علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟

سندرم تخمدان پلی کیستیک نوعی بیماری زنانه است که با تولید بیش از حد هورمون های مردانه، دوره های قاعدگی نا منظم و کیست در تخمدان ها شناخته می شود و می تواند علائم متعدد به همراه داشته و مشکلاتی در باروری و متابولیک بدن ایجاد کند.

اگرچه علت این بیماری به طور کامل شناخته نشده اما به نظر می رسد علاوه بر برخی عوامل خطر زای سلامت و سبک زندگی، ژنتیک نیز در آن نقش مهمی ایفا کند. همچنین گفته شده احتمال ابتلای زنان بارور دارای تخمدان به این عارضه حدود 10 درصد می باشد.

در ادامه قصد داریم درباره علائم و نشانه های سندرم تخمدان پلی کیستیک صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟

علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک با علائم بسیاری از بیماری های دیگر هم پوشانی دارد و ما در ادامه قصد داریم به 9 علامت شایع که نباید نادیده گرفت اشاره کنیم.

طبیعی است به عنوان یک خانم هر چه اطلاعات بیشتری در این زمینه داشته باشید، بهتر می توانید توضیحات لازم برای تشخیص صحیح را در اختیار پزشک خود قرار دهید.

1. ریزش مو

ریزش مو در سندرم تخمدان پلی کیستیک که به نام آلوپسی آندروژنیک زنانه یا ریزش موی الگوی زنانه نیز شناخته شده به دلیل آندروژن ها (هورمون های مردانه) مرتبط با این بیماری رخ می دهد.

این نوع ریزش مو نیز مانند طاسی با الگوی مردانه باعث نازک شدن موها در بالای سر و در امتداد خط مو می شود اما از آن جا که فولیکول مو نمی میرد منجر به طاسی نمی شود. به عبارت دیگر ممکن است موها دوباره رشد خود را از سر بگیرند.

علاوه بر سندرم تخمدان پلی کیستیک، بیماری ها و مشکلات دیگر نیز می توانند باعث این نوع ریزش مو شوند، از جمله :

یائسگی
هیپرپرولاکتینمی
هیپرپلازی آدرنال
تومورهای تخمدان و آدرنال (به ندرت)

برخی بیماری ها نیز به جای الگوی متمایز این نوع ریزش مو، به نازک شدن کلی موها در تمام نقاط منجر می شوند که عبارتند از :

بیماری های تیروئید
کم خونی
سفلیس
بیماری های خود ایمنی

لازم به ذکر است گاهی مصرف برخی از داروها می تواند باعث نازک شدن بدون الگوی موها شوند.

2. خستگی

خستگی از دیگر علائم احتمالی سندرم تخمدان پلی کیستیک است اما نشانه اختصاصی محسوب نمی شود و ممکن است به دلیل بیماری های دیگر و مشکلاتی در سبک زندگی رخ دهد.

بنابراین تشخیص یک بیماری صرفا بر اساس خستگی غیر ممکن است و برای این منظور باید به موارد و علائم دیگر بیمار توجه کرد.

برخی عوامل سبک زندگی که می توانند باعث خستگی شوند عبارتند از :

کمبود خواب
کمبودهای تغذیه ای
ساعات کار طولانی
استرس بالا
عوارض جانبی دارویی

بیماری های مزمن که باعث بروز خستگی شدید شده و می توانند تاثیر بدی روی زندگی و عملکرد افراد داشته باشند عبارتند از :

کم خونی
بیماری های خود ایمنی
سرطان
عفونت مزمن
افسردگی
دیابت
فیبرومیالژیا
بیماری قلبی
سندرم خستگی مزمن
اختلالات خواب مانند آپنه خواب و بی خوابی
بیماری تیروئید

توصیه می شود برای کمک به تشخیص علت خستگی به دنبال شناسایی محرک‌ های احتمالی باشید. مثلا ببینید آیا بعد از خوردن برخی غذاها یا بعد از یک اتفاق استرس زا یا بعد از اندکی فعالیت بدنی خسته می شوید؟

سعی کنید خصوصیات خستگی خود را شرح دهید. آیا خستگی شما به صورت “همیشه خسته اما کارآمد” است یا باعث می شود ساعت ها و روزها در رختخواب بمانید؟ آیا این خستگی با علائم درد یا افسردگی همراه می باشد؟

3. نوسانات خلق و خو

نوسانات خلقی، اضطراب و افسردگی همگی با سندرم تخمدان پلی کیستیک ارتباط دارند و به نظر می رسد علت این مسئله شیمی غیر طبیعی مغز و اختلال در محور مغز و روده در این بیماری می باشد.

