واژینیت آتروفیک یا آتروفی واژن (به انگلیسی: Atrophic vaginitis) نوعی اختلال در واژن است که معمولا بعد از یائسگی اتفاق می افتد و باعث خشکی واژن می شود.
این وضعیت به دلیل کاهش سطح استروژن در خانم ها رخ می دهد و از آن جا که با علائم ناراحت کننده ای همراه است، در صورت عدم درمان می توان کیفیت زندگی آنان را تحت تاثیر قرار دهد.
در ادامه قصد داریم درباره آتروفی واژن و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
آتروفی واژن چیست؟
آتروفی واژن از بیماری های زنانه است که به دلیل کاهش سطح استروژن در زنان و اغلب بعد از یائسگی یا استفاده از داروهای ضد استروژن رخ می دهد.
در این وضعیت دیواره های واژن نازک، خشک و ملتهب شده و علائم ناراحت کننده ای همچون مقاربت دردناک و همچنین عوارضی مانند افزایش احتمال ابتلا به عفونت های دستگاه ادراری به دنبال خواهد داشت.
گفته شده بین 10 تا 40 درصد از زنان بعد از یائسگی علائم آتروفی واژن را تجربه می کنند اما تنها 20 تا 25 درصد از آن ها به پزشک مراجعه می کنند. خانم هایی که برای درمان های پزشکی اقدام نمی کنند ممکن است در خانه دست به خود درمانی زده یا به دلایل مختلف از معاینه توسط پزشک احساس شرم داشته باشند.
علائم آتروفی واژن
برخی مشخصه ها و علائم اصلی آتروفی واژن عبارتند از :
- خشکی واژن
- دیسپارونی یا درد هنگام مقاربت جنسی
- ترشحات رقیق و آبکی به رنگ زرد یا خاکستری
- رنگ پریدگی و نازک شدن لابیاها و واژن
- ناراحتی و تحریک شدن ناحیه هنگام پوشیدن لباس های خاص مانند شلوار جین تنگ یا سوار شدن دوچرخه
- عفونت های ادراری مکرر
علائم ادراری این عارضه عبارتند از :
- ادرار دردناک
- خون در ادرار
- افزایش دفعات ادرار
- بی اختیاری ادرار
- افزایش احتمال بروز عفونت
همچنین ممکن است موهای ناحیه تناسلی کاهش یافته، واژن تنگ تر شود و انعطاف کمتری داشته باشد.
علت آتروفی واژن
شایع ترین علت آتروفی واژن، کاهش سطح استروژن بعد از یائسگی است که ممکن است بعد از زایمان و یا استفاده از داروهای ضد استروژن برای درمان سایر بیماری ها نیز رخ دهد.
همان طور که می دانید تخمدان ها در بدن خانم ها مسئول تولید استروژن تا قبل از یائسگی می باشند. قبل از یائسگی، استروژن موجود در جریان خون زنان به محافظت از پوست واژن و تحریک ترشحات واژن کمک می کند اما زمانی که یک خانم یائسه می شود و تخمدان ها تولید استروژن را متوقف می کنند، دیواره های واژن نازک شده و ترشحات واژن کاهش می یابد.
علاوه بر این بعد از زایمان نیز ممکن است تغییرات مشابه یائسگی رخ دهد که البته موقتی و با شدت کمتر از یائسگی می باشد.
برخی خانم ها نیز به دلیل مصرف داروهای خاص یا هورمون ها به عنوان بخشی از درمان سرطان سینه، اندومتریوز، فیبروم یا ناباروری، کاهش سطح استروژن را تجربه می کنند که از عوارض احتمالی آن ها می توان به آتروفی واژن اشاره کرد.
سایر علل آتروفی واژن
- درمان ناحیه لگن
- دیابت کنترل نشده
- شیمی درمانی
- استرس شدید
- افسردگی
- ورزش شدید
ناگفته نماند آتروفی واژن ممکن است در زنان جوان تر که طی عمل جراحی تخمدان های خود را برداشته اند نیز رخ دهد. برخی زنان نیز در دوره هایی از زندگی مانند دوره شیردهی که سطح استروژن به طور طبیعی پایین است به این بیماری مبتلا می شوند.
سایر مواردی که ممکن است باعث تحریک واژن شوند شامل صابون ها، مواد شوینده لباسشویی، لوسیون ها یا عطرها می باشند. به علاوه سیگار کشیدن، تامپون، عفونت های قارچی و کاندوم نیز ممکن است خشکی واژن را تحریک یا تشدید کند.
