افسردگی دوران کودکی (به انگلیسی: Childhood depression) نوعی بیماری روانی عاطفی در کودکان است که با علائم آزار دهنده ای همراه بوده و در زندگی روزمره و تحصیل کودک اختلال ایجاد می کند.
این بیماری بر خلاف تصور بسیاری از مردم، با بهانه گیری های کودک و این که گاهی بد خلق یا ناراحت به نظر می رسد تفاوت دارد و در صورت عدم درمان مشکلات زیادی به همراه خواهد داشت.
در ادامه قصد داریم درباره افسردگی در کودکان و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
افسردگی دوران کودکی چیست؟
بسیاری از مردم گمان می کنند افسردگی تنها در سنین بزرگسالی رخ می دهد اما علم پزشکی نشان داده کودکان و نوجوانان نیز ممکن است گاهی به این بیماری دچار شوند.
طبیعی است کودکان نیز مانند بزرگسالان گاهی غمگین یا افسرده به نظر می رسند و نوسانات عاطفی را تجربه می کنند اما اگر این احساسات و رفتارها بیش از 2 هفته ادامه داشته باشد ممکن است نشانه یک اختلال عاطفی مانند افسردگی باشد.
از آن جا که والدین معمولا انتظار افسردگی در کودک خود را ندارند ممکن است در تشخیص علائم این اختلال دچار مشکل شده و اشتباه کنند، همین مسئله باعث می شود در برخی موارد بیماری کودک تا مدت ها تشخیص داده نشود.
طبیعی است که علائم افسردگی و غم و اندوه دائمی می تواند در زندگی روزمره کودک اختلال ایجاد کرده و امور مدرسه و فعالیت های اجتماعی او را مختل کند. به علاوه این بیماری یک مسئله جدی مرتبط با سلامت روان می باشد که خوشبختانه قابل درمان است.
لازم به ذکر است کودکان مبتلا به افسردگی معمولا علائم افسردگی شبیه نوجوانان و بزرگسالان را تجربه می کنند. با این حال از آن جا که کودکان ممکن است قادر به توصیف دقیق حالات عاطفی و روحی خود نباشند، در بیان شرایط خود با مشکل روبرو شده و تشخیص این وضعیت در آن ها با چالش هایی همراه می باشد.
علائم افسردگی دوران کودکی
برخی علائم افسردگی دوران کودکی عبارتند از :
- غمگین بودن یا بد خلقی
- احساس نا امیدی
- احساس بی ارزشی
- احساس گناه، خشم یا تحریک پذیری
- گریان بودن
- انرژی کم
- مشکل در تمرکز
- افکار مربوط به خودکشی
توجه داشته باشید همه کودکان مبتلا به افسردگی ممکن است تمامی این علائم را تجربه نکنند و برخی نشانه ها می تواند واضح تر از سایر علائم باشد.
علائم هشدار دهنده
علائم هشدار دهنده افسردگی به احساسات یا تغییراتی گفته می شود که والدین و مراقبان کودک می توانند متوجه آن ها شوند.
از آن جا که کودکان ممکن است قادر به بیان و توصیف احساسات خود نبوده یا تمایلی به این کار نداشته باشند، توجه به این علائم هشدار دهنده می تواند به تشخیص به موقع کمک کند. برخی از این علائم عبارتند از :
- تحریک پذیری یا عصبانیت
- تغییرات در رفتار و خلق و خو
- افزایش یا کاهش اشتها
- افزایش یا کاهش خواب
- ابتلای مکرر به بیماری های جسمی مانند سر درد یا معده درد
- کاهش تمرکز
- مخالفت و سرکشی، بی اعتنایی یا اعتراض به والدین
- کاهش کارایی در عملکرد مدرسه
- بیان کردن افکار و نظرات منفی مانند نظرات انتقادی یا غر و لند کردن
- صحبت از مرگ یا مردن
خودکشی در کودکان مبتلا به افسردگی
افسردگی دوران کودکی می تواند باعث افکار و حتی رفتارهای مرتبط با خودکشی شود، به طوری که گفته شده در برخی نقاط دنیا خودکشی سومین علت اصلی مرگ و میر کودکان 5 تا 14 ساله می باشد.
