سرطان آندومتر (به انگلیسی: Endometrial cancer) نوعی سرطان زنانه جدی و شایع در سراسر دنیا است که از اندام رحم آغاز شده و سلول های دیواره داخلی رحم را درگیر می کند.
این سرطان اغلب در مراحل اولیه تشخیص داده می شود زیرا با خونریزی مکرر و غیر طبیعی در واژن همراه است که باعث می شود فرد هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کند. خوشبختانه در صورت تشخیص به هنگام، سرطان با روش هایی همچون جراحی و برداشتن رحم درمان می شود.
در ادامه قصد داریم درباره سرطان آندومتر و علل، علائم و شیوه های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
سرطان آندومتر چیست؟
سرطان آندومتر نوعی سرطان رحم است که از دیواره داخلی رحم (دیواره آندومتر) شروع شده و در صورت عدم تشخیص و درمان می تواند به سایر اندام های بدن سرایت کند.
این سرطان به نام سرطان رحم نیز شناخته شده است، اگرچه انواع دیگری از سرطان مانند سارکوم رحم نیز ممکن است در رحم ایجاد شوند اما موارد ابتلا به آن ها کمتر از سرطان آندومتر می باشد.
رحم از اندام های لگنی تو خالی و به شکل گلابی است و جنین در آن رشد و پرورش پیدا می کند. گفته شده از هر 100 زن 3 نفر در دوره ای از زندگی خود به سرطان رحم مبتلا می شوند و امید به زندگی 5 ساله آن ها بعد از تشخیص بیش از 80 درصد می باشد.
تشخیص و درمان به موقع سرطان آندومتر احتمال بهبودی این بیماری را تا حد قابل توجهی افزایش می دهد.
علائم سرطان آندومتر
شایع ترین علائم سرطان آندومتر خونریزی غیر طبیعی در واژن است که می تواند شامل موارد زیر باشد :
- تغییر در مدت یا شدت دوره قاعدگی
- خونریزی واژینال یا لکه بینی بین دوره های قاعدگی
- خونریزی واژینال بعد از یائسگی
سایر علائم بالقوه سرطان آندومتر عبارتند از :
- ترشحات آبکی یا آغشته به خون از واژن
- درد در ناحیه زیر شکم یا لگن
- درد حین رابطه جنسی
با مشاهده هر یک از این علائم لازم است به پزشک مراجعه شود، این موارد اگرچه لزوما نشانه یک وضعیت جدی نیستند اما نیاز است حتما توسط پزشک بررسی شوند.
به عنوان مثال خونریزی غیر طبیعی واژن اغلب به دلیل یائسگی یا سایر بیماری های غیر سرطانی رخ می دهد اما در برخی موارد نشانه سرطان رحم یا دیگر انواع سرطان در زنان می باشد.
پزشک می تواند در شناسایی علت علائم به بیمار کمک کرده و در صورت لزوم درمان مناسب ارائه دهد.
مراحل سرطان آندومتر
سرطان آندومتر از جمله سرطان هایی است که با گذشت زمان و در صورت عدم درمان می تواند از ناحیه رحم به سایر قسمت های بدن گسترش پیدا کند.
این سرطان با توجه به میزان رشد یا گسترش به چهار مرحله دسته بندی می شود که عبارتند از :
- مرحله 1 : سرطان تنها رحم را درگیر کرده است
- مرحله 2 : سرطان در رحم و دهانه رحم گسترش پیدا کرده است
- مرحله 3 : سرطان به خارج از رحم گسترش پیدا کرده اما هنوز به راست روده یا مثانه نرسیده است و احتمالا لوله های رحمی، تخمدان ها، واژن و / یا غدد لنفاوی مجاور را درگیر کرده است
- مرحله 4 : سرطان به نواحی فراتر از ناحیه لگنی سرایت کرده و ممکن است مثانه، راست روده و یا بافت ها و اندام های دور را درگیر کرده باشد
مرحله سرطان آندومتر روی گزینه های درمانی و چشم انداز آن در طولانی مدت تاثیر می گذارد. طبیعی است که درمان سرطان آندومتر در مراحل اولیه بیماری آسان تر است.