تشخیص آتروفی واژن
پزشک برای تشخیص آتروفی واژن ابتدا معاینه فیزیکی انجام داده و در مورد سابقه پزشکی فرد و همچنین احتمال استفاده از مواد محرک و تشدید کننده علائم مانند صابون یا عطرهای خاص در ناحیه سوالاتی می پرسد.
در حین معاینه PH یا اسیدیته ناحیه واژن نیز اندازه گیری می شود. عدد 4.6 یا بالاتر نشان دهنده آتروفی واژن می باشد و و عدد 4.5 یا کمتر نشان می دهد وضعیت واژن طبیعی است.
پزشک ممکن است برای تشخیص دقیق تر، به خصوص زمانی که علائمی همچون ترشح یا خونریزی وجود داشته باشد، غربال گری عفونت تجویز کند. در برخی موارد نیز نیاز به آزمایش دیابت می باشد.
برخی عفونت هایی که ممکن است فرد به آن ها مبتلا باشد شامل عفونت کاندیدا، اندومتریت و واژینوز باکتریایی می باشد. آتروفی واژن می تواند ناحیه را مستعد ابتلا به عفونت کرده یا همراه با عفونت های دیگر رخ دهد.
در مواردی که پزشک در تشخیص خود تردید داشته یا به وجود تومور بد خیم مشکوک باشد احتمالا نمونه برداری نیز انجام خواهد شد.
لازم به ذکر است معاینه واژینال احتمالا باعث ایجاد ناراحتی یا درد در بیمار مبتلا به آتروفی واژن می شود.
درمان آتروفی واژن
یکی از درمان های کمک کننده برای آتروفی واژن استفاده از درمان های موضعی است. به عنوان مثال استفاده از روان کننده واژینال محلول در آب در موارد خفیف ممکن است به تسکین درد هنگام مقاربت کمک کند.
توجه داشته باشید استفاده از ژله پترولیوم، روغن معدنی یا روغن های دیگر برای این منظور مناسب نیستند زیرا احتمال عفونت را افزایش داده و به کاندوم یا دیافراگم لاتکس آسیب می رسانند.
هورمون درمانی جایگزین نیز روش دیگری است که معمولا به صورت قرص، ژل، چسب یا ایمپلنت عرضه می شود و می تواند استروژن را به کل بدن برساند. اگرچه این تکنیک موثر است اما ممکن است عوارض جانبی به دنبال داشته باشد که لازم است در این مورد با پزشک مشورت شود.
هورمون درمانی جایگزین موضعی به صورت موضعی اعمال می شود و درمان را روی ناحیه آسیب دیده متمرکز می کند. برای این منظور احتمالا کرم استریول با دوز پایین برای تکثیر سریع و ترمیم سلول های اپیتلیوم واژن (بافت پوششی واژن) استفاده می شود.
برای استروژن رسانی به ناحیه واژن نیز قرص ها، کرم ها، حلقه ها و پساری های واژینال در دسترس می باشد که می توان به صورت داخلی استفاده کرد.
ناگفته نماند ورزش منظم در این بیماری مهم است زیرا جریان خون در دستگاه تناسلی را افزایش می دهد. تجربه نشان داده استفاده از رژیم غذایی مناسب نیز می تواند موثر باشد و مصرف استروژن های گیاهی، دانه های کتان، روغن ماهی و کوهوش سیاه می تواند به تسکین علائم آتروفی واژن کمک کند.
پیشگیری از آتروفی واژن
استفاده از استروژن واژینال قبل از شدید شدن شرایط می تواند از واژن محافظت کند.
علاوه بر این رابطه جنسی منظم ممکن است برای پیشگیری از این عارضه مفید باشد و استفاده از روان کننده واژینال محلول در آب می تواند موارد خفیف را در حین رابطه جنسی تسکین دهد.
توجه داشته باشید تا زمانی که واژن دارای سطوح کافی استروژن باشد، فعالیت جنسی نیز می تواند برای کشسانی و انعطاف پذیری ناحیه مفید باشد. به همین دلیل زنانی که از نظر جنسی فعال هستند در مقایسه با زنانی که به طور منظم رابطه جنسی ندارند، علائم کمتری از آتروفی واژن گزارش می کنند.
منبع: medicalnewstoday
