کاردیومگالی (به انگلیسی: Cardiomegaly) نوعی وضعیت جدی قلبی است که طی آن اندازه قلب بیش از حد طبیعی افزایش پیدا می کند.
بزرگ شدن قلب در واقع بیماری محسوب نمی شود بلکه نشانه نقص یا بیماری های قلبی همچون کاردیومیوپاتی، مشکلات دریچه قلب یا فشار خون بالا است که باعث می شوند قلب با شدت بیشتری کار کرده و بزرگ شود.
در ادامه قصد داریم درباره کاردیومگالی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
کاردیومگالی چیست؟
کاردیومگالی یا بزرگ شدن قلب به شرایطی گفته می شود که در آن قلب به دلایل مختلف از حد طبیعی بزرگ تر شود. زمانی که عضله قلب با شدت بیش از حد کار کرده و ضخیم شود یا حفره های قلب عریض تر شوند اندازه قلب افزایش پیدا می کند.
این وضعیت در واقع نشانه بیماری های دیگر است و ممکن است به دلایل مختلف از جمله فشار خون بالا، بیماری عروق کرونری، عفونت ها، اختلالات ارثی و کاردیومیوپاتی رخ دهد.
قلب بزرگ شده نمی تواند مانند قلب طبیعی خون را پمپاژ کند که ممکن است عوارضی همچون سکته مغزی و نارسایی قلبی را به دنبال داشته باشد.
کاردیومگالی ممکن است خفیف یا شدید باشد. در موارد خفیف گاهی هیچ علامتی بروز نمی کند، به همین دلیل بسیاری از افرادی که قلب آن ها کمی بزرگ شده از مشکل خود اطلاع ندارند. این وضعیت ممکن است موقتی بوده و خود به خود برطرف شود.
با این حال بسیاری از افراد دچار کاردیومگالی دائمی می شوند که درمان و همچنین علت بروز آن بسیار مهم است تا از آسیب جدی تر به قلب جلوگیری شود.
درمان کاردیومگالی به علت ایجاد کننده آن بستگی دارد و شامل دارو درمانی، عمل جراحی و تغییراتی در سبک زندگی می باشد.
علائم کاردیومگالی
گاهی بزرگ شدن قلب بدون هر گونه علامتی رخ می دهد اما در برخی موارد علائمی ظاهر می شود که به صورت زیر می باشد :
- تنگی نفس
- ریتم نامنظم قلب (آریتمی)
- ورم پاها و مچ پا ناشی از تجمع مایعات (ادم)
- خستگی
- سرگیجه
علائمی که نیاز به توجه فوری و اورژانسی دارند عبارتند از :
- درد قفسه سینه
- نفس نفس زدن
- درد دست، پشت، گردن یا فک
- غش کردن
علت کاردیومگالی
قلب ممکن است به صورت مادرزادی یا به دلیل مشکل قلبی با گذشت زمان بزرگ شود.
هر بیماری که باعث شود قلب برای پمپاژ خون با شدت بیشتری کار کند می تواند به کاردیومگالی بینجامد زیرا قلب نیز مانند عضلات بازو و پا با کار و فعالیت بیشتر بزرگ می شود.
شایع ترین علل بزرگ شدن قلب بیماری ایسکمیک قلب و فشار خون بالا می باشد. ایسکمیک قلب زمانی رخ می دهد که سرخرگ های تنگ (به دلیل رسوب چربی در عروق) مانع رسیدن خون به قلب شوند.
سایر بیماری هایی که ممکن است باعث کاردیومگالی شوند عبارتند از :
1. کاردیومیوپاتی
این بیماری یک عارضه قلبی پیش رونده با انواع مختلف است. به طور کلی بیماری هایی که به عضله قلب آسیب می زنند ممکن است باعث افزایش اندازه قلب شوند، هر چه این آسیب شدیدتر باشد قلب ضعیف تر شده و کمتر قادر به پمپاژ خون می باشد.
2. بیماری دریچه قلب
عفونت ها، بیماری های بافت همبند و برخی داروها می توانند به دریچه هایی که جریان خون را در جهت صحیح در قلب هدایت می کنند صدمه بزنند. زمانی که خون به سمت عقب برگردد قلب باید تلاش بیشتری برای جریان خون موثر داشته باشد که به بزرگ شدن آن می انجامد.
