کراتیت (به انگلیسی: Keratitis) یا التهاب قرنیه به التهاب دردناک قرنیه (لایه بالایی شفاف چشم) گفته می شود که می تواند به دلیل عفونت یا آسیب رخ داده و دید را تار و چشم ها را به نور حساس کند.
علائم ذکر شده بسیار مهم هستند و در صورت مشاهده آن ها باید به سرعت به پزشک مراجعه شود زیرا کراتیت در صورت عدم درمان می تواند عوارض بدی به دنبال داشته باشد.
در ادامه قصد داریم درباره کراتیت و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
کراتیت چیست؟
چشم، اندام فوق العاده حساسی است که به شیوه های مختلف از خود در برابر آسیب ها محافظت می کند. به عنوان مثال پلک، چشم را می پوشاند، در حالی که اشک و مایع چشم عفونت را دفع کرده و قرنیه، سد اصلی آن در برابر آلودگی ها، میکروب و بیماری می باشد.
از آن جا که قرنیه یکی از اولین خطوط دفاعی چشم است به سادگی ممکن است دچار زخم و تورم شود که به آن کراتیت گفته می شود.
علائم کراتیت
علائم کراتیت با توجه به علت بروز آن ممکن است متفاوت باشد اما درد و قرمزی نشانه های اصلی آن محسوب می شود.
همان طور که می دانید قرنیه به تمرکز بینایی کمک می کند، بنابراین هر گونه التهاب در این ناحیه می تواند دید را تار یا کدر کند. گاهی نیز چشم آسیب دیده متورم می شود.
یکی دیگر از علائم کراتیت این است که فرد احساس می کند شی شن مانندی داخل چشمانش است. همچنین ممکن است چشم دچار سوزش یا ریزش اشک شده و مایعات زرد مایل به سبز از آن ترشح شود.
فرد مبتلا به کراتیت احتمالا به نور حساسیت پیدا می کند که به آن فوتو فوبیا می گویند و در آن بیمار از قرار گرفتن در معرض نورهای روشن داخل خانه یا نور شدید خورشید اجتناب می کند.
افرادی که علائم کراتیت را تجربه کرده اند باید در اسرع وقت به چشم پزشک مراجعه کنند زیرا تشدید این وضعیت ممکن است به چشم آسیب برساند یا باعث کوری شود.
انواع کراتیت
دو نوع اصلی کراتیت وجود دارد که عبارتند از :
- کراتیت عفونی
- کراتیت غیر عفونی
ناگفته نماند هر یک از این دو نوع، اشکال مختلفی داشته و لازم است برای درمان آن ها از روش های متفاوتی استفاده شود.
کراتیت غیر عفونی
مواردی همچون عمل جراحی، جراحت ها یا بیماری هایی که موجب تضعیف چشم می شوند می توانند بدون ایجاد عفونت باعث تورم و درد چشم شده و التهاب قرنیه را به دنبال داشته باشند. این نوع کراتیت ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود :
- استفاده طولانی مدت از لنزهای تماسی
- زخم های ناشی از عمل جراحی
- اشیای خارجی داخل چشم مانند قطعات چوب، فلز، ماسه یا شیشه
- وارد شدن ماده شیمیایی در چشم
- خراشیدگی یا سوراخ شدن
- خشکی چشم
- سیستم ایمنی ضعیف یا بیش فعال
- قرار گرفتن در معرض آلرژن هایی همچون مواد آرایشی، آلودگی یا گرده
- کمبود ویتامین A در رژیم غذایی
- جای زخم ناشی از جراحت یا جراحی قبلی
- باد زدگی چشم
- آفتاب سوختگی چشم به خصوص به دلیل انعکاس نور خورشید از برف یا آب به چشم
کراتیت عفونی
کراتیت عفونی معمولا بعد از آسیب دیدگی قرنیه رخ می دهد. در این حالت ممکن است میکروب ها، قارچ ها یا سایر ارگانیسم ها وارد چشم آسیب دیده شده و باعث عفونت قرنیه می شوند.
کراتیت عفونی می تواند به صورت های زیر باشد :
- باکتریایی : این نوع کراتیت معمولا در اثر استفاده از لنزهای تماسی آلوده ایجاد می شود
- قارچی : عفونت قارچی اغلب در اثر آسیب ناشی از شاخه درخت یا سایر مواد گیاهی رخ می دهد اما می تواند به دلیل استفاده از لنزهای آلوده نیز بروز کند
- ویروسی : این شکل از کراتیک به دلیل عفونت ناشی از ویروس تبخال یا زونا رخ می دهد
- انگلی : این نوع عفونت ممکن است از شنا کردن در دریاچه ها یا رودخانه ها یا استفاده از لنزهای آلوده ناشی شود. به عنوان مثال 85 درصد از موارد آکانتامبا کراتیت در افرادی که از لنز تماسی استفاده می کنند رخ می دهد
لازم به ذکر است شایع ترین نوع کراتیت عفونی، شکل باکتریایی آن می باشد.