همان طور که می دانید هورمون‌ های زنانه می‌ توانند نوسانات خلقی ایجاد کنند، به عنوان مثال خانم ها در زمان های خاصی از پریود دچار مشکلات خلق و خو می شوند و تمایز دادن آن ها از تغییرات خلقی ناشی از سندرم تخمدان پلی کیستیک دشوار می باشد.

با این حال این بیماری اغلب با جلوگیری از تخمک گذاری، پریود را دچار اختلال می کند. بنابراین اگر پریود نمی شوید و همزمان با آن نوسانات خلقی تجربه کرده اید ممکن است به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا شده باشید.

اضطراب و افسردگی هر دو می توانند علائم بسیاری از بیماری های دیگر باشند یا خودشان به صورت یک بیماری جدا ظاهر شوند.

معمولا برای تشخیص لازم است وضعیت کلی سلامت و سبک زندگی همراه با سایر علائم موجود برای تعیین علت این مشکلات خلقی بررسی شود.

4. میگرن

تاکنون تحقیقات اندکی در مورد رابطه میگرن و سندرم تخمدان پلی کیستیک انجام شده اما بسیاری از افراد از هر دو مسئله همزمان رنج می برند و معتقدند این دو با هم مرتبط می باشند.

به علاوه نتایج مطالعه ای در سال 2019 نیز این ارتباط را تایید کرده و آن ها را به شدت مرتبط می داند.

به طور کلی اگرچه افراد زیادی از میگرن رنج می برند اما به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا نیستند و در موارد زیر احتمال دارد میگرن نشانه ابتلا به این بیماری باشد :

قبلا میگرن نداشته اید و این عارضه از زمانی که سایر علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک ظاهر شده رخ داده است
قبلا به میگرن مبتلا بوده اید و در حال حاضر دچار تغییر در دفعات حمله و محرک‌ های بالقوه آن شده اید
در نقاط خاصی از دوره پریود دچار میگرن می شوید
زمانی که سایر علائم این بیماری شدت پیدا می کند میگرن نیز اتفاق می افتد

5. هوس خوراکی های شیرین

هوس دائمی خوردن خوراکی های شیرین یکی از علائم شایعی است که احتمالا به دلیل مقاومت به انسولین در افراد ایجاد می شود.

زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک معمولا سطوح بالایی از انسولین در خون خود دارند که می تواند با عملکرد سایر هورمون های تنظیم کننده اشتها تداخل پیدا کرده و منجر به افزایش گرسنگی شود.

لازم به ذکر است خوردن شکر و به خصوص مصرف کربوهیدرات های تصفیه شده می تواند به افزایش و کاهش ناگهانی قند خون بینجامد که هوس خوراکی های شیرین را افزایش می دهد.

این مسئله در بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک بسیار مضر است و افراد مبتلا به این بیماری مستعد ابتلا به اختلال پرخوری هستند. همچنین بیمارانی که چاق هستند به احتمال زیاد میل شدیدی به غذا دارند که کاهش وزن را سخت‌ تر می کند.

برای بررسی ارتباط این علامت با انسولین، به علائم افت قند خون توجه داشته باشید که می تواند چند ساعت بعد از پرخوری، زمانی که سطوح بالای انسولین باعث کاهش شدید سطح قند خون می شود رخ دهد. علائم عبارتند از :

سردرد
سرگیجه
تحریک پذیری
خشم ناشی از گرسنگی

انسولین بیشتر به دلیل نقش آن در بیماری دیابت شناخته شده است. بنابراین در صورتی که بیمار هوس غذایی که ممکن است به دلیل مقاومت به انسولین رخ داده باشد تجربه کند، پزشک احتمالا به دنبال علت آن خواهد بود.

6. افزایش وزن یا مشکل در کاهش وزن

فرایند کاهش وزن در افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک بسیار آهسته است، همچنین فرد ممکن است به راحتی دچار اضافه وزن به خصوص اطراف شکم شود که علت آن احتمالا مقاومت به انسولین می باشد.

