استفاده از یک رژیم غذایی متعادل
- شستن مکرر دست ها
- ورزش منظم
زمانی که فرد مجبور باشد مدتی در یک فضای شلوغ به سر ببرد، افزایش تهویه محیط مانند باز کردن پنجره در یک اتوبوس شلوغ می تواند کمک کننده باشد.
منبع: medicalnewstoday
