سلنیوم (به انگلیسی : Selenium) یک ماده معدنی ضروری است به این معنی که باید از طریق رژیم غذایی به دست آید.
سلنیوم فقط در مقادیر کم مورد نیاز است اما نقش مهمی در فرآیندهای مهم بدن شما از جمله متابولیسم و عملکرد تیروئید شما ایفا می کند.
در ادامه این مقاله با خواص دارویی و درمانی سلنیوم برای سلامتی بدن و همچنین عوارض و مضرات آن آشنا می شوید. با سومیتا همراه باشید؛
فواید و مزایای سلنیوم برای سلامتی بدن
1. به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی عمل می کند
آنتی اکسیدان ها ترکیباتی در غذاها هستند که از آسیب سلولی ناشی از رادیکال های آزاد جلوگیری می کنند. رادیکال های آزاد محصولات جانبی طبیعی فرآیندهایی مانند متابولیسم هستند که روزانه در بدن شما تشکیل می شوند.
رادیکال های آزاد برای سلامتی شما ضروری هستند. آن ها عملکردهای مهمی از جمله محافظت از بدن شما در برابر بیماری را انجام می دهند.
با این حال مواردی مانند سیگار کشیدن، مصرف الکل و استرس می توانند باعث افزایش رادیکال های آزاد شوند. این منجر به استرس اکسیداتیو می شود که به سلول های سالم آسیب می رساند.
استرس اکسیداتیو با شرایط مزمنی مانند بیماری قلبی، آلزایمر، و سرطان و همچنین پیری زودرس و خطر سکته مغزی مرتبط است.
آنتی اکسیدان هایی مانند سلنیوم با کنترل تعداد رادیکال های آزاد به کاهش استرس اکسیداتیو کمک می کنند. آن ها با خنثی کردن رادیکال های آزاد اضافی و محافظت از سلول ها در برابر آسیب ناشی از استرس اکسیداتیو کار می کنند.
2. ممکن است خطر ابتلا به برخی سرطان ها را کاهش دهد
علاوه بر کاهش استرس اکسیداتیو، سلنیوم ممکن است به کاهش خطر برخی سرطان ها کمک کند.
این به توانایی سلنیوم در کاهش آسیب DNA و استرس اکسیداتیو، تقویت سیستم ایمنی بدن و از بین بردن سلول های سرطانی نسبت داده شده است.
بررسی 69 مطالعه که شامل بیش از 350000 نفر بود نشان داد که داشتن سطح بالای سلنیوم خون با کاهش خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان از جمله سرطان سینه، ریه، روده بزرگ و پروستات مرتبط است.
مهم است توجه داشته باشید که این اثر فقط با سلنیوم به دست آمده از طریق غذاها مرتبط است نه مکمل ها. با این حال برخی تحقیقات نشان می دهد که مکمل های سلنیوم ممکن است عوارض جانبی را در افرادی که تحت پرتودرمانی هستند کاهش دهد.
به عنوان مثال یک مطالعه نشان داد که مکمل های سلنیوم خوراکی کیفیت کلی زندگی را بهبود می بخشد و اسهال ناشی از تشعشع را در زنان مبتلا به سرطان دهانه رحم و رحم کاهش می دهد.
3. ممکن است در برابر بیماری قلبی محافظت کند
رژیم غذایی غنی از سلنیوم ممکن است به حفظ سلامت قلب شما کمک کند زیرا سطوح پایین سلنیوم با افزایش خطر بیماری قلبی مرتبط است.
در تجزیه و تحلیل 25 مطالعه مشاهده ای افزایش 50 درصدی سطح سلنیوم خون با کاهش 24 درصدی خطر بیماری قلبی همراه بود.
سلنیوم همچنین ممکن است نشانگرهای التهاب را در بدن کاهش دهد – یکی از عوامل خطر اصلی بیماری قلبی.
به عنوان مثال مروری بر 16 مطالعه کنترل شده شامل بیش از 433000 فرد مبتلا به بیماری قلبی نشان داد که مصرف مکمل های سلنیوم باعث کاهش سطح پروتئین واکنشی C – یک نشانگر التهابی – می شود.
علاوه بر این سطح گلوتاتیون پراکسیداز – یک آنتی اکسیدان قوی را افزایش داد.
این نشان می دهد که سلنیوم ممکن است با کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو در بدن به کاهش خطر بیماری قلبی کمک کند. استرس اکسیداتیو و التهاب با آترواسکلروز یا ایجاد پلاک در شریان ها مرتبط است.
آترواسکلروز می تواند منجر به مشکلات سلامتی خطرناکی مانند سکته مغزی، حملات قلبی و بیماری قلبی شود.
گنجاندن غذاهای غنی از سلنیوم در رژیم غذایی شما راهی عالی برای به حداقل رساندن سطح استرس اکسیداتیو و التهاب است.
4. به جلوگیری از زوال ذهنی کمک می کند
بیماری آلزایمر یک بیماری ویرانگر است که باعث از دست دادن حافظه می شود و بر تفکر و رفتار تاثیر منفی می گذارد. این ششمین علت مرگ و میر در ایالات متحده است.
