واژینیسموس (به انگلیسی: Vaginismus) از بیماری های زنان است که در آن عضلات کف لگن دچار اسپاسم می شود و روی رابطه جنسی تاثیر منفی می گذارد.
در این وضعیت زمانی که فرد سعی می کند جسمی وارد واژن کند، عضلات اطراف دهانه واژن یا کف لگن به طور غیر ارادی دچار اسپاسم یا انقباض می شوند.
در ادامه قصد داریم درباره واژینیسموس و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
واژینیسموس چیست؟
واژینیسموس عارضه ای است که طی آن هنگام دخول در رابطه جنسی یا استفاده از تامپون یا وارد کردن هر جسم دیگری به واژن، عضلات کف لگن دچار اسپاسم یا انقباض می شوند.
در حال حاضر اصطلاح واژینیسموس معمولا به تنهایی استفاده نمی شود بلکه طبق طبقه بندی DSM-5 این وضعیت در گروه اختلال یا درد دخول تناسلی – لگنی دسته بندی می شود که مجموعه ای از مشکلات ولوواژینال از جمله واژینیسموس را در خود گنجانده است.
اختلال یا درد دخول تناسلی – لگنی یک اختلال پیچیده است که باعث می شود رابطه جنسی، معاینه پزشکی یا قرار دادن تامپون در واژن خانم ها دردناک، دشوار یا حتی غیر ممکن شود.
لازم به ذکر است واژینیسموس تنها یکی از علل احتمالی نزدیکی دردناک است که به نام دیسپارونی نیز شناخته می شود.
گفته شده از هر 4 خانم 3 نفر آن ها در دوره ای از زندگی خود ممکن است درد حین رابطه جنسی را تجربه کنند و به نظر می رسد تقریبا 1 تا 7 درصد زنان در سراسر جهان دچار واژینیسموس هستند، اگرچه آمار واقعی احتمالا بسیار بیشتر می باشد.
واژینیسموس قابل درمان است اما اگر اقدامی برای درمان آن انجام نشود می تواند به نا امیدی و ناراحتی منجر شود که به خودی خود وضعیت را تشدید می کند.
لازم به ذکر است این وضعیت انواع مختلف داشته و علائم آن در افراد گوناگون متفاوت می باشد. درد ناشی از این عارضه از خفیف تا شدید متغیر می باشد و می تواند به دلیل عوامل عاطفی، پزشکی یا هر دو رخ دهد.
برای درمان واژینیسموس از تمرینات فیزیکی و روانی استفاده می شود که معمولا موثر هستند.
انواع واژینیسموس
اختلال یا درد دخول تناسلی – لگنی انواع مختلف دارد و می تواند افراد در سنین مختلف را تحت تاثیر قرار دهد. واژینیسموس به چهار دسته اصلی تقسیم می شود که عبارتند از : اولیه، ثانویه، عمومی و موقعیتی.
1. واژینیسموس اولیه
این نوع واژینیسموس یک وضعیت مادام العمر است که در همان اولین بار که فرد رابطه جنسی واژینال را تجربه یا جسمی مانند تامپون وارد این ناحیه کند دچار اسپاسم و درد می شود.
همچنین فرد ممکن است هنگام معاینه پزشکی ناحیه تناسلی دچار درد شود.
در این نوع واژینیسموس طی رابطه جنسی، زمانی که شریک جنسی دخول انجام می دهد احساسی شبیه به اصابت به دیوار در دهانه واژن ایجاد می شود. خانم های مبتلا به این وضعیت ممکن است درد، سوزش یا اسپاسم عضلانی کلی را تجربه کنند که زمانی که تلاش برای ورود به واژن متوقف می شود علائم از بین می رود.
2. واژینیسموس ثانویه
این نوع واژینیسموس نوعی است که در آن فرد قبلا بدون هیچ مشکل خاصی رابطه جنسی و نزدیکی داشته و دچار واژینیسموس نبوده است.
این نوع می تواند در هر مرحله از زندگی رخ دهد و عواملی همچون اتفاقات خاص مانند عفونت، یائسگی، بیماری های خاص، عمل جراحی یا زایمان ممکن است در بروز این مسئله نقش داشته باشند.
