سندرم روده تحریک پذیر یا IBS از بیماری های شایع گوارشی است که بین 6 تا 18 درصد مردم دنیا را تحت تاثیر قرار داده است.
این عارضه با تغییر در دفعات مدفوع کردن یا شکل حرکات روده ای و درد در ناحیه زیر شکم همراه می باشد و به نظر می رسد عواملی همچون رژیم غذایی، استرس، کم خوابی و تغییر در باکتری های روده ای ممکن است باعث بروز آن شود، اگرچه محرک ها ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد.
در ادامه قصد داریم درباره شایع ترین علائم و نشانه های سندرم روده تحریک پذیر صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
علائم سندرم روده تحریک پذیر چیست؟
1. درد و گرفتگی شکم
درد شکم شایع ترین علامت این بیماری محسوب می شود. در حالت عادی روده و مغز برای کنترل هضم با هم همکاری می کنند و این مشارکت از طریق هورمون ها، اعصاب و سیگنال های منتشر شده توسط باکتری های خوب روده ای رخ می دهد.
در بیماری روده تحریک پذیر سیگنال ها دچار اختلال شده و باعث تنش دردناک و ناهماهنگ در عضلات دستگاه گوارش می شود. این درد معمولا در بخش تحتانی شکم یا کل شکم رخ می دهد اما کمتر در بخش فوقانی شکم حس می شود. همچنین معمولا بعد از دفع مدفوع تسکین می یابد.
به نظر می رسد بهبود رژیم غذایی، به عنوان مثال استفاده از رژیم غذایی کم فودمپ به کاهش درد و سایر علائم این عارضه کمک می کند.
سایر روش های درمانی شامل شل کننده های عضلات روده مانند روغن نعناع، رفتار شناختی و هیپنوتیزم درمانی برای کاهش استرس می باشد.
زمانی که روش های درمانی ذکر شده در تسکین درد اثری نداشته باشد، متخصص گوارش می تواند با استفاده از داروهای خاص این علائم را کاهش دهد.
2. اسهال
سندرم روده تحریک پذیر اسهال غالب یکی از سه نوع اصلی این اختلال می باشد که تقریبا یک سوم بیماران مبتلا را تحت تاثیر قرار می دهد.
مطالعه ای نشان داده افراد مبتلا به این نوع به طور متوسط در هفته 12 بار دفع مدفوع دارند که این رقم 2 برابر بیشتر از بزرگسالان سالم می باشد.
همچنین تسریع انتقال مواد غذایی در روده طی این بیماری می تواند به نیاز ناگهانی و فوری به دفع مدفوع منجر شود. برخی بیماران این مسئله را عامل بروز استرس می دانند. آن ها ممکن است به دلیل ترس از بروز ناگهانی اسهال از برخی موقعیت های اجتماعی اجتناب کنند.
در این نوع سندرم روده تحریک پذیر، مدفوع شل و آبکی بوده و ممکن است مخاط در آن وجود داشته باشد.
3. یبوست
اگرچه ممکن است عجیب و متناقض به نظر برسد اما سندرم روده تحریک پذیر می تواند هم باعث اسهال و هم یبوست شود.
روده تحریک پذیر یبوست غالب شایع ترین نوع این عارضه می باشد که نزدیک به 50 درصد افراد مبتلا را تحت تاثیر قرار می دهد.
تغییر ارتباطات بین مغز و روده ممکن است زمان طبیعی عبور مدفوع از روده را تسریع یا آهسته کند، هنگامی که زمان انتقال کند شود روده آب بیشتری از مدفوع جذب کرده و دفع آن را دشوارتر می کند.
به طور کلی زمانی که فرد کمتر از 3 بار در هفته اجابت مزاج داشته باشد به یبوست مبتلا می باشد.
توجه داشته باشید یبوست عملکردی نوعی یبوست مزمن است که به هیچ بیماری دیگری نسبت داده نمی شود. این نوع یبوست بسیار شایع بوده و به سندرم روده تحریک پذیر نیز مرتبط نمی باشد. همچنین معمولا دردناک نیست.
این در حالیست که یبوست ناشی از سندرم روده تحریک پذیر با درد شکمی همراه بوده و درد آن بعد از مدفوع تسکین پیدا می کند.
لازم به ذکر است در کنار درمان های رایج برای رفع یبوست مواردی همچون ورزش کردن، نوشیدن آب فراوان، مصرف فیبرهای محلول، پروبیوتیک ها و استفاده محدود از ملین ها نیز می تواند کمک کننده باشد.
4. یبوست و اسهال مختلط
یبوست و اسهال مختلط یا متناوب حدود 20 درصد موارد ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر را تحت تاثیر قرار می دهد.
اسهال و یبوست در این عارضه با درد مزمن و مکرر شکمی همراه می باشد. درد مهم ترین علامتی است که نشان می دهد تغییر حرکات روده به نوع رژیم غذایی یا عفونت های خفیف و شدید مرتبط نمی باشد.
علائم در این نوع سندرم روده تحریک پذیر نسبت به سایر انواع شدیدتر و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. بنابراین لازم است بیمار به پزشک مراجعه کند تا تکنیک مناسب برای وضعیت او تجویز شود.
5. تغییر در حرکات روده
زمانی که حرکات روده کند می شود، روده مقدار زیادی از آب مدفوع را جذب کرده و باعث سفت شدن آن می شود که یبوست را به دنبال دارد.