تعداد افراد مبتلا به بیماری آلزایمر در حال افزایش است. بنابراین یافتن راه هایی برای پیشگیری از این بیماری دژنراتیو ضروری است.
اعتقاد بر این است که استرس اکسیداتیو هم در شروع و هم در پیشرفت بیماری های عصبی مانند پارکینسون، ام اس و آلزایمر نقش دارد.
چندین مطالعه نشان داده اند که بیماران مبتلا به بیماری آلزایمر سطح سلنیوم خونی کمتری دارند.
علاوه بر این برخی از مطالعات نشان داده اند که آنتی اکسیدان ها در غذاها و مکمل ها ممکن است حافظه را در بیماران مبتلا به آلزایمر بهبود بخشند.
یک مطالعه کوچک نشان داد که مصرف مکمل یک آجیل برزیلی غنی از سلنیوم در روز باعث بهبود سلامتی روانی و سایر عملکردهای ذهنی در بیماران مبتلا به اختلال شناختی خفیف می شود.
علاوه بر این رژیم غذایی مدیترانه ای که سرشار از غذاهای سرشار از سلنیوم مانند غذاهای دریایی و آجیل است با خطر کمتر ابتلا به بیماری آلزایمر مرتبط است.
5. برای سلامت تیروئید مهم است
سلنیوم برای عملکرد مناسب غده تیروئید شما مهم است. در واقع بافت تیروئید حاوی مقدار بیشتری سلنیوم نسبت به هر اندام دیگری در بدن انسان است.
این ماده معدنی قدرتمند به محافظت از تیروئید در برابر آسیب اکسیداتیو کمک می کند و نقش اساسی در تولید هورمون های تیروئید ایفا می کند.
غده تیروئید سالم مهم است زیرا متابولیسم شما را تنظیم می کند و رشد و تکامل را کنترل می کند.
کمبود سلنیوم با بیماری تیروئیدی مانند تیروئیدیت هاشیموتو – نوعی کم کاری تیروئید که در آن سیستم ایمنی به غده تیروئید حمله می کند – مرتبط است.
یک مطالعه مشاهده ای شامل بیش از 6000 نفر نشان داد که سطوح پایین سلنیوم سرم با افزایش خطر تیروئیدیت خود ایمنی و کم کاری تیروئید مرتبط است.
علاوه بر این برخی از مطالعات نشان داده اند که مکمل های سلنیوم ممکن است برای افراد مبتلا به بیماری هاشیموتو مفید باشند.
یک بررسی به این نتیجه رسید که مصرف مکمل های سلنیوم روزانه به مدت سه ماه منجر به کاهش آنتی بادی تیروئید می شود. همچنین منجر به بهبود خلق و خو و بهزیستی عمومی در مبتلایان به بیماری هاشیموتو شد.
با این حال قبل از اینکه مکمل های سلنیوم برای افراد مبتلا به بیماری تیروئیدیت هاشیموتو توصیه شود تحقیقات بیشتری لازم است.
6. سیستم ایمنی بدن شما را تقویت می کند
سیستم ایمنی بدن شما با شناسایی و مبارزه با تهدیدات احتمالی، بدن شما را سالم نگه می دارد. اینها شامل باکتری ها، ویروس ها و انگل ها هستند.
سلنیوم نقش مهمی در سلامت سیستم ایمنی بدن شما دارد. این آنتی اکسیدان به کاهش استرس اکسیداتیو در بدن شما کمک می کند که باعث کاهش التهاب و تقویت ایمنی می شود.
مطالعات نشان داده اند که افزایش سطح سلنیوم خون با افزایش پاسخ ایمنی مرتبط است.
از سوی دیگر نشان داده شده است که کمبود به عملکرد سلول های ایمنی آسیب می رساند و ممکن است منجر به کندتر شدن پاسخ ایمنی شود.
مطالعات همچنین کمبود را با افزایش خطر مرگ و پیشرفت بیماری در افراد مبتلا به HIV مرتبط دانسته اند، در حالی که نشان داده شده است مکمل ها منجر به بستری شدن کمتر در بیمارستان و بهبود علائم برای این بیماران می شوند.
علاوه بر این مکمل های سلنیوم ممکن است به تقویت سیستم ایمنی در افراد مبتلا به آنفولانزا، سل و هپاتیت C کمک کند.
7. ممکن است به کاهش علائم آسم کمک کند
آسم یک بیماری مزمن است که راه های هوایی را که هوا را به داخل و خارج از ریه ها منتقل می کنند، تحت تاثیر قرار می دهد. در بیماری آسم این راه های هوایی ملتهب می شوند و شروع به باریک شدن می کنند و علائمی مانند خس خس سینه، تنگی نفس، سفتی قفسه سینه و سرفه ایجاد می کنند.
آسم با افزایش سطح استرس اکسیداتیو و التهاب در بدن مرتبط است.