تشخیص سرطان آندومتر
زنان با مشاهده علائم اولیه سرطان آندومتر باید به پزشک مراجعه کنند. پزشک ابتدا درباره علائم و سابقه پزشکی سوالاتی می پرسد، سپس از معاینه لگنی برای بررسی ناهنجاری های احتمالی در رحم و سایر اندام های تولید مثل استفاده می کند.
برای بررسی تومورها یا سایر ناهنجاری ها ممکن است آزمایش سونوگرافی از طریق واژن نیز انجام شود. سونوگرافی نوعی آزمایش تصویر برداری است که طی آن با استفاده از امواج صوتی، تصاویری از قسمت های داخلی بدن به دست می آید.
پزشک در سونوگرافی از طریق واژن، یک پروب سونوگرافی وارد واژن کرده و با کمک آن تصاویر داخلی را به مانتیور منتقل می کند.
اگر پزشک در حین سونوگرافی متوجه ناهنجاری در ناحیه رحم شود احتمالا از یک یا چند آزمایش زیر برای جمع آوری نمونه بافت استفاده خواهد کرد :
- بیوپسی آندومتر : در این آزمایش پزشک یک لوله انعطاف پذیر نازک را از طریق دهانه رحم وارد رحم می کند، سپس با ایجاد مکش قطعه کوچکی از بافت را از طریق لوله از آندومتر خارج می کند
- هیستروسکوپی : در این روش پزشک یک لوله منعطف نازک را با یک دوربین فیبر نوری از طریق دهانه رحم وارد رحم می کند. از این آندوسکوپ برای بررسی بصری آندومتر و نمونه گیری از ناهنجاری ها استفاده می شود
- دیلاسیون و کورتاژ : اگر نتایج به دست آمده از نمونه برداری مبهم باشد ممکن است پزشک با این روش نمونه دیگری از بافت آندومتر جمع آوری می کند. برای این کار دهانه رحم گشاد شده و از یک ابزار خاص برای تراشیدن بافت از آندومتر استفاده می شود
پزشک بعد از نمونه برداری از بافت آندومتر، نمونه را به آزمایشگاه می فرستد تا با دقت بررسی شده و سلول های سرطانی در صورت وجود شناسایی شوند. در صورت ابتلای فرد به سرطان آندومتر، احتمالا آزمایش های دیگر برای تشخیص میزان گسترش و مرحله سرطان تجویز می شود که از جمله آن ها می توان به آزمایش خون، اشعه ایکس و سایر آزمایش های تصویر برداری اشاره کرد.
درمان سرطان آندومتر
گزینه های درمانی مختلف برای درمان سرطان آندومتر وجود دارد که انتخاب آن ها به نوع، مرحله و همچنین سلامت کلی و تمایلات شخصی بستگی داشته و هر روش مزیت ها و خطرات بالقوه و خاص خودش را دارد.
عمل جراحی
سرطان آندومتر اغلب با عمل جراحی هیسترکتومی درمان می شود و طی آن پزشک رحم بیمار را خارج می کند. گاهی ممکن است تخمدان ها و لوله های رحمی نیز برداشته شوند که به آن تکنیک BSO (خارج سازی دو طرفه لوله و تخمدان) گفته شده و همزمان با عمل جراحی اصلی انجام می شود.
گاهی نیز لازم است حین عمل جراحی غدد لنفاوی نزدیک به رحم نیز برداشته شوند که به تکنیک لنفادنکتومی شهرت پیدا کرده است.
اگر سرطان به نواحی دیگر بدن سرایت کرده باشد ممکن است نیاز به سایر جراحی ها نیز باشد.
پرتو درمانی
در این تکنیک از پرتوهای پر انرژی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. به طور کلی دو نوع پرتو درمانی برای درمان سرطان آندومتر وجود دارد که عبارتند از :
- پرتو درمانی خارجی : در این تکنیک با کمک یک دستگاه در خارج از بدن بیمار، پرتوهای متمرکز به ناحیه رحم تابانده می شود
- پرتو درمانی داخلی : در این تکنیک مواد رادیواکتیو در داخل بدن از جمله واژن یا رحم قرار می گیرند که به آن براکی تراپی گفته می شود
پزشک ممکن است برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده از یک یا هر دو نوع پرتو درمانی بعد از عمل جراحی استفاده کند. در موارد نادر پرتو درمانی قبل از جراحی انجام می شود که هدف آن کوچک کردن تومور و برداشتن راحت تر آن طی عمل می باشد.