از سوی دیگر حرکت سریع مدفوع در روده نیز باعث می شود این اندام فرصت کمی برای جذب آب داشته باشد، در نتیجه مدفوع شل و آبکی می شود.
در این بیماری ممکن است مخاط در مدفوع تجمع پیدا کند که معمولا با سایر علل یبوست ارتباطی ندارد.
به علاوه مشاهده خون در مدفوع می تواند نشانه برخی بیماری های جدی باشد و لازم است فرد به پزشک مراجعه کند. در این حالت ممکن است مدفوع قرمز به نظر برسد اما اغلب بسیار تیره یا سیاه و قیر مانند است.
6. گاز و نفخ
تغییر در هضم طی بیماری روده تحریک پذیر باعث افزایش تولید گاز در روده می شود که می تواند نفخ ایجاد کند تا جایی که بسیاری از مبتلایان به این بیماری، نفخ را به عنوان یکی از دائمی ترین و آزار دهنده ترین علائم می شناسند.
نفخ و گاز در زنان شایع تر است و در سندرم روده تحریک پذیر یبوست غالب یا نوع مختلط بیشتر دیده می شود.
به نظر می رسد اجتناب از مصرف لاکتوز و سایر فود مپ ها می تواند به کاهش نفخ کمک کند.
7. عدم تحمل غذا
تا 70 درصد افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر گزارش داده اند که مصرف غذاهای خاص باعث ایجاد علائم در آن ها می شود به طوری که دو سوم افراد مبتلا از خوردن برخی مواد غذایی اجتناب کرده و غذاهای متعددی را از رژیم غذایی خود حذف می کنند.
این که چرا این مواد غذایی باعث بروز علائم می شود مشخص نیست. با این حال گفته شده این عدم تحمل غذایی از آلرژی نشات نمی گیرد و مواد غذایی محرک تفاوت چندانی در هضم ایجاد نمی کنند.
اگرچه افراد مختلف ممکن است لیست متفاوتی از غذاهای محرک داشته باشند اما برخی مواد غذایی شایع در این زمینه شامل غذاهای تولید کننده گاز مانند فود مپ ها و همچنین لاکتوز و گلوتن می باشد.
8. خستگی و مشکل در خوابیدن
بیش از نیمی از افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر این علائم را گزارش داده اند.
مطالعه ای نشان داده افرادی که از این عارضه رنج می برند از نوعی خستگی و بنیه بدنی پایین نیز شکایت می کنند که فعالیت بدنی روزانه و تعاملات اجتماعی آن ها را دچار اختلال کرده است.
همچنین بیمار ممکن است در به خواب رفتن مشکل داشته، دائما از خواب بپرد و صبح ها احساس بی قراری کند.
گفته شده افرادی که از این بیماری رنج می برند و به بی خوابی دچار هستند حتی اگر خواب بیشتری نسبت به افراد سالم داشته باشند احساس شادابی کمتری هنگام صبح دارند. لازم به ذکر است کم خوابی می تواند علائم گوارشی روز بعد را نیز تشدید کند.
9. اضطراب و افسردگی
بیماری سندرم روده تحریک پذیر با اضطراب و افسردگی ارتباط دارد اما هنوز مشخص نشده علائم این بیماری از استرس بیش از حد فرد نشات گرفته یا استرس این بیماری افراد را مستعد ابتلا به مشکلات روانی می کند.
در هر حال اضطراب و علائم گوارشی دیده شده در این بیماری باعث تشدید یکدیگر می شوند.
مطالعه ای نشان داده افراد مبتلا به این بیماری نسبت به سایرین حدود 50 درصد بیشتر به اختلالات اضطرابی و حدود 70 درصد بیشتر به اختلالات خلقی مانند افسردگی دچار می شوند.
مطالعه دیگری نیز مشخص کرده سطح هورمون استرس کورتیزول در این بیماری از نوسانات بیشتری برخوردار است که سطح استرس بالاتری را به دنبال خواهد داشت.
به علاوه به نظر می رسد درمان اضطراب می تواند سطح استرس و علائم سندرم روده تحریک پذیر را کاهش دهد.
چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟
همه افراد گاه و بی گاه دچار اسهال و یبوست می شوند اما اگر همزمان با این علائم به صورت مکرر دل درد نیز داشته باشند و عادات روده ای و اجابت مزاج آن ها طی 3 ماه گذشته به طور قابل توجهی تغییر کرده باشد لازم است حتما با پزشک مشورت کنند.
در صورت مشاهده سایر علائم گوارشی که به سندرم روده تحریک پذیر مربوط نیست نیز لازم است حتما به پزشک مراجعه شود. به عنوان مثال در ادامه به لیستی از علائم که معمولا به این بیماری مرتبط نمی باشند اما لازم است تحت نظر پزشک مورد بررسی قرار گیرند اشاره کرده ایم :
- تب بالای 38.8 درجه سانتی گراد یا ادامه داشتن تب بیش از 3 روز
- وجود خون داخل یا روی مدفوع؛ علت این مسئله ممکن است بواسیر باشد اما برای اطمینان باید به پزشک مراجعه شود
- کاهش اشتها که به دلیل عدم تمایل به خوردن مواد غذایی محرک رخ نداده باشد
- کاهش وزن بی دلیل و قابل توجه
- خستگی شدید
- استفراغ مکرر
- کم خونی
- ظاهر شدن علائم بعد از 50 سالگی که علت آن برداشتن کیسه صفرا نباشد
منبع: healthline