همان طور که می دانید یکی دیگر از وظایف انسولین افزایش ذخیره سازی چربی است. در سندرم تخمدان پلی کیستیک حتی زمانی که فرد از رژیم غذایی سالم برخوردار است، از پرخوری پرهیز می کند و به طور منظم ورزش می کند ممکن است همچنان از اضافه وزن رنج ببرد.

مقاومت به انسولین کاهش وزن را حتی با وجود تغییر رژیم غذایی و ورزش کردن دشوار می کند. این وضعیت در مورد دیابت نوع 2 نیز صادق است.

سایر علائم مقاومت به انسولین ممکن است شامل موارد زیر باشد :

تشنگی بیش از حد
تکرر ادرار
لکه های تیره و خشک پوستی در زیر بغل، کشاله ران یا پشت گردن

7. پر مویی

سطوح بالای آندروژن در سندرم تخمدان پلی کیستیک باعث رویش موهای درشت و تیره در صورت و قسمت‌ هایی از بدن می شود که مردان معمولا در آن نواحی مو و زنان موهای زائد دارند که به آن پر مویی یا هیرسوتیسم گفته می شود.

پر مویی از نشانه های احتمالی این بیماری است اما ممکن است به دلیل برخی بیماری های دیگر نیز رخ دهد، مانند :

تومور یا سرطان آدرنال
تومور یا سرطان تخمدان
هیپرپلازی مادرزادی آدرنال
سندرم کوشینگ
بزرگ شدن کلیتوریس در زنان
بیماری های تیروئید

همه افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک دچار این علامت نیستند اما بین 75 تا 80 درصد از زنان مبتلا به پر مویی به این بیماری مبتلا هستند.

8. آکنه

هورمون تستوسترون (هورمون اصلی مردانه) از عوامل ایجاد کننده آکنه است، بنابراین سطوح بالای این هورمون در سندرم تخمدان پلی کیستیک می تواند به جوش های آزار دهنده ای منجر شود که فکر می کردید با پشت سر گذاشتن دوره بلوغ تمام شده اند!

با این حال همه انواع آکنه در بزرگسالان از این بیماری نشات نمی گیرد و ممکن است به دلایل زیر رخ دهد :

نوسانات هورمونی (قاعدگی، بارداری، یائسگی)
استرس
سابقه خانوادگی
عوارض جانبی دارویی
واکنش بدن به محصولات مراقبت از پوست

9. مشکلات باروری

سندرم تخمدان پلی کیستیک از شایع ترین علل ناباروری در زنان است و ممکن است سخت ترین بخش بیماری برای زنانی باشد که قصد بارداری دارند زیرا می تواند در تخمک گذاری تداخل ایجاد کرده و به پریودهای نامنظم یا عدم پریود و مشکلات بارداری منجر شود.

اگر مدتی است قصد بارداری دارید و با وجود تلاش زیاد باردار نشده اید احتمالا سعی می کنید علت این مسئله را پیدا کنید.

در این شرایط اگر گاهی پریود نمی شوید، پریود نا منظم دارید یا سایر علائم این بیماری را تجربه کرده اید بهتر است درباره احتمال ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک با پزشک خود مشورت کنید.

توجه داشته باشید مشکل در باروری می تواند به دلایل دیگر نیز رخ دهد، از جمله :

ناباروری مربوط به افزایش سن
اندومتریوز
کم بودن وزن بدن
چاقی
یائسگی زودرس
نارسایی زودرس تخمدان
مشکلات ساختاری در اندام های تناسلی
بیماری تیروئید

خوشبختانه امروزه با پیشرفت‌ های پزشکی در زمینه باروری، امکان بچه دار شدن برای زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک بیش از هر زمان دیگری فراهم شده است. توصیه می شود در این باره با پزشک خود مشورت کنید و از باردار شدن نا امید نشوید.

چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟

اگر با توجه به علائم ایجاد شده به سندرم تخمدان پلی کیستیک مشکوک شده اید بهتر است علائم و عوامل محرک را بررسی کرده و به پزشک خود مراجعه کنید.

از آن جا که علائم فوق را می توان به بسیاری از بیماری ها نسبت داد، ممکن است مدتی طول بکشد تا پزشک از تشخیص این بیماری مطمئن شود و گاهی برای تایید تشخیص به آزمایش‌ های زیر نیاز خواهد داشت :