اگر به دلیل سایر بیماری ها یا مشکلات سلامتی بیمار امکان عمل جراحی وجود نداشته باشد احتمالا از پرتو درمانی به عنوان درمان اصلی استفاده می شود.
شیمی درمانی
شیمی درمانی شامل استفاده از داروهای خاص برای از بین بردن سلول های سرطانی می باشد. در برخی انواع شیمی درمانی از یک دارو و در برخی دیگر از ترکیبی از داروها استفاده می شود که بسته به نوع شیمی درمانی ممکن است به صورت قرص یا درون وریدی مورد استفاده قرار بگیرند.
پزشک احتمالا از شیمی درمانی در شرایطی که سرطان آندومتر به سایر نقاط بدن سرایت کرده یا در مواقعی که سرطان بعد از درمان دوباره عود کرده بهره می برد.
هورمون درمانی
این تکنیک شامل استفاده از هورمون ها یا داروهای مسدود کننده هورمون برای تغییر سطح هورمون های بدن می باشد و می تواند به کاهش رشد سلول های سرطانی آندومتر کمک کند.
پزشک ممکن است از هورمون درمانی برای مرحله 3 یا 4 و همچنین سرطان عود شده استفاده کند. این تکنیک اغلب با شیمی درمانی ترکیب می شود.
عوامل خطر زای سرطان آندومتر
به نظر می رسد خطر ابتلا به سرطان آندومتر با افزایش سن بیشتر می شود. این سرطان اغلب در سنین بین 45 تا 74 سال تشخیص داده می شود.
چندین عامل خطر زای دیگر نیز ممکن است خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهند، از جمله :
- تغییر در سطح هورمون های جنسی
- برخی بیماری ها
- سابقه خانوادگی سرطان آندومتر
سطح هورمون ها
استروژن و پروژسترون دو هورمون جنسی زنانه هستند که می توانند روی سلامت آندومتر تاثیر بگذارند. به نظر می رسد با بر هم خوردن تعادل این هورمون ها و افزایش سطح استروژن در بدن، خطر ابتلا به سرطان رحم در زنان بیشتر می شود.
برخی موارد خاص در سابقه پزشکی بیمار نیز می تواند روی سطح هورمون های جنسی و خطر ابتلا به سرطان آندومتر تاثیر بگذارد، از جمله :
- تعداد سال های قاعدگی : هر چه سال های عادت ماهیانه زنان در طول زندگی طولانی تر باشد بیشتر در معرض افزایش سطح استروژن قرار دارند. به عنوان مثال خانم هایی که قبل از سن 12 سالگی اولین دوره عادت ماهیانه خود را تجربه کرده اند یا دوره یائسگی آن ها دیرتر از دیگران شروع شده بیشتر در معرض ابتلا به سرطان آندومتر قرار دارند
- سابقه بارداری : دوران بارداری باعث بر هم خوردن تعادل هورمون ها شده و سطح پروژسترون را افزایش می دهد، به همین دلیل گفته شده خانم هایی که هرگز باردار نشده اند بیشتر از سایرین ممکن است به سرطان آندومتر دچار شوند
- سندرم تخمدان پلی کیستیک : در این اختلال هورمونی سطح استروژن افزایش یافته و سطح پروژسترون به طور غیر طبیعی پایین می آید. خانم هایی که سابقه ابتلا به این عارضه را دارند بیشتر در معرض ابتلا به سرطان آندومتر قرار دارند
- تومورهای سلول گرانولوزا : تومور سلول گرانولوزا نوعی تومور تخمدان است که استروژن آزاد می کند و خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش می دهد
مصرف برخی داروها نیز ممکن است تعادل استروژن و پروژسترون در بدن را تغییر دهد، از جمله :
- داروهای درمان جایگزینی استروژن (ERT) : از این داروها گاهی در درمان علائم یائسگی استفاده می شود. بر خلاف سایر درمان های جایگزین هورمونی که استروژن و پروژسترون را ترکیب می کنند در این تکنیک تنها از استروژن استفاده می شود که خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش می دهد
- تاموکسیفن : این دارو که برای کمک به پیشگیری و درمان انواع خاصی از سرطان سینه استفاده می شود می تواند مانند استروژن در بدن عمل کرده و خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد
- داروهای ضد بارداری خوراکی : مصرف قرص های ضد بارداری خطر ابتلا به سرطان آندومتر را کاهش می دهد و هر چه مدت زمان مصرف آن ها بیشتر باشد میزان تاثیر نیز افزایش خواهد یافت
ناگفته نماند داروهایی که خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش می دهند ممکن است خطر ابتلا به برخی بیماری های دیگر را کاهش دهند و بالعکس. پزشک می تواند به شما در سنجش مزایا و خطرات احتمالی مصرف داروهای مختلف در این زمینه کمک کند.
