کمبود پتاسیم زمانی رخ می دهد که سطح پتاسیم خون شما کمتر از 3.5 میلی مول در لیتر باشد. در جامعه پزشکی آن را به عنوان هیپوکالمی می شناسند.
پتاسیم یک ماده معدنی ضروری است که نقش های زیادی در بدن شما دارد. به عنوان مثال به تنظیم انقباضات عضلانی، حفظ عملکرد عصبی سالم و تنظیم تعادل مایعات کمک می کند.
علیرغم اهمیت آن تخمین زده می شود که بیشتر بزرگسالان نیازهای روزانه خود را برآورده نمی کنند. این به احتمال زیاد به دلیل رژیم غذایی به سبک غربی است که غذاهای فرآوری شده را به غذاهای کامل گیاهی که سرشار از پتاسیم هستند – مانند میوه ها، سبزیجات، لوبیا و آجیل ترجیح می دهد.
با این حال هیپوکالمی به ندرت ناشی از کمبود در رژیم غذایی است. هیپوکالمی می تواند توسط تعدادی از عوامل ایجاد شود از جمله :
- از دست دادن مایعات
- سوء تغذیه
- شوکه شدن
- استفاده از داروهای خاص
- برخی از شرایط پزشکی مانند نارسایی کلیه
در ادامه این مقاله با علل و علائم کمبود پتاسیم در بدن و همچنین روش های درمان آن آشنا می شوید. با سومیتا همراه باشید؛
علل کمبود پتاسیم
در حالی که به طور کلی کمبود پتاسیم نادر است برخی بیماری ها یا عوامل دیگر می توانند باعث آن شوند از جمله :
- اسهال مزمن : این بیماری می تواند ناشی از استفاده بیش از حد از دیورتیک ها یا ملین ها، سندرم روده تحریک پذیر یا عفونت باشد
- داروهای خاص : این داروها ممکن است شامل بتا آگونیست ها، تئوفیلین، انسولین، دیورتیک ها، کورتیکواستروئیدها و داروهای ضد میکروبی ها باشد
- اختلالات اشتها : شامل بی اشتهایی عصبی، بولیمیا یا سوء مصرف ملین می شود
- سوء تغذیه
- سندرم کوشینگ
- هایپر آلدوسترونیسم : این وضعیت با آلدوسترون اضافی، یک هورمون استروئیدی، در خون مشخص می شود
- نارسایی کلیه
- اختلالات کلیوی : اینها عبارتند از سندرم بارتر، سندرم گیتلمن و سندرم فانکونی
- هیپومنیزیمی : سطح پایین منیزیم است
- سندرم تغذیه مجدد
- مصرف زیاد شیرین بیان
- تعریق مفرط
اگر داروهای خاصی را برای بیماری کلیوی مصرف می کنید مانند دیورتیک ها و مشکوک هستید که پتاسیم شما کم است با یک متخصص صحبت کنید. او می تواند آزمایش خون شما را بررسی کند و داروها یا رژیم غذایی شما را در صورت نیاز تنظیم کند.
اگر از دست دادن مایعات مزمن را تجربه کرده اید یا از هر دارویی استفاده نادرست کرده اید فورا به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
علائم و نشانه های کمبود پتاسیم
1. ضعف و خستگی
ضعف و خستگی اغلب اولین نشانه ی کمبود پتاسیم است؛
اول پتاسیم به تنظیم انقباضات عضلانی کمک می کند. هنگامی که سطح پتاسیم خون پایین است ماهیچه های شما انقباضات ضعیف تری تولید می کنند.
دوم کمبود این ماده معدنی ممکن است بر نحوه استفاده بدن از مواد مغذی به نحوی که منجر به خستگی شود تاثیر بگذارد.
به عنوان مثال برخی شواهد نشان می دهد که کمبود پتاسیم می تواند تولید انسولین را مختل کند. این می تواند منجر به سطح قند خون بالا و گلوکز در دسترس کمتر شود که به عنوان انرژی برای سلول های شما عمل می کند.
2. گرفتگی عضلات
گرفتگی عضلانی انقباضات ناگهانی و کنترل نشده عضلات است و می تواند زمانی رخ دهد که سطح پتاسیم خون پایین است و می تواند دردناک باشد.
