نارسایی کبدی (به انگلیسی: hepatic failure) از بیماری های کبدی جدی و تهدید کننده زندگی است که طی آن کبد در انجام وظایف و عملکرد خود دچار اختلال می شود.
از آن جا که کبد جزو اندام های مهم بدن محسوب می شود و وظایف حیاتی بر عهده دارد، اختلال در عملکرد آن می تواند عوارض و مشکلات متعدد به همراه داشته باشد و لازم است فورا تحت درمان قرار بگیرد.
در ادامه قصد داریم درباره نارسایی کبدی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
نارسایی کبدی چیست؟
کبد دومین عضو بزرگ بدن است و وظایف متعدد بر عهده دارد. این اندام همه مواد غذایی و نوشیدنی های مصرفی را پردازش کرده و به انرژی و مواد مغذی مورد نیاز بدن تبدیل می کند. به علاوه نقش مهمی در پاکسازی مواد مضر و سموم از جمله الکل از خون داشته و به تولید صفرا، ذخیره گلیکوژن و مقابله با عفونت ها کمک می کند.
قرار گرفتن کبد در معرض ویروس ها یا مواد شیمیایی مضر می تواند به آسیب این اندام منجر شود که به نوبه خود ممکن است نارسایی کبدی را به دنبال داشته باشد و طی آن کبد بخشی یا همه عملکرد خود را از دست می دهد.
این بیماری می تواند حاد یا مزمن باشد. در افراد مبتلا به نوع حاد، عملکرد کبد به سرعت مختل می شود در حالی که در نوع مزمن این اتفاق در طولانی مدت رخ می دهد.
لازم به ذکر است نارسایی کبدی عارضه ای بسیار جدی است و نیاز به مراقبت های پزشکی فوری دارد.
انواع نارسایی کبدی
به طور کلی نارسایی کبدی دارای دو نوع حاد و مزمن می باشد :
نارسایی کبدی حاد
در این نوع نارسایی، کبد به سرعت و طی چند روز یا چند هفته دچار اختلال در عملکرد می شود. این مسئله ممکن است به طور ناگهانی و بدون بروز هر گونه علامت هشدار دهنده رخ دهد.
علل شایع نارسایی کبدی حاد شامل مسمومیت ناشی از قارچ و مصرف بیش از حد دارو از جمله استامینوفن می باشد.
نارسایی کبدی مزمن
این نوع نارسایی با سرعت آهسته تر نسبت به نارسایی کبدی حاد اتفاق می افتد و ممکن است ماه ها یا حتی سال ها طول بکشد تا علائم آن ظاهر شود.
نارسایی کبدی مزمن معمولا نتیجه سیروز کبدی می باشد که در آن بافت سالم کبد با بافت اسکار جایگزین می شود. در این نوع کبد ملتهب شده و این التهاب به مرور باعث تشکیل بافت اسکار می شود. همزمان با جایگزین شدن بافت سالم با اسکار، نارسایی کبدی رخ می دهد.
به طور کلی سه نوع نارسایی کبدی مرتبط با الکل وجود دارد :
- بیماری کبد چرب الکلی : این بیماری نتیجه رسوب سلول های چربی در کبد می باشد و معمولا روی کسانی که الکل زیاد مصرف کرده یا چاق هستند اثر می گذارد
- هپاتیت الکلی : این عارضه با سلول های چربی در کبد، التهاب و بافت اسکار مشخص می شود. گفته شده تا 35 درصد افرادی که معتاد به الکل هستند به این بیماری مبتلا می شوند
- سیروز الکلی : این نوع پیشرفته ترین نوع است که در 10 تا 20 درصد افراد معتاد به الکل دیده می شود
علت نارسایی کبدی
نارسایی کبدی ممکن است به علل مختلف رخ می دهد که به نوع آن بستگی دارد.
نارسایی کبدی حاد
این نوع نارسایی کبدی می تواند حتی بدون وجود بیماری کبدی قبلی ایجاد شود.
یکی از شایع ترین علل نارسایی کبدی حاد مصرف بیش از حد استامینوفن می باشد. به همین دلیل لازم است هنگام مصرف این داروی بدون نسخه طبق برچسب عمل کرده و در صورت اوردوز دارویی فورا به پزشک مراجعه شود.
از دیگر علل احتمالی نارسایی کبدی حاد می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- داروهای تجویزی خاص
- برخی مکمل های گیاهی
- عفونت های ویروسی مانند هپاتیت از جمله هپاتیت A، B و C
- سموم
- برخی بیماری های خود ایمنی
نارسایی کبدی حاد ممکن است ژنتیکی بوده و توسط ژن غیر طبیعی یکی از والدین یا هر دو به فرد منتقل شود. افرادی که دچار بیماری کبدی ارثی هستند بیشتر مستعد ابتلا به نارسایی کبدی می باشند.
نارسایی کبدی مزمن
این نوع معمولا به دنبال سیروز یا بیماری کبدی مرتبط با الکل رخ می دهد. در برخی مناطق اعتیاد به الکل شایع ترین علت سیروز کبدی محسوب می شود.
کبد معمولا الکل مصرفی را تجزیه می کند اما در افراد معتاد به الکل، این اندام نمی تواند الکل مصرفی را با سرعت کافی تجزیه کند. به علاوه مواد شیمیایی سمی موجود در الکل ممکن است باعث التهاب و تورم کبد شود که با گذشت زمان می تواند به سیروز کبدی بینجامد.