لازم به ذکر است حتی زمانی که بیماری های زمینه ای فرد با موفقیت درمان شود، اگر بدن فرد به این نوع واکنش شرطی شده باشد درد همچنان وجود خواهد داشت.
گاهی نیز این عارضه ریشه های روان شناختی دارد که از جمله آن ها می توان به آسیب های جسمی یا عاطفی یا ترکیبی از هر دو اشاره کرد.
3. واژینیسموس عمومی و موقعیتی
واژینیسموس عمومی و واژینیسموس موقعیتی ممکن است اولیه یا ثانویه باشند.
واژینیسموس عمومی به مواردی اطلاق می شود که بدن فرد نسبت به هر نوع دخول واکنش نشان داده و علائم ایجاد می شود.
این در حالی است که واژینیسموس موقعیتی به این معنا است که بدن فرد به برخی انواع دخول واکنش نشان داده و علائم ایجاد می شود. به عنوان مثال فرد ممکن است نتواند رابطه جنسی داشته باشد اما بتواند تامپون در واژن خود قرار دهد.
علائم واژینیسموس
همان طور که قبلا اشاره کردیم علائم واژینیسموس در افراد مختلف ممکن است متفاوت باشد. برخی علائم احتمالی عبارتند از :
- نزدیکی دردناک (دیسپارونی) همراه با سفتی و درد که ممکن است سوزنده نیز باشد
- دخول دشوار یا غیر ممکن
- درد جنسی طولانی مدت با یا بدون علت شناخته شده
- درد هنگام گذاشتن تامپون
- درد در حین معاینه زنان
- اسپاسم عضلانی عمومی، زمانی که فرد سعی می کند نزدیکی داشته باشد
شدت درد می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و این احساس ممکن است از ناراحتی خفیف تا احساس سوزش تغییر کند.
لازم به ذکر است واژینیسموس از تحریک جنسی افراد جلوگیری نمی کند اما ممکن است به اضطراب در مورد رابطه جنسی منجر شده و باعث شود افراد از رابطه جنسی یا دخول واژینال خودداری کنند.
به علاوه فرد مبتلا به واژینیسموس در طول رابطه جنسی می تواند ارگاسم ناشی از تحریک کلیتوریس را تجربه کند و این عارضه تنها روی رابطه جنسی همراه با دخول تاثیر می گذارد. اگرچه برخی افراد مبتلا به این عارضه از اختلالات جنسی دیگر همچون مشکل در رسیدن به ارگاسم نیز رنج می برند.
علت واژینیسموس
واژینیسموس وضعیتی است که می تواند به دلیل استرس های فیزیکی، استرس های عاطفی یا هر دو رخ دهد. همچنین ممکن است به صورت پیش اندازی رخ دهد، به این معنی که این وضعیت رخ می دهد زیرا فرد انتظار دارد که اتفاق بیفتد.
عوامل عاطفی
برخی محرک های عاطفی عامل واژینیسموس عبارتند از :
- ترس، به عنوان مثال ترس از درد یا باردار شدن
- اضطراب در مورد عملکرد جنسی در طول رابطه یا به دلیل احساس گناه
- مشکلات رابطه ای به عنوان مثال داشتن یک شریک متجاوز یا احساس آسیب دیدن در حین رابطه
- رویدادهای آسیب رسان در طول زندگی مانند تجاوز جنسی یا سابقه سوء استفاده
- تجربیات دوران کودکی مانند تماشای تصاویر جنسی یا تصور کردن رابطه جنسی در دوران رشد
عوامل فیزیکی
برخی محرک های فیزیکی عبارتند از :
- عفونت مانند عفونت دستگاه ادراری یا عفونت قارچی
- بیماری هایی همچون سرطان یا لیکن اسکلروز
- زایمان
- یائسگی
- جراحی لگن
- معاشقه ناکافی قبل از رابطه جنسی
- عدم روان سازی کافی واژن
- عوارض جانبی دارو
توجه داشته باشید مشکلات رابطه جنسی چه در زنان و چه در مردان شایع است و نباید فرد به خاطر این مسئله احساس شرم کرده یا خودش را سرزنش کند. در بیشتر موارد این مشکلات با درمان بهتر خواهند شد.