پتاسیم در ماهیچه های اسکلتی به انتقال سیگنال های مغز برای تحریک انقباضات کمک می کند. همچنین با ترک سلول های عضلانی به پایان دادن به این انقباضات کمک می کند. هنگامی که سطح پتاسیم خون پایین است مغز شما نمی تواند این سیگنال ها را به طور موثر ارسال کند.
این منجر به انقباضات طولانی تر می شود و تصور می شود که به گرفتگی عضلات منجر می شود. بعید است که گرفتگی با هیپوکالمی خفیف یا متوسط رخ دهد اما ممکن است با هیپوکالمی شدید کمتر از 2.5 میلی مول در لیتر پتاسیم رخ دهد.
در موارد نادر، هیپوکالمی شدید می تواند باعث رابدومیولیز شود – یک وضعیت پزشکی خطرناک که شامل تجزیه بافت عضلانی می شود که پروتئین آسیب رسان را در خون آزاد می کند و به طور بالقوه منجر به آسیب اندام می شود.
در بیشتر موارد ضعف قابل توجه عضلانی با هیپوکالمی شدید رخ می دهد اگرچه گاهی اوقات می تواند با شروع حاد هیپوکالمی خفیف یا متوسط نیز رخ دهد.
3. مشکلات گوارشی
در حالی که مشکلات گوارشی دلایل زیادی دارند ممکن است با هیپوکالمی شدید رخ دهند.
پتاسیم به انتقال سیگنال ها از مغز شما به ماهیچه های واقع در سیستم گوارشی به نام ماهیچه صاف کمک می کند. این سیگنال ها انقباضاتی را تحریک می کنند که به سیستم گوارش شما کمک می کند و غذا را به حرکت در می آورد، بنابراین می توان آن را هضم کرد.
با سطوح پایین پتاسیم انقباضات در سیستم گوارش ممکن است ضعیف تر شده و حرکت غذا را کندتر کند. این می تواند باعث مشکلات گوارشی مانند نفخ و یبوست شود.
به طور خاص یبوست بیشتر با هیپوکالمی شدید مرتبط است.
4. ضربان غیر طبیعی قلب
پتاسیم نقش حیاتی در حفظ انقباضات ماهیچه قلب سالم ایفا می کند.
این به این دلیل است که جریان پتاسیم در داخل و خارج سلول های قلب به تنظیم ضربان قلب شما کمک می کند. سطوح پایین پتاسیم خون می تواند این جریان را تغییر دهد و منجر به ریتم غیر طبیعی قلب شود که به عنوان آریتمی قلبی شناخته می شود.
آریتمی قلبی می تواند نشانه ای از یک بیماری جدی قلبی باشد. اگر متوجه تغییرات غیر طبیعی در ضربان قلب خود شدید فورا به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
5. مشکلات تنفسی
کمبود شدید پتاسیم می تواند باعث مشکلات تنفسی شود. تنفس به چندین ماهیچه مخصوصا دیافراگم نیاز دارد تا به ریه ها در دم و بازدم هوا کمک کند.
هنگامی که سطح پتاسیم خون به شدت پایین است ریه های شما ممکن است به درستی منبسط و منقبض نشوند و در نتیجه تنگی نفس ایجاد شود.
کمبود شدید پتاسیم ممکن است حتی کار ریه ها را متوقف کند که کشنده است.
یک مطالعه نشان داد که افراد با سطوح پتاسیم خون پایین یا بالا – که به ترتیب هیپوکالمی و هایپرکالمی نامیده می شوند – در مقایسه با افراد با سطوح پتاسیم سالم به طور قابل توجهی در معرض خطر نارسایی تنفسی داخل بیمارستانی و نیاز به دستگاه تنفس مصنوعی هستند.
6. سوزن سوزن شدن و بی حسی
اگرچه در افراد مبتلا به پتاسیم بالا یا هایپرکالمی شایع تر است اما افرادی که کمبود پتاسیم دارند ممکن است گزگز و بی حسی مداوم را تجربه کنند.
این مشکل به عنوان خواب رفتگی شناخته می شود و معمولا در دست ها، بازوها و پاها رخ می دهد.
پتاسیم برای عملکرد سالم اعصاب مهم است. سطوح پایین پتاسیم خون می تواند سیگنال های عصبی را ضعیف کرده و منجر به گزگز و بی حسی شود.
