افسردگی تنفسی (به انگلیسی: Respiratory depression) یا هیپوونتیلیشن به تنفس آرام و کم عمق گفته می شود که به دلایل گوناگون رخ داده و در برخی موارد ممکن است جدی و شدید شود.
همان طور که می دانید مغز محرک های تنفسی را کنترل می کند، بنابراین هر عاملی که روی عملکرد سیستم عصبی مرکزی از جمله مغز تاثیر بگذارد می تواند باعث افسردگی تنفسی شود که در موارد خفیف ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد.
در ادامه قصد داریم درباره افسردگی تنفسی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
افسردگی تنفسی چیست؟
افسردگی تنفسی زمانی اتفاق می افتد که ریه ها قادر به تبادل موثر دی اکسید کربن و اکسیژن نباشند. این اختلال به تجمع دی اکسید کربن در بدن منجر شده و ممکن است عوارضی به دنبال داشته باشد.
یکی از علائم شایع افسردگی تنفسی، تنفس آهسته تر و کم عمق تر از حد طبیعی است و در اکثر موارد نرخ تنفس به 8 تا 10 تنفس در دقیقه می رسد، این در حالی است که نرخ تنفس طبیعی در یک فرد بالغ سالم 12 تا 20 تنفس در دقیقه می باشد.
افسردگی تنفسی می تواند باعث تجمع اسید در بدن و اسیدوز تنفسی شود که یک وضعیت تهدید کننده زندگی مرتبط با نارسایی اندام ها است. این عارضه در صورت عدم درمان ممکن است زندگی فرد را تهدید کرده و حتی باعث مرگ شود.
خوشبختانه استفاده از دستگاه های اکسیژن درمانی و تنفسی بسته به شدت وضعیت می تواند به درمان کمک کند.
علت افسردگی تنفسی
برخی داروها و مواد خاص می توانند باعث بروز افسردگی تنفسی یا افزایش خطر ابتلا به آن شوند که از جمله آن ها می توان به داروهای آرام بخش، داروهای ضد درد مخدر و سایر مواد کاهش دهنده عملکرد مغز مانند الکل و برخی مواد مخدر اشاره کرد.
به علاوه برخی بیماری ها نیز ممکن است در بروز این وضعیت نقش داشته باشند.
از جمله علل شایع افسردگی تنفسی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- مصرف بیش از حد مواد مخدر همچون مورفین، ترامادول، هروئین یا فنتانیل
- استفاده از مواد افیونی یا بیهوشی قبل، حین یا بعد از جراحی
- سکته مغزی که ساقه تحتانی مغز را تحت تاثیر قرار می دهد
- مصرف بیش از حد یا مسمومیت ناشی از اتانول
- مصرف بیش از حد یا مسمومیت ناشی از باربیتورات
- مصرف بیش از حد یا مسمومیت ناشی از آرام بخش ها
- مصرف بیش از حد یا مسمومیت ناشی از بنزودیازپین
- سندرم مادرزادی کاهش دمی مرکزی
- آپنه خواب مرکزی
- افزایش شدید آمونیاک خون که می تواند در نارسایی کبد و سیروز رخ دهد
- تومور مغزی که روی ساقه مغز در مرکز تنفسی فشار می آورد
علائم افسردگی تنفسی
علائم افسردگی تنفسی به شدت آن بستگی دارد که در موارد شدیدتر واضح تر می شود. برخی از این علائم عبارتند از :
- گیجی
- سرگردانی
- بی حالی
- خستگی
- سردرد
- سر گیجه
- حالت تهوع
برخی از افراد ممکن است موارد زیر را تجربه کنند :
- تنفس کم عمق و آهسته با حرکت اندک قفسه سینه
- استفراغ
- فشار خون بالا یا پایین
- کوچک شدن مردمک چشم
- صداهای غیر طبیعی تنفسی مانند کاهش صداهای تنفسی یا صدای سوت مانند واضح حین تنفس
- لرزش
- آپنه
- پوست مایل به آبی به خصوص در انگشتان پا و انگشتان دست
- تشنج
- ضربان قلب سریع
افسردگی شدید تنفسی در صورت عدم درمان می تواند به موارد زیر منجر شود :
- ایست تنفسی
- حمله قلبی
- ضربه مغزی
- کما یا مرگ
- کاهش ضربان قلب
همه افرادی که به افسردگی تنفسی مشکوک هستند یا علائم آن را در خود مشاهده کرده اند باید فورا به پزشک مراجعه کنند. اطرافیان فرد نیز باید فرد علامت دار را تا رسیدن کمک های اورژانسی تا حد امکان هوشیار و در حال حرکت نگه دارند.
تشخیص افسردگی تنفسی
پزشک معمولا فرایند تشخیص را با پرسیدن سؤالاتی در مورد علائم فرد و بررسی سابقه پزشکی و داروهای مصرفی آغاز می کند. سپس معاینه فیزیکی انجام داده تا هر گونه علائم تنفس غیر طبیعی و ریتم قلب شناسایی شود.
بعد از معاینه اولیه معمولا آزمایش های تشخیصی برای تایید تشخیص افسردگی تنفسی و ارزیابی شدت آن تجویز می شود که ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- غربال گری ادرار و سرم دارو
- سطح الکل
- غربال گری سایر سموم
- سطح آمونیاک سرم
- آزمایش گاز خون برای محاسبه نسبت اسید به باز و میزان دی اکسید کربن و اکسیژن در خون
- سی تی اسکن یا اسکن ام آر آی از مغز برای بررسی سکته یا تومور
- الکتروانسفالوگرام
درمان افسردگی تنفسی
تکنیک های درمانی و داروهایی که پزشکان معمولا برای درمان افسردگی تنفسی استفاده می کنند عبارتند از :
- اکسیژن درمانی
- مایع درمانی به صورت داخل وریدی یا خوراکی
- استفاده از دستگاه های تنفسی سی پپ
- استفاده از دستگاه تنفسی بای پپ
- تهویه مکانیکی
اگر افسردگی تنفسی به دلیل اوردوز دارویی رخ داده باشد انجام تکنیک سم زدایی ضروری خواهد بود. پزشکان اغلب از داروهای ضد اثر مواد افیونی مانند نالوکسان، متادون و ترکیبی از بوپرنورفین و نالوکسان برای این منظور استفاده می کنند.
پیشگیری از افسردگی تنفسی
اگرچه پیشگیری از همه موارد ابتلا به افسردگی تنفسی از جمله آن هایی که به دلیل تصادف یا بیماری ناگهانی رخ داده ممکن نیست اما برخی موارد قابل پیشگیری هستند.
برخی روش های کاهش خطر ابتلا به این بیماری عبارتند از :
- اجتناب از مصرف داروهای آرام بخش یا احتیاط در مصرف آن ها
- نظارت بر وضعیت کودکانی که از داروهای تجویزی استفاده می کنند
- اجتناب از مصرف بیش از حد الکل
- اجتناب از مصرف مواد مخدر یا حتی الامکان احتیاط در حین مصرف
منبع: medicalnewstoday