عوامل خطر زای واژینیسموس
برخی عوامل خطر زای فیزیکی اختلالات یا درد دخول تناسلی – لگنی عبارتند از :
- زایمان
- مشکلات سلامتی
- سابقه خانوادگی این اختلالات
- سابقه عفونت های دستگاه ادراری یا عفونت های مخمری
- سندرم های درد مزمن
- آندومتریوز
- بیماری های روانی
- استرس یا اضطراب
برخی عوامل روانی و اجتماعی این مسئله می تواند به صورت زیر باشد :
- آسیب های ناشی از تجاوز جنسی یا سوء استفاده جنسی در دوران کودکی
- آسیب های احتمالی ناشی از معاینه زنان یا سایر روش های پزشکی که با واژن در ارتباط هستند
- نوع دیگری از آسیب های ناشی از عوامل مختلف اقتصادی یا اجتماعی
- باورهای منفی و نا درست درباره رابطه جنسی
- آزار جنسی یا فیزیکی توسط شریک جنسی یا اعضای خانواده
- سایر مشکلات در روابط عاشقانه
- مشکلات عاطفی
تشخیص واژینیسموس
برای تشخیص واژینیسموس، پزشک سابقه پزشکی را بررسی کرده، معاینه لگنی انجام می دهد و قبل از این که روی واژینیسموس تمرکز کند سعی می کند علل احتمالی زمینه ای از جمله عفونت را بررسی کند.
طبق معیارهای DSM-5 برای تشخیص اختلالات یا درد دخول تناسلی – لگنی از جمله واژینیسموس فرد باید حداقل به مدت 6 ماه، یک یا چند مورد از علائم زیر را تجربه کند و ناراحتی قابل توجهی داشته باشد :
- مشکلات واژن در طول رابطه جنسی
- درد واژن یا لگن در هنگام مقاربت جنسی دخول یا تلاش برای دخول
- سفت یا منقبض شدن عضلات کف لگن در حین مقاربت جنسی یا تلاش برای دخول
- احساس ترس یا اضطراب در مورد تجربه درد ولوواژینال یا لگن ناشی از دخول به واژن
بیماری های مشابه
برخی از بیماری ها ممکن است علائم مشابه واژینیسموس داشته باشند اما در اصل با آن یکسان نیستند، این بیماری ها عبارتند از :
- واژینیت آتروفیک که به نازک و خشک شدن دیواره های واژن پس از یائسگی به دلیل کاهش استروژن اشاره دارد
- التهاب دهانه ورودی واژن که باعث درد شدید در حین مقاربت یا قرار دادن یک شی مانند تامپون می شود. در این عارضه درد معمولا در فرج (قسمت خارجی اندام تناسلی زنانه) رخ می دهد
- عفونت واژن مانند عفونت قارچی یا یک بیماری مقاربتی
- لیکن اسکلروز یا اختلال دیگری که می تواند به ایجاد بافت اسکار در واژن منجر شود
- آسیب فیزیکی به ناحیه واژن
- گذراندن دوره های طولانی بدون نزدیکی جنسی همراه با دخول که ممکن است به مشکلات موقت در حین دخول منجر شود
درمان واژینیسموس
درمان واژینیسموس بسته به علت آن ممکن است متفاوت باشد. به طور کلی درمان واژینیسموس با هدف کاهش انقباض غیر ارادی عضلات، از بین بردن ترس از درد و رفع هر گونه ترس دیگری که ممکن است با این مشکل مرتبط باشد انجام می شود.
برخی روش های درمانی در این مورد عبارتند از :
1. حساسیت زدایی پیش رونده
این روش، درمان اصلی برای واژینیسموس محسوب می شود که طی آن به صورت آهسته و تدریجی فرد در معرض دخول قرار می گیرد.
این تکنیک با تشویق فرد به لمس ناحیه تا حد امکان نزدیک به دهانه واژن بدون ایجاد درد شروع می شود و فرد هر روز سعی می کند ناحیه تماس را به دهانه واژن نزدیک تر کند.