در حالی که گاهی اوقات تجربه این علائم بی ضرر است – مانند اگر پای شما به دلیل عدم حرکت یا نشستن در وضعیت نامناسب به خواب می رود – گزگز و بی حسی مداوم ممکن است نشانه یک بیماری زمینه ای باشد.
اگر این وضعیت را تجربه کردید بهتر است با پزشک تماس بگیرید.
7. پر ادراری
پر ادراری وضعیتی است که در آن شما بیش از حد معمول ادرار می کنید. کلیه ها مسئول متعادل کردن سطح مایعات و الکترولیت های بدن شما و حذف هرگونه مواد زائد از طریق ادرار هستند.
سطوح پایین پتاسیم ممکن است توانایی کلیه های شما برای تمرکز ادرار و متعادل کردن سطح الکترولیت خون را مختل کند و منجر به افزایش ادرار شود. همچنین ممکن است متوجه افزایش تشنگی شوید که به عنوان پرنوشی شناخته می شود.
پر ادراری ممکن است منجر به کاهش سطح پتاسیم شود. بنابراین اگر متوجه تغییر ناگهانی در تعداد دفعات ادرار شدید مهم است که با یک متخصص صحبت کنید.
8. فشار خون بالا
داشتن تعادل کامل الکترولیت ها برای حفظ فشار خون سالم مهم است.
ممکن است بدانید که مصرف بیش از حد سدیم می تواند فشار خون را در برخی افراد افزایش دهد. با این حال تعداد کمی از مردم می دانند که پتاسیم بسیار کم در رژیم غذایی می تواند همین اثر را داشته باشد.
پتاسیم به کلیه های شما کمک می کند تا از شر سدیم اضافی از طریق ادرار خلاص شوند. اگر پتاسیم کافی در خون وجود نداشته باشد، کلیه ها سدیم را دوباره به جریان خون بازجذب می کنند که به طور بالقوه منجر به فشار خون بالا در طول زمان می شود.
این اغلب با مصرف کم پتاسیم در رژیم غذایی رخ می دهد – و به طور خاص با هیپوکالمی. بنابراین دریافت پتاسیم کافی در رژیم غذایی ممکن است راهی برای حفظ فشار خون سالم در برخی افراد باشد.
اگر فشار خون بالا دارید بهتر است با یک متخصص در مورد نظارت و درمان صحبت کنید.
درمان هیپوکالمی
در بیشتر موارد هیپوکالمی باید توسط یک متخصص درمان شود. هیپوکالمی خفیف تا متوسط معمولا با مکمل های خوراکی پتاسیم درمان می شوند. در برخی موارد متخصص ممکن است نیاز به تنظیم سایر داروها یا درمان علل زمینه ای مانند اسهال، استفراغ یا اختلالات خوردن داشته باشد.
یک رژیم غذایی غنی از پتاسیم معمولا برای درمان هیپوکالمی کافی نیست زیرا بیشتر پتاسیم موجود در غذا با فسفات جفت می شود نه کلرید پتاسیم. هیپوکالمی اغلب شامل کمبود کلرید نیز می شود بنابراین بهتر است هر دو کمبود را با مکمل های کلرید پتاسیم درمان کنید.
معمولا 60 تا 80 میلی مول مکمل در روز برای چند روز تا چند هفته برای درمان هیپوکالمی خفیف تا متوسط کافی است. با این حال همیشه توصیه های پزشک خود را دنبال کنید.
در موارد هیپوکالمی شدید درمان داخل وریدی (IV) ممکن است توصیه شود. به دلیل خطر بالای هایپرکالمی یا پتاسیم بالا که می تواند کشنده باشد باید توسط یک متخصص به شدت نظارت شود.
آیا باید مکمل پتاسیم مصرف کرد؟
مگر اینکه توسط یک متخصص توصیه دیگری شود، خوددرمانی هیپوکالمی با مکمل های پتاسیم بدون نسخه (OTC) توصیه نمی شود.
هیپوکالمی خفیف تا متوسط اغلب با مکمل های کلرید پتاسیم درمان می شود که معمولا بین 60 تا 80 میلی مول در روز متغیر است. این دوز اغلب می تواند سطوح پتاسیم را بدون خطر هایپرکالمی تامین می کند.
