آمپیم (به انگلیسی: Empyema) نوعی بیماری ریوی است که در آن بین ریه ها و سطح داخلی دیواره قفسه سینه (فضای جنب) چرک جمع می شود.
این عارضه اغلب بعد از بیماری ذات الریه که نوعی عفونت بافت ریوی است ایجاد می شود و معمولا کودکان و افراد مسن را درگیر می کند.
در ادامه قصد داریم درباره آمپیم و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
آمپیم چیست؟
آمپیم از بیماری های ریوی است که در اثر تجمع چرک در ناحیه ای به نام فضای جنب ایجاد می شود. منظور از چرک، مایعی است که با سلول های ایمنی، سلول های مرده و باکتری ها پر شده است.
مایع چرکین تجمع یافته در فضای جنب را نمی توان با سرفه خارج کرد، بلکه برای تخلیه آن باید از سوزن مخصوص یا عمل جراحی استفاده شود.
ناگفته نماند مهم ترین عامل خطر زای این بیماری، ذات الریه می باشد.
علت آمپیم
آمپیم ممکن است بعد از ابتلای فرد به ذات الریه ایجاد شود. همان طور که می دانید انواع مختلفی از باکتری ها می توانند باعث بروز ذات الریه شوند که دو مورد از رایج ترین آن ها شامل استرپتوکوک پنومونیه و استافیلوکوک اورئوس می باشند.
گاهی اوقات نیز فرد بعد از عمل جراحی روی قفسه سینه دچار آمپیم می شود زیرا ابزارهای پزشکی می توانند باکتری ها را به فضای جنب منتقل کنند. فضای جنب به طور طبیعی مقداری مایع در خودش دارد اما عفونت می تواند سرعت تجمع مایع نسبت به سرعت جذب آن را افزایش دهد.
مایع اضافی با باکتری های عامل ذات الریه یا عفونت آلوده و غلیظ می شود و در نهایت ممکن است پوشش ریه ها و حفره قفسه سینه را به هم چسبانده و به آمپیم منجر شود. در این حالت ریه ها ممکن است نتوانند به طور کامل انبساط پیدا کنند که به نوبه خود مشکلات تنفسی به دنبال خواهد داشت.
عوامل خطر زای آمپیم
بزرگ ترین عامل خطر زای آمپیم ابتلا به ذات الریه است و معمولا در کودکان و افراد مسن رخ می دهد اما در کل یک بیماری غیر شایع محسوب می شود. گفته شده این عارضه در کمتر از 1 درصد کودکان مبتلا به ذات الریه ایجاد می شود.
به نظر می رسد ابتلا به موارد زیر می تواند احتمال ابتلا به آمپیم بعد از ذات الریه را افزایش دهد :
- برونشکتازی
- بیماری انسداد مزمن ریه
- روماتیسم مفصلی
- اعتیاد به الکل
- دیابت
- سیستم ایمنی ضعیف
- جراحی یا آسیب دیدگی اخیر
- آبسه ریوی
علائم آمپیم
آمپیم می تواند ساده یا پیچیده باشد.
آمپیم ساده
آمپیم ساده در مراحل اولیه بیماری رخ می دهد. اگر چرک آزادانه در حال حرکت باشد، فرد به این نوع آمپیم مبتلا شده است که علائم آن عبارتند از :
- تنگی نفس
- سرفه خشک
- تب
- تعریق
- درد قفسه سینه هنگام تنفس که ممکن است به صورت ضربه چاقو توصیف شود
- سردرد
- گیجی
- از دست دادن اشتها
آمپیم پیچیده
آمپیم پیچیده در مرحله آخر بیماری رخ می دهد و التهاب آن شدیدتر است. در این نوع آمپیم بافت اسکار تشکیل می شود و حفره قفسه سینه را به حفره های کوچک تر تقسیم می کند که درمان آن دشوارتر می باشد.
اگر عفونت بدتر شود می تواند لایه ای ضخیم روی فضای جنب تشکیل دهد که از انبساط ریه جلوگیری کرده و برای درمان آن نیاز به عمل جراحی است.