3. حمله قلبی
در حمله قلبی جریان خون به بخشی از قلب به طور کامل مسدود می شود و کمبود خون غنی از اکسیژن به عضلات قلب آسیب می رساند.
4. بیماری تیروئید
غده تیروئید هورمون هایی تولید می کند که متابولیسم بدن را تنظیم می کنند. تولید بیش از حد (پر کاری تیروئید) و تولید کم (کم کاری تیروئید) این هورمون ها می تواند روی ضربان قلب، فشار خون و اندازه قلب اثر بگذارد.
5. ریتم نامنظم قلب (آریتمی)
ضربان قلب نامنظم و تپش آهسته یا کند آن می تواند باعث برگشت خون در قلب و آسیب به عضلات شود.
6. بیماری های مادرزادی
کاردیومگالی مادرزادی نوعی اختلال قلبی است که فرد با آن متولد می شود. برخی نقایص مادرزادی قلب که باعث ایجاد این وضعیت می شوند عبارتند از :
- نقص تیغه بین دهلیزی که در آن در دیواره بین دو حفره فوقانی قلب سوراخ ایجاد می شود
- نقص تیغه بین بطنی که در آن در دیواره بین دو حفره پایینی قلب سوراخ ایجاد می شود
- انقباض آئورت که در آن سرخرگ آئورت که خون را از قلب به سایر بخش های بدن انتقال می دهد تنگ می شود
- مجرای شریانی باز که در آن حفره ای در آئورت ایجاد می شود
- ناهنجاری ابشتین که در آن دریچه ای که دو حفره سمت راست قلب (بطن و دهلیز) را از هم جدا می کند دچار مشکل می شود
- تترالوژی فالتوت که ترکیبی از نقایص مادرزادی است که جریان طبیعی خون به قلب را مختل می کند
سایر علل احتمالی بزرگ شدن قلب عبارتند از :
- بیماری ریوی مانند بیماری انسدادی مزمن ریوی
- میوکاردیت
- فشار خون ریوی
- کم خونی
- بیماری های بافت همبند مانند اسکلرودرمی
- مصرف مواد مخدر و الکل
عوامل خطر زای کاردیومگالی
کسانی که در معرض ابتلا به بیماری های قلبی قرار دارند به احتمال بیشتر ممکن است دچار کاردیومگالی شوند. برخی عوامل خطر زا عبارتند از :
- فشار خون بالا
- چاقی
- سبک زندگی کم تحرک
- سابقه خانوادگی
- حمله قلبی اخیر
- اختلالات متابولیک مانند بیماری تیروئید
- مصرف بیش از حد مواد مخدر یا الکل
تشخیص کاردیومگالی
پزشک ابتدا معاینه فیزیکی انجام داده و علائم بیمار را بررسی می کند. سپس با کمک برخی آزمایش ها ساختار و عملکرد قلب را چک می کند.
اشعه ایکس قفسه سینه اولین آزمایشی است که انجام می شود و مشخص می کند که آیا قلب بزرگ شده یا خیر.
ممکن است از آزمایش های زیر برای یافتن علت کاردیومگالی استفاده شود :
- اکو کاردیوگرام : در این آزمایش از امواج صوتی برای بررسی مشکلات حفره قلب استفاده می شود
- الکترو کاردیوگرام : در این تکنیک روی فعالیت الکتریکی قلب نظارت می شود و ریتم نا منظم قلب و ایسکمیک شناسایی می شود
- آزمایش خون : در این آزمایش سطح برخی مواد موجود در خون که ممکن است در اثر بیماری های عامل بزرگ شدن قلب ایجاد شده باشند بررسی می شود
- تست استرس : در این تکنیک فرد روی تردمیل راه رفته یا با دوچرخه ثابت رکاب می زند و طی آن ریتم قلب و تنفس او بررسی می شود
- سی تی اسکن : در این تکیک از اشعه ایکس برای تولید تصاویر دقیق از قلب و سایر ساختارهای قفسه سینه استفاده می شود و به تشخیص التهاب یا بیماری در دریچه کمک می کند
- ام آر آی : در این روش از آهنربای قوی و امواج رادیویی برای تولید تصاویر از قلب استفاده می شود
کاردیومگالی و بارداری
پزشکان برای تشخیص نقایص قلبی جنین در دوران بارداری از اکوی قلب استفاده می کنند که طی آن با کمک امواج صوتی تصاویری از قلب جنین به دست می آید.
