ادم ریوی (به انگلیسی: Pulmonary edema) نوعی عارضه ریوی جدی و خطرناک است که به دلیل تجمع مایعات در ریه ها رخ داده و در صورت عدم درمان به هنگام می تواند به عوارض کشنده منجر شود.
این عارضه به برخی بیماری های جدی دیگر مانند ذات الریه و پلورال افیوژن شباهت دارد و از دلایل اصلی بروز آن می توان به نارسایی احتقانی قلب، برخی بیماری های خاص و تعدادی عوامل خارجی اشاره کرد.
در ادامه قصد داریم درباره ادم ریوی و علل، علائم و شیوه های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
ادم ریوی چیست؟
ادم ریوی به نوعی عارضه ریوی گفته می شود که طی آن ریه ها از مایع پر شده و به دنبال آن اکسیژن رسانی به بدن با اختلال مواجه می شود که از علائم آن می توان به تنگی نفس اشاره کرد. این عارضه با نام هایی همچون آب آوردن ریه و احتقان ریوی نیز شناخته شده است.
لازم به ذکر است درمان به موقع این عارضه و برطرف کردن علت زمینه ای اصلی آن می تواند به بهبود وضعیت بیمار و نتایج بهتر کمک کند.
علت ادم ریوی
علل مختلف ممکن است در بروز ادم ریوی نقش داشته باشند، از جمله :
1. نارسایی احتقانی قلب
شایع ترین علت ادم ریوی نارسایی احتقانی قلب است و زمانی رخ می دهد که قلب قادر به پمپاژ درست خون در بدن نباشد. این مسئله باعث ایجاد فشار بیش از حد به رگ های خونی کوچک در ریه ها و به دنبال آن نشت مایع رگ ها به داخل ریه ها می شود.
در بدن سالم ریه ها اکسیژن را از هوای تنفسی دریافت و به جریان خون منتقل می کنند اما زمانی که ریه ها با مایعات پر شوند قادر به انتقال اکسیژن به جریان خون نخواهند بود و این مسئله به کاهش اکسیژن در بدن منجر می شود.
2. سایر بیماری ها
سایر بیماری های پزشکی کمتر شایع که می توانند باعث بروز ادم ریوی شوند عبارتند از :
- حمله قلبی یا سایر بیماری های قلبی
- نشت، باریک شدن یا آسیب دیدن دریچه های قلب
- افزایش ناگهانی فشار خون
- ذات الریه
- نارسایی کلیه
- آسیب ریه به دلیل عفونت شدید
- سپسیس شدید خون یا مسمومیت خونی ناشی از عفونت
3. عوامل خارجی
برخی عوامل خارجی نیز ممکن است فشار زیادی به قلب و ریه ها وارد کرده و باعث بروز ادم ریوی شوند، این عوامل عبارتند از :
- قرار گرفتن در ارتفاع زیاد
- مصرف مواد مخدر و اوردوز دارویی
- آسیب ریه ناشی از استنشاق سموم
- ضربه شدید
- آسیب دیدگی یا جراحت شدید
- غرق شدگی (حالت نزدیک به غرق شدن)
عوامل خطر زای ادم ریوی
افرادی که از مشکلات قلبی یا نارسایی قلبی رنج می برند بیشتر در معرض ابتلا به ادم ریوی هستند. برخی عوامل خطر زای دیگر عبارتند از :
- سابقه ادم ریوی
- سابقه بیماری ریوی مانند سل یا اختلال انسداد مزمن ریوی
- اختلالات عروقی
علائم ادم ریوی
در بیماری ادم ریوی بدن برای تامین اکسیژن تلاش زیادی می کند، علت این مسئله افزایش مایعات موجود در ریه ها است که از انتقال اکسیژن به داخل جریان خون جلوگیری می کند و علائم ایجاد شده در صورت عدم درمان ممکن است بدتر و بدتر شود.