سایر علائم آمپیم پیچیده عبارتند از :
- مشکل در تنفس
- کاهش صداهای تنفسی
- کاهش وزن
- درد قفسه سینه
عوارض آمپیم
آمپیم پیچیده در موارد نادر می تواند به عوارض شدیدتر منجر شود که از جمله آن ها می توان به سپسیس و هوا جنبی اشاره کرد. علائم سپسیس عبارتند از :
- تب شدید
- لرز
- تنفس سریع و پی در پی
- ضربان قلب سریع
- فشار خون پایین
عارضه هوا جنبی نیز می تواند باعث درد ناگهانی و تیز در قفسه سینه و تنگی نفس شود که هنگام سرفه یا نفس کشیدن بدتر می شود.
عوارض ذکر شده می توانند کشنده باشند، بنابراین در صورت بروز علائم لازم است با اورژانس تماس بگیرید.
تشخیص آمپیم
اگر بیمار به ذات الریه ای مبتلا باشد که به روش های درمانی پاسخ نمی دهد، پزشک ممکن است به آمپیم مشکوک شود و برای تشخیص آن، احتمالا ابتدا تاریخچه پزشکی بیمار را بررسی کرده و معاینه فیزیکی انجام خواهد داد.
پزشک حین معاینه فیزیکی از گوشی برای گوش دادن به هر گونه صدای غیر طبیعی در ریه ها استفاده می کند و آزمایش ها یا روش های خاصی برای تایید تشخیص خود تجویز می کند، از جمله :
- اشعه ایکس قفسه سینه و سی تی اسکن نشان می دهد که آیا مایع در فضای جنب وجود دارد یا خیر
- سونوگرافی قفسه سینه مقدار مایع و محل دقیق آن را نشان می دهد
- آزمایش های خون می توانند به بررسی تعداد گلبول های سفید خون، CRP و شناسایی باکتری های عامل عفونت کمک کنند. در صورت ابتلا به عفونت احتمالا تعداد گلبول های سفید در بدن افزایش می یابد
- در تکنیک توراسنتز، یک سوزن از پشت قفسه سینه وارد فضای جنب می شود تا از مایع نمونه برداری شده و برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده شود
درمان آمپیم
هدف از درمان از بین بردن چرک و مایع از فضای جنب و درمان عفونت است. برای درمان عفونت زمینه ای از آنتی بیوتیک ها استفاده می شود و نوع خاص آنتی بیوتیک به نوع باکتری ایجاد کننده عفونت بستگی دارد.
روش مورد استفاده برای تخلیه چرک نیز بستگی به مرحله آمپیم دارد. در موارد ساده پزشک یک سوزن به فضای جنب وارد کرده و مایع را تخلیه می کند که به آن توراسنتز می گویند.
در مراحل پیشرفته تر یا آمپیم پیچیده باید از لوله خاصی برای تخلیه چرک استفاده شود. این روش معمولا تحت بیهوشی در اتاق عمل انجام می شود و روش های مختلفی برای آن وجود دارد که عبارتند از :
- توراکوستومی : در این روش پزشک یک لوله پلاستیکی بین دو دنده در قفسه سینه قرار می دهد. سپس لوله را به یک دستگاه مکنده متصل کرده و مایع را تخلیه می کند. ممکن است برای کمک به تخلیه از دارو نیز استفاده شود
- جراحی قفسه سینه با کمک ویدئو : در این تکنیک جراح بافت آسیب دیده اطراف ریه را برداشته و یک لوله تخلیه وارد ناحیه می کند یا از دارو برای تخلیه مایع استفاده می کند. در این روش سه برش کوچک ایجاد شده و از یک دوربین کوچک به نام توراکوسکوپ استفاده می شود
- دکورتیکیشن باز : در این روش جراح لایه ضخیم عفونت را از بین می برد
چشم انداز آمپیم
چشم انداز آمپیم در صورت اقدام به درمان فوری خوب است و بعید به نظر می رسد به ریه ها آسیب طولانی مدت وارد شود.
در دوره درمان لازم است بیمار آنتی بیوتیک های تجویز شده را به طور کامل مصرف کرده و برای پیگیری وضعیت او رادیوگرافی قفسه سینه انجام شود تا پزشک مطمئن شود فضای جنب به درستی بهبود یافته است.
لازم به ذکر است آمپیم در افراد مبتلا به سایر بیماری هایی که سیستم ایمنی را به خطر می اندازند می تواند تا 40 درصد به مرگ و میر بیمار منجر شود. همچنین در صورت عدم درمان ممکن است عوارض بالقوه تهدید کننده زندگی مانند سپسیس را به دنبال داشته باشد.
منبع: healthline