علت کراتیت
کراتیت زمانی ایجاد می شود که عاملی باعث التهاب قرنیه شود و برخی عوامل، احتمال بروز آن را افزایش می دهند.
علت کراتیت غیر عفونی
استفاده از لنزهای تماسی شایع ترین عامل خطر زای کراتیت محسوب می شوند. این لنزها ممکن است با ایجاد خراش در قرنیه، خشکی یا درد چشم به دنبال داشته باشند که اغلب از استفاده طولانی مدت از لنزها مثلا هنگام خواب ناشی می شود.
یکی دیگر از عوامل خطر زای کراتیت غیر عفونی، خشکی چشم یا کاهش حجم اشک در چشم می باشد.
فوتو کراتیت نیز نوعی آسیب دیدگی است که در اثر قرار گرفتن در معرض نور شدید ایجاد می شود. افرادی که از چشمان خود در برابر نور شدید خورشید (مثلا حین اسکی کردن یا بودن در ساحل دریا)، هنگام استفاده از تخت های برنزه کننده یا هنگام تماشای خورشید گرفتگی محافظت نمی کنند بیشتر در معرض خطر هستند.
سایر عوامل خطر زای کراتیت غیر عفونی شامل کار با مواد شیمیایی یا ماشین آلات، آلرژی های فصلی و استفاده بیش از حد از قطره های چشمی استروئیدی است.
علت کراتیت عفونی
عوامل خطر زای کراتیت ویروسی، باکتریایی، قارچی یا انگلی عبارتند از :
- استفاده از قطره های چشمی یا محلول های تماسی آلوده
- دوباره فعال شدن ویروس هرپس سیمپلکس
- آنفلوآنزا، زونا یا سایر عفونت های ویروسی
- ابتلا به بیماری که سیستم ایمنی را محدود کرده یا باعث فعالیت بیش از حد آن می شود
به علاوه زمانی که بخشی از درخت یا گیاه دیگری به چشم آسیب بزند می تواند باعث کراتیت قارچی شود. افرادی که در مزارع کار می کنند یا به هر نحوی با گیاهان سر و کار دارند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند، اگرچه لنزهای تماسی آلوده نیز می تواند باعث بروز آن شود.
از سوی دیگر انگل ها در آب اقیانوس ها، رودخانه ها، دریاچه ها، جکوزی ها و آب لوله کشی زندگی می کنند، بنابراین شنا کردن در حالی که فرد لنزهای تماسی در چشم دارد می تواند خطر کراتیت انگلی را افزایش دهد که درمان آن دشوار است.
عوارض کراتیت
کراتیت در صورت عدم درمان، می تواند به سرعت به وضعیت جدی تبدیل شود. به همین دلیل برای جلوگیری از بروز مشکلات بعدی آن (از جمله موارد زیر) نیاز به مراقبت های پزشکی فوری می باشد :
- زخم های باز در سطح چشم
- جای زخم دائمی که دید را کاهش می کند
- افزایش فشار چشم یا گلوکوم که می تواند بینایی را کاهش دهد
- نابینایی کامل
- نیاز به قرنیه جایگزین
- نیاز به تخلیه چشم
افراد مبتلا به کراتیت باید قبل از استفاده از قطره های چشمی بدون نسخه با پزشک مشورت کنند زیرا برخی قطره ها می توانند موجب تشدید علائم این بیماری شوند.
فرد به محض بروز علائم و برای جلوگیری از آسیب طولانی مدت به چشم لازم است به پزشک مراجعه کند چرا که تشخیص به موقع، پروسه درمان این بیماری را بسیار راحت تر می کند.
تشخیص کراتیت
چشم پزشک برای تشخیص کراتیت ابتدا چشم فرد را با نور روشن معاینه کرده و سابقه پزشکی و زمان بروز علائم را بررسی می کند. گاهی برای معاینه دقیق از قطره های مخصوص چشم استفاده می شود تا هر گونه خراشیدگی راحت تر شناسایی شود.
اگر پزشک به کراتیت قارچی یا باکتریایی مشکوک باشد، با سواب نمونه گیری کرده و آن را برای بررسی به آزمایشگاه می فرستد. برای درمان کراتیت انگلی نیز لازم است انگل عامل عفونت مشخص شود.
تشخیص کراتیت ویروسی نیازی به آزمایش ندارد و کافیست پزشک سابقه پزشکی فرد را به دقت بررسی کند.
درمان کراتیت
فردی که دچار علائم کراتیت شده و از لنزهای تماسی استفاده می کند، در مرحله اول باید لنزها را از چشم خارج کرده و تا زمانی که بیماری اش به طور کامل بهبود یابد از آن ها استفاده نکند.
بهترین تکنیک برای درمان کراتیت به نوع آن بستگی دارد.