هیپرپلازی آندومتر
هیپرپلازی آندومتر نوعی بیماری غیر سرطانی است که طی آن آندومتر به طور غیر طبیعی ضخیم می شود. این عارضه اگرچه در برخی موارد خود به خود برطرف می شود اما گاهی به هورمون درمانی جایگزین یا جراحی نیاز است و در صورت عدم درمان ممکن است به سرطان آندومتر تبدیل شود.
شایع ترین علامت هیپرپلازی آندومتر خونریزی غیر طبیعی در واژن است.
چاقی
به گفته انجمن سرطان آمریکا زنانی که اضافه وزن دارند (شاخص توده بدنی 25 تا 29.9) دو برابر بیشتر از زنانی که اضافه وزن ندارند در معرض سرطان آندومتر قرار دارند، به علاوه گفته شده خانم های چاق (شاخص توده بدنی بیشتر از 30) سه برابر بیشتر ممکن است به این سرطان مبتلا شوند.
ارتباط بین چاقی و افزایش خطر ابتلا به سرطان آندومتر احتمالا به اثرات چربی بدن روی سطح استروژن بر می گردد زیرا بافت چربی می تواند انواع دیگر هورمون ها (آندروژن ها) را به استروژن تبدیل کند که سطح استروژن در بدن و به دنبال آن خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد.
دیابت
زنان مبتلا به دیابت نوع 2 تقریبا دو برابر بیشتر از خانم هایی که به دیابت مبتلا نیستند به سرطان آندومتر دچار می شوند.
علت اصلی این ارتباط مشخص نیست اما برخی متخصصان بر این باور هستند از آن جا که دیابت نوع 2 بیشتر در افراد دارای اضافه وزن یا چاق بروز می کند و این مسئله یکی از عوامل خطر زای سرطان آندومتر می باشد، بنابراین هر چه افراد مبتلا به دیابت چاق تر باشند احتمال ابتلا به این نوع سرطان در آن ها بیشتر می شود.
سابقه خانوادگی سرطان
اگر یکی از اعضای خانواده فرد به سرطان آندومتر مبتلا شده باشد خطر ابتلا به آن افزایش می یابد. به علاوه خانم هایی که سابقه خانوادگی ابتلا به سندرم لینچ دارند نیز بیشتر در معرض ابتلا به این سرطان قرار دارند.
بیماری لینچ به دلیل جهش یک یا چند ژن رخ می دهد که اشتباهات خاصی را در رشد و تکامل سلولی ترمیم می کند.
به نظر می رسد افرادی که جهش های ژنتیکی مرتبط با سندرم لینچ دارند بیشتر در معرض ابتلا به سرطان های خاص از جمله سرطان روده بزرگ و آندومتر هستند و گفته شده 40 تا 60 درصد زنان مبتلا به سندرم لینچ به سرطان آندومتر مبتلا می شوند.
خانم هایی که قبلا به سرطان سینه یا سرطان تخمدان مبتلا بوده اند نیز بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به سرطان آندومتر قرار دارند. برخی عوامل خطر زای این سرطان ها یکسان است.