اگر فرد به هپاتیت C مبتلا باشد بیشتر در معرض ابتلا به نارسایی کبدی مزمن یا سیروز قرار دارد. این نوع هپاتیت از طریق خون منتقل می شود و استفاده از سرنگ ها و سوزن های آلوده می تواند باعث سرایت آن شود.
گفته شده حدود 25 درصد افرادی که به هپاتیت C مزمن مبتلا هستند دچار سیروز می شوند. این بیماری دومین علت اصلی سیروز در ایالات متحده می باشد.
علل ناشناخته
گاهی نارسایی کبدی بدون هر گونه علت مشخص رخ می دهد.
علائم نارسایی کبدی
علائم نارسایی کبدی ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- حالت تهوع
- از دست دادن اشتها
- خستگی
- اسهال
- زردی (زرد شدن رنگ پوست و چشم)
- کاهش وزن
- کبودی یا خونریزی آسان
- خارش
- ادم یا تجمع مایعات در پا
- آسیت شکمی
این علائم می تواند نشانه مشکلات یا اختلالات دیگر در سلامتی باشد، به همین دلیل تشخیص نارسایی کبدی دشوار است.
به علاوه برخی بیماران تا زمانی که نارسایی به مرحله کشنده و پیشرفته نرسد هیچ علامتی مشاهده نمی کنند. در این مرحله ممکن است فرد از خود بی خود یا خواب آلود شود و یا حتی به کما برود.
در بیماری کبدی مرتبط با الکل احتمالا زردی رخ می دهد. در این حالت سموم در مغز تجمع پیدا کرده و باعث بروز بی خوابی، عدم تمرکز، کاهش عملکرد ذهنی و همچنین بزرگ شدن طحال، خونریزی معده یا نارسایی کلیه می شوند.
این مسئله گاهی به سرطان کبد منجر می شود.
تشخیص نارسایی کبدی
در صورت مشاهده علائم لازم است به پزشک مراجعه شود. اگر فرد دچار اعتیاد به الکل، هر گونه ناهنجاری ژنتیکی یا بیماری های خاص می باشد باید آن را با پزشک در میان بگذارد.
پزشک احتمالا از آزمایش های خون برای تشخیص ناهنجاری های احتمالی در خون (از جمله مواردی که ممکن است باعث نارسایی کبدی شود) استفاده می کند.
اگر فرد مسمومیت دارویی مانند اوردوز استامینوفن داشته است پزشک داروهایی برای معکوس کردن اثر آن و همچنین قطع خونریزی داخلی تجویز خواهد کرد.
برای تعیین آسیب کبدی ممکن است نمونه برداری انجام شود که در آن یک بافت کوچک از کبد جدا شده و در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می گیرد.
گاهی پزشک از آزمایش های تصویر برداری نیز برای مشخص کردن آسیب کبدی استفاده کند.
درمان نارسایی کبدی
درمان این عارضه به مرحله آن بستگی دارد.
برخی آسیب های کبدی در صورت تشخیص زود هنگام قابل برگشت هستند و کبد آسیب دیده ممکن است خود به خود ترمیم شده یا با کمک دارو روند ترمیم را طی کند.
اگر تنها بخشی از کبد آسیب دیده باشد پزشک ممکن است دارو تجویر کند یا برای برداشتن بخش آسیب دیده انجام عمل جراحی را پیشنهاد دهد.
اگر یک کبد سالم آسیب دیده باشد می تواند دوباره ترمیم شود اما اگر آسیب بسیار شدید باشد که ممکن است در نارسایی کبدی حاد و سریع رخ دهد احتمالا به پیوند کبد نیاز خواهد بود.
پیشگیری از نارسایی کبدی
یکی از ساده ترین روش های پیشگیری از نارسایی کبدی اجتناب از مصرف بیش از حد الکل می باشد.
سایر اقدامات پیشگیرانه عبارتند از :
- رابطه جنسی بی خطر
- عدم استفاده از مواد مخدر
- عدم استفاده از سرنگ یا سوزن های مشترک
- واکسیناسیون هپاتیت A و B
- محافظت از پوست در برابر مواد شیمیایی سمی
- استفاده از قوطی های اسپری آئروسل در مناطق هواده برای جلوگیری از استنشاق بخارات مضر
افرادی که دچار اضافه وزن هستند یا از رژیم غذایی پر چرب استفاده می کنند بیشتر در معرض ابتلا به بیماری کبد چرب قرار دارند، بنابراین تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی سالم ممکن است کمک کننده باشد.
در صورت بروز هر یک علائم ذکر شده برای نارسایی کبدی به پزشک مراجعه کنید، اگرچه ممکن است به این عارضه مبتلا نباشید اما در صورت ابتلا، تشخیص زود هنگام اهمیت زیادی خواهد داشت.
نارسایی کبدی می تواند یک قاتل خاموش باشد زیرا گاهی تا زمانی که کاملا دیر نشده علائم آن ظاهر نمی شود، در حالی که با استفاده از درمان های مناسب و به موقع می توان بیماری کبدی را کنترل کرده و زندگی عادی را تجربه کرد.
منبع: healthline