بنابراین در صورتی که کودک تان به افسردگی مبتلا شده یا احساس می کنید ممکن است افسرده باشد، بسیار مهم است که به علائم هشدار دهنده در او توجه کرده و اقدامات لازم را برای درمان انجام دهید.
علائم هشدار دهنده خطر خودکشی در کودک
برخی علائمی که نشان می دهد کودک در معرض خطر خودکشی قرار دارد عبارتند از :
- علائم متعدد افسردگی
- انزوای اجتماعی
- افزایش رفتارهای مشکل ساز
- صحبت از خودکشی، مرگ یا مردن
- صحبت درباره نا امید بودن یا احساس درماندگی
- مصرف مواد مخدر
- علاقه به سلاح های سرد و گرم
علت افسردگی دوران کودکی
افسردگی دوران کودکی ممکن است نتیجه ترکیبی از عوامل مختلف باشد که شاید هر یک به تنهایی باعث اختلالات خلقی نشوند اما می توانند در بروز این وضعیت نقش داشته باشند.
برخی عوامل که ممکن است خطر ابتلای کودک به افسردگی را افزایش دهند عبارتند از :
- سلامت جسمانی : کودکان مبتلا به بیماری های مزمن یا شدید از جمله چاقی بیشتر در معرض افسردگی هستند
- رویدادهای استرس زا : اتفاقاتی همچون تغییر شرایط در خانه، مدرسه یا روابط دوستان می تواند خطر ابتلا به علائم افسردگی در کودک را افزایش دهد
- محیط : زندگی در یک محیط خانوادگی آشفته یا پر استرس می تواند کودک را در معرض خطر اختلالات خلقی مانند افسردگی قرار دهد
- سابقه خانوادگی : کودکانی که اعضای خانواده آن ها دچار اختلالات خلقی یا افسردگی هستند، ممکن است در سنین پایین به افسردگی مبتلا شوند
- عدم تعادل بیو شیمیایی : نا متعادل بودن سطح برخی هورمون ها و مواد شیمیایی در بدن کودک ممکن است روی عملکرد مغز تاثیر گذاشته و خطر افسردگی را افزایش دهد
عوارض افسردگی دوران کودکی
افسردگی دوران کودکی یک بیماری جدی اما قابل درمان است که در صورت عدم درمان می تواند عواقب و عوارضی برای کودک در سال های بعدی زندگی به دنبال داشته باشد.
برخی از این عوارض عبارتند از :
- افکار یا رفتارهای خودکشی
- بدتر شدن علائم
- افزایش خطر بروز افسردگی پیش رونده که به مرور زمان بدتر یا طولانی تر می شود
- دوره های افسردگی شدید
- سایر اختلالات خلقی
درمان افسردگی دوران کودکی
درمان افسردگی در کودکان شامل روان درمانی و تجویز دارو است که در برخی موارد استفاده از تنها یک روش درمانی کفایت می کند اما در برخی کودکان مبتلا به ترکیبی از درمان ها نیاز است.
لازم به ذکر است درمان افسردگی در کودکان مادام العمر نیست بلکه پزشک یک برنامه درمانی تعیین کرده و مشخص می کند که تا چه زمانی نیاز به استفاده از آن می باشد. همچنین نوع برنامه درمانی اغلب به شدت علائم بستگی دارد. خبر خوب این که اقدامات درمانی درست و مناسب می تواند به تسکین علائم در کودک کمک کند.
روان درمانی
بعد از تشخیص افسردگی در کودک، قدم اول برای درمان معمولا روان درمانی می باشد که در آن به عوامل عاطفی، محیطی و شرایط زندگی که خطر بروز افسردگی در کودک را افزایش می دهند پرداخته می شود.
برای این منظور معمولا از درمان شناختی رفتاری استفاده می شود. این تکنیک شامل صحبت کردن درباره احساسات و تجربیات، تجزیه و تحلیل برای ایجاد تغییرات و یافتن روش های موثر برای اجرای این تغییرات می باشد.