با این حال مکمل های پتاسیم ممکن است پوشش روده را تحریک کرده و منجر به خونریزی یا زخم شوند. بنابراین آن ها باید با غذا و آب مصرف شوند.
در ایالات متحده بیشتر مکمل های پتاسیم بدون نسخه تنها به 99 میلی گرم محدود می شوند که عمدتا به دلیل نگرانی از تحریک روده است. سازمان غذا و دارو (FDA) همچنین ملزم می کند که نمک های پتاسیم خاص با یک هشدار در مورد ضایعات روده برچسب گذاری شوند.
مصرف بیش از حد پتاسیم می تواند باعث تجمع بیش از حد این ماده معدنی در خون شود، وضعیتی که به عنوان هایپرکالمی شناخته می شود.
هیپرکالمی ممکن است باعث آریتمی قلبی یا سایر بیماری های جدی قلبی شود که کشنده هستند.
مگر اینکه توسط متخصص تجویز شده باشد و شما تحت نظارت دقیق باشید از مصرف مکمل های پتاسیم خودداری کنید.
منابع غذایی پتاسیم
اگرچه رژیم غذایی به تنهایی معمولا هیپوکالمی را برطرف نمی کند اما همچنان افزایش مصرف غذاهای غنی از پتاسیم مانند میوه ها، سبزیجات، لوبیاها و آجیل مفید است.
در سال 2019 آکادمی ملی علوم، مهندسی و پزشکی (NASEM) میزان مصرف روزانه پتاسیم را به روز کرد و به این نتیجه رسید که داده های کافی از توصیه قبلی 4700 میلی گرم پتاسیم در روز برای بزرگسالان پشتیبانی نمی کند.
به این ترتیب آن ها مصرف کافی را بر اساس سن و جنس تنظیم کردند. در حال حاضر میزان مصرف پتاسیم 2600 میلی گرم در روز برای زنان و 3400 میلی گرم در روز برای مردان است.
در اینجا غذاهایی که منابع عالی پتاسیم هستند آورده شده است :
- نصف فنجان زردآلو خشک یا برگه زردآلو – 1100 میلی گرم
- یک فنجان عدس پخته شده – 731 میلی گرم
- یک فنجان کدو حلوایی پخته شده – 644 میلی گرم
- یک عدد سیب زمینی متوسط پخته شده – 610 میلی گرم
- یک فنجان کنسرو لوبیا – 607 میلی گرم
- یک فنجان آب پرتقال – 496 میلی گرم
- یک عدد موز متوسط – 422 میلی گرم
- 85 گرم استیک گوشت گاو – 315 میلی گرم
- یک فنجان شیر 1٪ چربی – 366 میلی گرم
- 3/4 فنجان ماست یونانی – 240 میلی گرم
- یک عدد گوجه فرنگی متوسط - 292 میلی گرم
- یک فنجان قهوه دم کرده – 116 میلی گرم
در حالی که افزایش مصرف پتاسیم احتمالا سطح پایین پتاسیم شما را افزایش نمی دهد، داشتن یک رژیم غذایی غنی از پتاسیم همچنان برای سلامتی شما مفید است.
خلاصه
تعداد کمی از مردم مقدار مورد نیاز پتاسیم روزانه را که 3400 میلی گرم برای مردان و 2600 میلی گرم برای زنان است، مصرف می کنند.
با این وجود هیپوکالمی به ندرت ناشی از کمبود رژیم غذایی به تنهایی است. این می تواند به دلیل تعدادی از عوامل از جمله از دست دادن مایعات، سوء تغذیه، شوک، استفاده از برخی داروها و شرایط پزشکی مانند نارسایی کلیه ایجاد شود.
علائم و نشانه های رایج کمبود پتاسیم عبارتند از : ضعف و خستگی، گرفتگی عضلات، درد و سفتی عضلات، گزگز و بی حسی، تپش قلب، مشکلات تنفسی، علائم گوارشی و تغییرات فشار خون.
اگر فکر می کنید کمبود دارید با یک متخصص تماس بگیرید. کمبود پتاسیم می تواند عواقب جدی برای سلامتی داشته باشد.
اگر متوجه تغییرات ناگهانی در تنفس یا ضربان قلب خود شدید فورا به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
منبع : healthline