زمانی که فرد بتواند بدون مشکل ناحیه اطراف واژن را لمس کند، به مرور لمس کردن لب های واژن یا لابیا را تمرین می کند و مرحله آخر قرار دادن انگشت داخل واژن می باشد.
زمانی که فرد بتواند این کار را بدون درد انجام دهد، از گشاد کننده پلاستیکی یا ابزار دخول مخروطی شکل استفاده خواهد شد و اگر بتواند این مرحله را نیز بدون درد بگذراند، گام بعدی این است که این گشاده کننده را به مدت 10 تا 15 دقیقه داخل واژن قرار دهد تا عضلات به فشار عادت کنند.
در مرحله بعد از یک گشاد کننده بزرگ تر استفاده می شود و سپس می تواند به همسر خود این کار را آموزش دهد.
در نهایت زمانی که فرد احساس کند به این کار عادت کرده و آماده نزدیکی است، می تواند به همسر خود اجازه دهد آلت تناسلی خود را نزدیک (نه داخل) واژن قرار دهد. زمانی که زوجین با این وضعیت احساس راحتی داشته باشند می توانند دوباره رابطه جنسی همراه با دخول را امتحان کنند، اگرچه ممکن است ترجیح دهند به تدریج این کار را انجام دهند.
این درمان می تواند شامل یادگیری تکنیک های تمدد اعصاب نیز باشد، به خصوص اگر علت این مسئله یک مشکل روانی مانند اضطراب باشد.
2. سایر درمان ها
برخی دیگر از روش های درمان عبارتند از :
- تمرینات کگل : این تمرینات شامل فعالیت های انقباض و آرامش عضلانی یا برای بهبود کنترل عضلات کف لگن است
- آموزش و مشاوره : ارائه اطلاعات در مورد آناتومی جنسی و چرخه واکنش جنسی می تواند به افراد در درک درد و فرآیندهایی که بدن شان طی می کند کمک کند
- بوتاکس : تحقیقات نشان داده بوتاکس ممکن است علائم واژینیسموس را بهبود ببخشد. با این حال تحقیقات بیشتری برای تایید این نتیجه ضروری است
- فرکانس رادیویی پالسی : یک روش درمانی نسبتا جدید است که معمولا برای درد عصبی استفاده می شود. نتایج تحقیقات کمی در این زمینه انجام شده نشان داده این درمان می تواند برای بهبود موثر باشد
- جراحی : عمل جراحی به ندرت استفاده می شود و معمولا تنها زمانی ضروری است که مشکلی در واژن وجود داشته باشد که شبیه علائم واژینیسموس است
از آن جا که علل واژینیسموس می تواند چند وجهی باشد، درمان فرد باید روی هر دو عوامل فیزیکی و روانی متمرکز باشد. بنابراین ممکن است فرد نیاز به کار با یک مشاور یا روانپزشک نیز داشته باشد و داروهایی برای او تجویز شود که مشکلات روانی زمینه ای او را درمان کند.
خانم هایی که نگران علائم مربوط به واژینیسموس هستند باید برای معاینه و بررسی به پزشک مراجعه کنند.
چشم انداز واژینیسموس
هر چه شدت علائم واژینیسموس بیشتر باشد درمان آن دشوارتر خواهد بود. با این حال این وضعیت قابل درمان است.
محققان طی یک مطالعه جدید دریافته اند 85 درصد از افراد مبتلا به واژینیسموس اولیه بعد از درمان می توانند رابطه جنسی بدون درد را تجربه کنند و درصد موفقیت در افرادی که وضعیت آن ها شدیدتر باشد تنها اندکی کمتر است.
مطالعه ای نیز نشان داده افراد مبتلا به این عارضه در صورتی که درباره بیماری خود احساس مقصر بودن داشته باشند نسبت به درمان مقاومت بیشتری نشان می دهند. همچنین اگر سابقه خانوادگی این مسئله وجود داشته باشد درمان ممکن است دشوارتر شود.
منبع: medicalnewstoday