لازم به ذکر است گفتگو درمانی سنتی در کودکان خردسال به دلیل این که نمی توانند به طور کامل از واژگان مختلف استفاده کنند ممکن است موثر نباشد. به همین دلیل احتمالا از روش های دیگر همچون بازی درمانی که در آن از اسباب بازی و سرگرمی استفاده می شود، برای تقویت احساسات و تجربیات کودک استفاده می شود.
هنر درمانی تکنیک دیگری است که در آن از نقاشی، طراحی و سایر تکنیک های هنری برای بهبود وضعیت کودک و سازگاری او با علائم افسردگی استفاده می شود.
دارو درمانی
سازمان غذا و داروی ایالات متحده از سال 2015 استفاده از 5 داروی ضد افسردگی را برای درمان افسردگی ماژور در کودکان تایید کرده که با توجه به سن کودک تجویز می شوند.
داروهایی که ممکن است در درمان کودکان مبتلا به افسردگی ماژور استفاده شود عبارتند از :
- سرترالین
- اسیتالوپرام
- فلووکسامین
- کلومیپرامین
- فلوکستین
از عوارض جانبی نادر این داروها در کودکان می توان به افزایش خطر خودکشی اشاره کرد. بنابراین والدین و مراقبان لازم است کودک را از نزدیک تحت نظر داشته و در صورت بروز رفتارهای مشکوک حتما با پزشک مشورت کنند.
به علاوه مصرف این داروها نباید بدون اجازه پزشک قطع شود زیرا ترک ناگهانی دارو می تواند به عوارض جانبی شدید منجر شود.
والدین چگونه به کودک خود کمک کنند؟
درمان افسردگی دوران کودکی با مراجعه به پزشک متخصص و تعیین نوع درمان مناسب شروع می شود.
به طور کلی طی کردن مراحل زیر می تواند در تشخیص و درمان کمک کننده باشد :
- اگرچه ممکن است دشوار باشد اما سعی کنید با کودک خود در مورد احساساتش و آن چه تجربه می کند صحبت کنید. برخی کودکان درباره شرایط خود توضیح می دهند و این به شما کمک می کند تا بفهمید چه اتفاقی در حال رخ دادن است
- یادداشت بردارید. اگر فرزندتان نمی خواهد با شما صحبت کند، یک دفترچه یادداشت تهیه کرده و تغییرات و علائم قابل مشاهده کودک را در آن یادداشت کنید. این کار به پزشک کمک می کند تا وضعیت رفتاری کودک را بهتر بررسی کند
- به پزشک اطفال مراجعه کنید. لازم است پزشک متخصص ابتدا احتمال ابتلا به مشکلات جسمی که ممکن است باعث بروز این علائم شده باشند را بررسی و رد کند که برای این منظور نیاز به یک سری آزمایش خون و معاینه فیزیکی خواهد بود
- با روانشناس متخصص و حرفه ای مشورت کنید. در صورتی که پزشک اطفال معتقد است این مشکل یک اختلال خلقی مانند افسردگی است، ممکن است شما را به یک متخصص مانند روانشناس یا روانپزشک ارجاع دهد
در جلساتی که با یک روانشناس یا روانپزشک دارید می توانید از سوالات زیر برای درک بهتر بیماری فرزندتان استفاده کنید :
- چه رفتارهایی در کودک طبیعی است و چه مواردی طبیعی نیست؟ می توانید علائمی که مشاهده کرده اید را با پزشک در میان بگذارید و بپرسید که آیا ممکن است این علائم مشکل ساز باشند یا برای کودکی در سن فرزند شما طبیعی هستند
- درباره فرایند تشخیص بیماری فرزندتان و آن چه نیاز است انجام دهید سوال کنید
- از پزشک بپرسید که قرار است از چه نوع درمان هایی استفاده کند. این سوالات به شما درک درستی از عملکرد پزشک در درمان می دهد. به عنوان مثال ممکن است ترجیح دهید به پزشکی مراجعه کنید که قبل از دارو درمانی از روان درمانی استفاده کند
- درباره نقش خودتان به عنوان والدین کودک و این که آیا لازم است تغییر خاصی در رفتارتان با کودک بدهید سوال کنید
منبع: healthline