علائم ادم ریوی به نوع آن بستگی دارد که عبارتند از :
علائم ادم ریوی طولانی مدت
علائم این وضعیت شامل موارد زیر می باشد :
- تنگی نفس هنگام فعالیت بدنی
- مشکل تنفسی هنگام خوابیدن
- خس خس سینه
- احساس تنگی نفس در خواب که با نشستن از بین می رود
- افزایش وزن سریع به خصوص در پاها
- ورم در ناحیه تحتانی بدن
- خستگی
علائم ادم ریوی در ارتفاع زیاد
گاهی علائم ادم ریوی به دلیل بیماری ارتفاع یا عدم دریافت اکسیژن کافی در هوا ایجاد می شود که عبارتند از :
- سردرد
- ضربان قلب نا منظم و سریع
- تنگی نفس بعد از ورزش و هنگام استراحت
- سرفه
- تب
- مشکل در راه رفتن در سر بالایی و روی سطوح صاف
در صورت بدتر شدن این علائم لازم است با اورژانس تماس گرفته شود.
تشخیص ادم ریوی
پزشک هنگام تشخیص بیماری به دنبال علائم مرتبط با تجمع مایعات در ریه ها خواهد بود. برای این منظور ابتدا معاینه فیزیکی انجام داده و با گوشی پزشکی به صدای ریه ها گوش می دهد. سپس موارد زیر را کنترل می کند :
- افزایش ضربان قلب
- تنفس سریع و پی در پی
- صدای غیر طبیعی در ریه ها
- هر گونه صدای غیر طبیعی قلب
پزشک ممکن است ناحیه گردن را برای بررسی علائم تجمع مایعات، ناحیه دست و شکم را برای بررسی هر گونه ورم و همچنین پوست را برای مشاهده رنگ پریدگی یا متمایل به آبی شدن رنگ آن معاینه کند. به علاوه درباره سابقه پزشکی فرد سوالاتی می پرسد و در صورت مشکوک شدن به ادم ریوی آزمایش های دیگری نیز انجام می دهد.
برخی آزمایش های مورد استفاده در تشخیص ادم ریوی عبارتند از :
- تست شمارش کامل خون
- اکو کاردیوگرام یا سونوگرافی برای بررسی فعالیت غیر طبیعی قلب
- اشعه ایکس قفسه سینه برای مشاهده مایعات
- آزمایش خون برای بررسی سطح اکسیژن
- نوار قلب برای یافتن مشکلات ریتم قلب یا علائم حمله قلبی
درمان ادم ریوی
ادم ریوی یک وضعیت جدی است که نیاز به درمان فوری دارد. اکسیژن رسانی اولین اقدام برای درمان این عارضه محسوب می شود که معمولا از طریق ماسک اکسیژن، کانول بینی یا ماسک تنفسی فشار مثبت انجام می شود. به دنبال آن علت اصلی بیماری شناسایی و برای درمان آن راهکار مناسب در پیش گرفته می شود.
بسته به وضعیت بیمار و علت عارضه ممکن است از روش های زیر برای درمان استفاده شود :
- کاهنده های پیش بار : این داروها به کاهش فشار ایجاد شده توسط مایع تجمع یافته روی قلب و ریه کمک می کنند. به عنوان مثال داروهای ادرار آور با دفع هر چه بیشتر ادرار و مایعات از بدن باعث کاهش این فشار می شوند
- کاهنده های پس بار : با مصرف این داروها عروق خونی گشاد شده و فشار از روی قلب برداشته می شود
- داروهای قلبی : این داروها به کنترل ضربان قلب، کاهش فشار خون بالا و کاهش فشار در عروق و رگ ها کمک می کنند
- مورفین : این ماده مخدر برای رفع اضطراب و تنگی نفس استفاده می شود اما به دلیل خطرات آن کمتر کاربرد دارد
در موارد شدید ادم ریوی ممکن است استفاده از مراقبت های ویژه ضروری باشد، همچنین گاهی نیاز به استفاده از دستگاه اکسیژن از جمله ماسک یا کانول برای تنفس است که اکسیژن تحت فشار ایجاد کرده و باعث می شود هوای بیشتری وارد ریه های بیمار شود.
در برخی موارد نیز پزشک برای تنفس بهتر لوله تراشه یا لوله تنفسی در حلق بیمار قرار می دهد.
تفاوت ادم ریوی و پلورال افیوژن
ادم ریوی گاهی با بیماری پلورال افیوژن که به دلیل تجمع مایعات در ریه ها رخ می دهد اشتباه گرفته می شود اما این دو کاملا از هم متفاوت هستند. پلورال افیوژن در واقع به دلیل تجمع مایع در بافت های پلور رخ می دهد که بخش بیرونی هر یک از ریه ها و همچنین داخل دیواره قفسه سینه را پوشانده اند.