در صورت سابقه خانوادگی کاردیومگالی و نقایص قلبی یا اگر جنین دچار اختلال ژنتیکی همچون سندرم داون باشد ممکن است انجام اکو از جنین توصیه شود.
درمان کاردیومگالی
پزشک برای درمان این وضعیت سعی می کند روی درمان علت بروز آن تمرکز داشته باشد، به عنوان مثال :
- درمان فشار خون بالا با داروهای مهار کننده ACE، مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین و مسدود کننده های بتا
- درمان ضربان قلب نا منظم با داروهای ضد آریتمی، ضربان ساز، دستگاه آی سی دی
- درمان مشکلات دریچه قلب با عمل جراحی برای تعمیر یا تعویض دریچه آسیب دیده
- درمان تنگ شدن عروق کرونری با مداخله کرونری از طریق پوست، پیوند بای پس عروق کرونر و نیترات ها
- درمان نارسایی قلبی با دیورتیک ها، مسدود کننده های بتا، اینوتروپ ها و در موارد کمتر استفاده از دستگاه کمکی بطن چپ قلب
با کمک برخی روش ها می توان نقایص مادرزادی قلب را نیز برطرف کرد.
در صورتی که چندین روش درمانی نتیجه ندهد ممکن است نیاز به پیوند قلب باشد.
تغییرات در سبک زندگی
تغییر در سبک زندگی می تواند به مدیریت کاردیومگالی کمک کند، از جمله :
- ورزش : بهتر است در بیشتر روزهای هفته ورزش کنید و با پزشک درباره ورزش های مناسب مشورت داشته باشید
- ترک سیگار : برای ترک سیگار می توانید از محصولات جایگزین نیکوتین و سایر روش ها استفاده کنید
- کاهش وزن : به خصوص اگر اضافه وزن دارید می تواند کمک کننده باشد
- محدود کردن مصرف برخی مواد غذایی : توصیه می شود مصرف نمک، کلسترول و چربی های اشباع و ترانس را محدود کنید
- اجتناب از برخی مواد خاص : از مصرف الکل، کافئین و مواد مخدر مانند کوکائین اجتناب کنید
- کاهش استرس : برای این منظور می توانید از تکنیک های آرام سازی مانند مدیتیشن و یوگا استفاده کنید
عوارض کاردیومگالی
بیماری هایی که باعث بروز کاردیومگالی می شوند ممکن است به عضله قلب آسیب رسانده و در صورت عدم درمان عوارضی به دنبال داشته باشند، از جمله :
- نارسایی قلبی : زمانی که بطن چب بزرگ می شود می تواند به نارسایی قلبی منجر شود که در نتیجه آن قلب قادر به پمپاژ خون کافی نخواهد بود
- لخته شدن خون : زمانی که قلب در پمپاژ موفق عمل نکند خون تجمع پیدا کرده و لخته می شود. لخته خون می تواند به مغز برسد و عروق خونی را مسدود و باعث سکته مغزی شود
- سوفل قلب : زمانی که دریچه های قلب به درستی بسته نمی شوند صدای غیر عادی به نام سوفل ایجاد می شود
- ایست قلبی : اگر قلب بزرگ شده باشد ممکن است خون کافی دریافت نکند که می تواند به ایست قلبی منجر شود
پیشگیری از کاردیومگالی
اگرچه پیشگیری از مشکلات قلبی مادرزادی امکان پذیر نیست اما با برخی اقدامات می توان از آسیب های قلبی بعدی که عامل بزرگ شدن قلب هستند جلوگیری کرد، از جمله :
- استفاده از یک رژیم غذایی سالم حاوی میوه ها و سبزیجات، مرغ بدون چربی، ماهی، لبنیات کم چرب و غلات کامل
- محدود کردن مصرف نمک و چربی های اشباع و ترانس
- اجتناب از دخانیات و الکل
- انجام تمرینات هوازی و قدرتی در طول هفته
- کنترل مرتب فشار خون و سطح کلسترول
همچنین لازم است به طور منظم به پزشک مراجعه کرده و از سلامت قلب خود مطمئن شوید.
منبع: healthline