کراتیت خفیف و غیر عفونی معمولا به صورت خود به خود درمان می شود. پزشک ممکن است برای درمان سوزش و درد چشم مواردی همچون اشک مصنوعی، پماد چشم، کمپرس سرد، چسب چشم و استراحت پیشنهاد کند و اگر تورم چشم شدید باشد احتمالا قطره چشمی استروئیدی تجویز می شود.
اگر فرد به عفونت باکتریایی خفیف مبتلا باشد احتمالا قطره چشمی ضد باکتریایی توصیه می شود. برای موارد جدی تر ممکن است آنتی بیوتیک های خوراکی تجویز شود و استفاده از قطره های چشمی استروئیدی می تواند تورم شدید ناشی از کراتیت را کاهش دهد.
برای کراتیت ویروسی اغلب قطره های چشمی ضد ویروسی یا داروهای خوراکی تجویز می شود. این عفونت ها هیچ درمانی ندارند و ممکن است در دوره بیماری یا استرس دوباره ظاهر شوند. در برخی موارد برای جلوگیری از شیوع بیماری به داروهای ضد ویروسی معمولی نیاز است.
درمان کراتیت قارچی شامل استفاده از داروهای ضد قارچ خوراکی و قطره چشم به مدت چندین ماه می باشد. از سوی دیگر درمان کراتیت انگلی دشوار است و داروساز باید قطره چشمی خاصی برای آن تهیه کند.
موارد شدید عفونت های قارچی یا انگلی ممکن است نیاز به جراحی پیوند قرنیه یا تخلیه چشم داشته باشند.
لازم به ذکر است استفاده از درمان های خوراکی یا قطره چشم تا تکمیل دوره تجویز شده ضروری است، حتی اگر در این مدت علائم از بین بروند و در طول درمان در صورت مشاهده موارد زیر لازم است به چشم پزشک مراجعه شود :
- علائم بهبود نمی یابد
- بینایی تار می شود
- درد یا قرمزی افزایش می یابد
- نقطه سفید روی قرنیه رشد می کند
پیشگیری از کراتیت
شایع ترین علت کراتیت استفاده از لنزهای تماسی است، بنابراین تمیز کردن، نگهداری و استفاده درست از این لنزها بسیار مهم است. افرادی که از آن ها استفاده می کنند می توانند با روش های زیر از ابتلای به کراتیت جلوگیری کنند :
- پیروی از دستورات چشم پزشک
- شستن و خشک کردن دست ها با آب و صابون قبل از دست زدن به چشم ها یا لنزها
- برداشتن لنزها قبل از شنا، دوش گرفتن یا خواب
- استفاده از محلول تمیز کننده توصیه شده توسط پزشک
- شستشو و نگهداری لنزهای تماسی در محلول تازه
- تمیز کردن جعبه نگهداری لنز با یک محلول تمیز و خشک کردن آن با هوا
- عدم استفاده از آب لوله کشی یا بزاق دهان برای تمیز کردن یا نگهداری لنزهای تماسی
- دور انداختن قطره های چشمی یا محلول های پاک کننده تاریخ مصرف گذشته
- داشتن عینک یدکی، در مواقعی که نتوان از لنز به درستی مراقبت کرد
- مراجعه منظم به چشم پزشک
- مراجعه به چشم پزشک در صورت بروز هر گونه علائم
اقدامات زیر می تواند به همه افراد در جلوگیری از کراتیت کمک کند :
- شستن دست ها با آب و صابون قبل از تماس با چشم
- استفاده از عینک یا عینک ایمنی هنگام کار با گیاهان، اشیای تیز یا مواد شیمیایی
- استفاده از عینک آفتابی در نور شدید آفتاب
- استفاده از اشک مصنوعی برای افراد مبتلا به خشکی چشم یا بیماری هایی که روی سیستم ایمنی تاثیر می گذارند
- اجتناب از قطره های چشمی مشترک با دیگران و استفاده از قطره هایی که پزشک توصیه کرده است
- اجتناب از تماس با هر گونه آلرژن
- دریافت واکسن زونا
- داشتن رژیم غذایی حاوی ویتامین A که در شیر، تخم مرغ و همچنین در بسیاری از مولتی ویتامین ها یافت می شود
به طور کلی بهترین راه پیشگیری از کراتیت، تمیز نگه داشتن دست ها و ناحیه اطراف چشم و اجتناب از دست زدن به چشم می باشد.
چشم انداز کراتیت
چشم انداز کراتیت به نوع و شدت بیماری بستگی دارد. کراتیت قابل درمان است اما دریافت مراقبت های پزشکی به محض بروز علائم بسیار مهم است.
همان طور که گفتیم افرادی که از لنزهای تماسی استفاده می کنند بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند و رعایت تمام توصیه های مربوط به تمیز کردن، نگهداری و استفاده درست از این لنزها بسیار مهم است.
منبع: medicalnewstoday