پلورال افیوژن ممکن است به دلایل مختلف از جمله نارسایی احتقانی قلب، تغذیه نامناسب یا ذات الریه رخ دهد و در برخی موارد سرطانی (بد خیم) می شود. از جمله علائم و عوارض این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- مشکلات تنفسی
- سرفه خشک
- تنگی نفس
- درد و ناراحتی در قفسه سینه
تصویر برداری از قفسه سینه می تواند به تشخیص پلورال افیوژن کمک کند و در صورت مشکوک بودن به سرطان ممکن است از بافت های پلور نمونه برداری شود. برخی درمان ها نیز شامل تخلیه مایعات و عمل جراحی می باشد.
تفاوت ادم ریوی و ذات الریه
ذات الریه از بیماری های جدی ریوی است که بر خلاف ادم ریوی به دنبال عفونت ویروسی، قارچی یا باکتریایی ایجاد می شود و با عفونی شدن ریه ها، مایعات در کیسه های هوا (آلوئول) تجمع پیدا می کنند.
اگرچه هر دو عارضه باعث ایجاد نوعی تجمع در ریه ها می شوند اما علت ادما اغلب نارسایی احتقانی قلب است در حالی که ذات الریه همان طور که گفتیم در اثر عفونت ایجاد شده و ضعف سیستم ایمنی بدن می تواند احتمال ابتلا به آن را در سرماخوردگی یا آنفلوآنزا افزایش دهد.
برخی علائم ذات الریه عبارتند از :
- تب شدید همراه با لرز
- سرفه خلط دار که بدتر می شود
- درد و ناراحتی قفسه سینه
- تنگی نفس
- حالت تهوع یا استفراغ
- اسهال
ذات الریه یکی از شایع ترین علل بستری کودکان و بزرگسالان در بیمارستان می باشد که در صورت عدم درمان می تواند به عوارض زیر منجر شود :
- پلورال افیوژن
- آبسه ریه
- نارسایی تنفسی
- شوک سپتیک
- نارسایی کلیه
چه زمانی وضعیت جدی و خطرناک است؟
افراد مبتلا به ادم ریوی در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر لازم است بلافاصله با اورژانس تماس بگیرند :
- مشکلات تنفسی شدید یا تنگی نفس مانند حالت خفگی یا غرق شدن
- ناتوانی در تنفس
- اضطراب مربوط به مشکلات تنفسی
- سرفه ای که مخلوط صورتی و کف داری از بزاق و خلط است
- درد قفسه سینه
- ضربان قلب سریع و نا منظم
- رنگ پوست آبی یا خاکستری
- تعریق همراه با مشکلات تنفسی
این موارد ممکن است علائم ادم حاد ریوی باشند. این ادم ریوی به طور ناگهانی ایجاد شده و در صورت عدم درمان ممکن است خفگی شبیه غرق شدن در فرد ایجاد کند.
پیشگیری از ادم ریوی
هیچ راهی برای جلوگیری کامل از ادم ریوی وجود ندارد و افرادی که در معرض خطر قرار دارند به محض بروز علائم باید به پزشک مراجعه کنند. بهترین روش برای جلوگیری از ادم ریوی مراقبت از سلامتی به شیوه های زیر می باشد :
- دریافت واکسن ذات الریه
- دریافت واکسن آنفلوآنزا به خصوص برای افراد مسن یا بیماران قلبی
- استفاده از داروهای دیورتیک بعد از یک دوره ادم ریوی برای جلوگیری از عود مجدد
با توجه به نکات زیر نیز می توان خطر ابتلا به نارسایی قلبی که شایع ترین علت ادم ریوی است را کاهش داد :
- مراجعه منظم به پزشک
- ترک سیگار و عدم استفاده از داروهای مخدر
- ورزش منظم
- تغذیه سالم
- کنترل وزن سالم
چشم انداز ادم ریوی
چشم انداز این بیماری به شدت عارضه بستگی دارد. اگر شدت علائم ادم ریوی متوسط باشد و سریع تحت درمان قرار بگیرد معمولا بهبودی کامل خواهد بود اما در صورت تاخیر در درمان، موارد شدید می توانند کشنده باشند.
منبع: healthline