با توجه به توانایی سلنیوم در کاهش التهاب، برخی مطالعات نشان می دهد که این ماده معدنی ممکن است به کاهش علائم مرتبط با آسم کمک کند.
تحقیقات نشان می دهد که افراد مبتلا به آسم سطح سلنیوم خونشان کمتر است.
در واقع یک مطالعه نشان داد که بیماران مبتلا به آسم با سطوح بالاتر سلنیوم خون، عملکرد ریه بهتری نسبت به آن هایی که سطح سلنیوم خونشان پایین است، داشتند.
مکمل های سلنیوم ممکن است به کاهش علائم مرتبط با آسم نیز کمک کنند.
به عنوان مثال یک مطالعه نشان داد که دادن روزانه 200 میکروگرم سلنیوم به افراد مبتلا به آسم باعث کاهش مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی مورد استفاده برای کنترل علائم آن ها می شود.
با این حال تحقیقات در این زمینه متناقض است و برای درک کامل نقش سلنیوم در ایجاد و درمان آسم به مطالعات بزرگتری نیاز است.
مواد غذایی حاوی سلنیوم
خوشبختانه بسیاری از غذاهای سالم سرشار از سلنیوم هستند. غذاهای زیر منابع عالی سلنیوم محسوب می شوند :
- 85 گرم صدف : 238 درصد مقدار مورد نیاز روزانه
- یک عدد (5 گرم) آجیل برزیلی : 174 درصد مقدار مورد نیاز روزانه
- 159 گرم هالیبوت : 171 درصد مقدار مورد نیاز روزانه
- 85 گرم ماهی تن زردپر : 167 درصد مقدار مورد نیاز روزانه
- 2 عدد (100 گرم) تخم مرغ : 56 درصد مقدار مورد نیاز روزانه
- 4 عدد (48 گرم) ساردین : 46 درصد مقدار مورد نیاز روزانه
- 28 گرم تخمه آفتابگردان : 27 درصد مقدار مورد نیاز روزانه
- 84 گرم سینه مرغ : 12 درصد مقدار مورد نیاز روزانه
- یک فنجان (97 گرم) قارچ شیتاکه : 10 درصد مقدار مورد نیاز روزانه
مقدار سلنیوم در غذاهای گیاهی بسته به میزان سلنیوم خاکی که در آن رشد کرده اند متفاوت است. بنابراین غلظت سلنیوم در محصولات تا حد زیادی به محل پرورش آن ها بستگی دارد.
به عنوان مثال یک مطالعه نشان داد که غلظت سلنیوم در آجیل برزیلی به طور گسترده ای بر اساس منطقه متفاوت است. در حالی که یک آجیل برزیلی از یک منطقه تا 288 درصد از مقدار مورد نیاز روزانه را تامین می کند بقیه فقط 11 درصد را تامین می کنند.
بنابراین مصرف یک رژیم غذایی متنوع که شامل بیش از یک منبع خوب از این ماده معدنی مهم است، مهم است.
عوارض و مضرات مصرف بیش از حد سلنیوم
اگرچه سلنیوم برای سلامتی لازم است اما مصرف بیش از حد آن می تواند خطرناک باشد. در واقع مصرف دوزهای بالای سلنیوم می تواند سمی و حتی کشنده باشد.
در حالی که سمیت سلنیوم نادر است مهم است که نزدیک به مقدار توصیه شده 55 میکروگرم در روز بمانید و هرگز از حد بالای قابل تحمل 400 میکروگرم در روز تجاوز نکنید.
آجیل برزیلی حاوی مقدار بسیار بالایی سلنیوم است و مصرف بیش از حد آن می تواند منجر به سمیت سلنیوم شود.
با این حال احتمال مسمومیت با مصرف مکمل ها به جای خوردن غذاهای حاوی سلنیوم بیشتر است.
علائم مسمومیت سلنیوم عبارتند از :
- ریزش مو
- سرگیجه
- حالت تهوع
- استفراغ
- گرگرفتگی صورت
- لرزش
- درد عضلانی
در موارد شدید مسمومیت حاد سلنیوم می تواند منجر به علائم جدی روده ای و عصبی، حمله قلبی، نارسایی کلیه و مرگ شود.
خلاصه
سلنیوم یک ماده معدنی قوی است که برای عملکرد صحیح بدن شما ضروری است.
نقش مهمی در متابولیسم و عملکرد تیروئید دارد و به محافظت از بدن شما در برابر آسیب های ناشی از استرس اکسیداتیو کمک می کند.
علاوه بر این سلنیوم ممکن است به تقویت سیستم ایمنی بدن شما کمک کند، زوال ذهنی مرتبط با افزایش سن را کند کند و حتی باعث کاهش خطر بیماری قلبی شود.
این ریز مغذی را می توان در طیف گسترده ای از غذاها از صدف گرفته تا قارچ و آجیل برزیلی یافت. افزودن غذاهای غنی از سلنیوم به رژیم غذایی شما یک راه عالی برای حفظ سلامتی است.
منبع : healthline