علاوه بر موارد ذکر شده پرتو درمانی روی لگن نیز از جمله عوامل خطر زای سرطان آندومتر محسوب می شود.
علت سرطان آندومتر
علت دقیق سرطان آندومتر در بیشتر موارد به طور دقیق مشخص نیست. با این حال متخصصان معتقدند تغییر سطح هورمون های استروژن و پروژسترون در بدن اغلب نقش مهمی در این مسئله دارد.
هنگامی که سطح این هورمون های جنسی نوسان پیدا می کند روی آندومتر تاثیر می گذارد، در این موارد اگر عدم تعادل به سمت افزایش میزان استروژن متمایل باشد باعث تقسیم و تکثیر سلول های آندومتر می شود که در صورت بروز تغییرات ژنتیکی خاص در سلول های این ناحیه، سلول ها سرطانی شده و تومور ایجاد می کنند.
تحقیق درباره تغییراتی که باعث سرطانی شدن سلول های طبیعی آندومتر می شود همچنان ادامه دارد.
انواع سرطان آندومتر
به گزارش انجمن سرطان آمریکا بیشتر موارد ابتلا به سرطان آندومتر از نوع آدنوکارسینوم است. این نوع از بافت غده ای شروع می شود و شایع ترین شکل آن سرطان آندومتریوئید می باشد.
اشکال کمتر شایع سرطان آندومتر عبارتند از :
- سرطان رحم
- سرطان سلول سنگفرشی
- سرطان سلول کوچک
- سرطان ترانزیشینال
- سرطان سروز
انواع مختلف سرطان آندومتر به دو نوع اصلی تقسیم می شوند که عبارتند از :
- نوع 1 : معمولا رشد کندی داشته و به سرعت به سایر بافت ها سرایت نمی کند
- نوع 2 : تهاجمی تر بوده و احتمال سرایت آن به خارج از رحم بیشتر است
لازم به ذکر است سرطان های آندومتر نوع 1 شایع تر از نوع 2 هستند و درمان آن ها نیز ساده تر است.
پیشگیری از سرطان آندومتر
برخی تکنیک ها به کاهش خطر ابتلا به سرطان آندومتر کمک می کنند، از جمله :
- کنترل وزن : کاهش و کنترل وزن در افراد دچار اضافه وزن یا چاقی می تواند به کاهش خطر ابتلا به سرطان آندومتر کمک کند، اگرچه هنوز علت رابطه بین وزن و سرطان آندومتر مشخص نشده است
- ورزش منظم : فعالیت بدنی منظم با کاهش خطر ابتلا به سرطان آندومتر مرتبط است، به علاوه ورزش دارای مزایای بسیار دیگر نیز می باشد
- درمان خونریزی غیر طبیعی واژن : در صورت بروز خونریزی غیر طبیعی واژن لازم است به پزشک مراجعه شود. در صورتی که خونریزی به دلیل هایپرپلازی آندومتر رخ داده باشد نیاز است درباره گزینه های درمانی با پزشک مشورت شود
- آگاهی از مزایا و معایب هورمون درمانی : اگر به فکر استفاده از هورمون درمانی جایگزین هستید با پزشک خود درباره مزیت ها و خطرات احتمالی این تکنیک در افزایش استروژن و خطر ابتلا به سرطان آندومتر مشورت کنید
- آشنایی با مزیت های احتمالی پیشگیری از بارداری : گفته شده مصرف قرص ها و روش های داخل رحمی ضد بارداری با کاهش خطر ابتلا به سرطان آندومتر مرتبط است. با پزشک خود در این باره صحبت کنید
- بیماری سندرم لینچ : در صورت ابتلای یکی از اعضای خانواده به سندرم لینچ ممکن است نیاز به آزمایش ژنتیک باشد. پزشک برای بیماران مبتلا به این سندرم احتمالا مواردی همچون برداشتن رحم، تخمدان ها و لوله های رحمی را توصیه می کند تا از رشد سرطان در این اندام ها جلوگیری شود.
منبع: healthline
