پر کاری تیروئید (به انگلیسی: Hyperthyroidism) که به نام تیروئید بیش فعال نیز شناخته شده از بیماری های شایع مربوط به غدد است که تاثیر زیادی در عملکردهای بدن داشته و در صورت عدم درمان می تواند به عوارض جدی منجر شود.
این بیماری که به دلیل تولید بیش از حد هورمون تیروئید رخ می دهد با علائم متعددی همراه بوده و معمولا شروع آهسته ای دارد اگرچه در افراد کم سن ممکن است به طور ناگهانی بروز کند.
در ادامه قصد داریم درباره پر کاری تیروئید و علل، علائم و درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
پر کاری تیروئید چیست؟
پر کاری تیروئید عارضه ای تاثیر گذار روی بخش های مختلف بدن است و زمانی رخ می دهد که غده تیروئید هورمون های تیروکسین و تری یدوتیرونین بیش از حد تولید کند. تیروئید غده ای پروانه ای شکل در ناحیه گردن است که هورمون تولید شده توسط آن در جریان خون آزاد شده و رشد و متابولیسم بدن را کنترل می کند.
به نظر می رسد زنان بیشتر از مردان به این عارضه مبتلا می شوند و احتمال بروز آن در افراد بالای 60 سال بیشتر از سایرین می باشد.
پر کاری تیروئید در صورت عدم درمان می تواند به عوارض شدیدی منجر شود اما خوشبختانه معمولا با دارو درمانی می توان تولید هورمون را کاهش داده و بیماری را کنترل کرد.
علائم پر کاری تیروئید
پر کاری تیروئید خفیف ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد، طوری که فرد مبتلا در بسیاری از موارد از بیماری خود مطلع نمی شود اما در صورت بروز علائم، کل بدن و بسیاری از عملکردهای بدن تحت تاثیر قرار می گیرد. اکثر علائم پرکاری تیروئید به دلیل افزایش متابولیسم بدن رخ می دهد.
علائم پر کاری تیروئید در افراد مختلف متفاوت است و می تواند شامل موارد زیر باشد :
- گواتر، ورم ناشی از بزرگ شدن غده تیروئید در ناحیه گردن
- عصبی بودن، تحریک پذیری، نوسانات خلق و خو و کاهش تمرکز
- اسهال
- تنفس دشوار
- خستگی و مشکل خواب
- ضعف عضلانی
- بیش فعالی
- حساسیت بیش از حد به گرما، تعریق زیاد و پوست داغ و مرطوب
- افزایش اشتها
- اسهال و افزایش ادرار
- ناباروری و کاهش علاقه به رابطه جنسی
- خارش پوست همراه با کهیر
- سست شدن ناخن ها
- مشکلات قاعدگی به خصوص کاهش یا قطع پریود
- آلوپسی یا ریزش موی تکه ای
- ضربان قلب سریع گاهی همراه با تپش قلب
- قرمزی کف دست
- کاهش یا افزایش ناگهانی وزن
- لرزش دست
پر کاری تیروئید در افراد مبتلا به دیابت ممکن است باعث افزایش علائم دیابت از جمله خستگی و تشنگی شود.
این عارضه افراد مبتلا به بیماری های قلبی را بیشتر در معرض آریتمی، نارسایی قلبی و سایر مشکلات قلبی عروقی قرار می دهد.
درمان پر کاری تیروئید
برخی داروها علائم پر کاری تیروئید از جمله مشکلات قلبی را درمان می کنند در حالی که برخی دیگر سطح تولید هورمون تیروئید را هدف قرار می دهند.
داروهای پر کاری تیروئید عبارتند از :
1. داروهای مسدود کننده بتا
داروهای مسدود کننده بتا نمی توانند پر کاری تیروئید را درمان کنند اما به کاهش علائم تا زمان اثر بخشی سایر درمان ها کمک می کنند، فرد معمولا در عرض چند ساعت شاهد اثر این داروها خواهد بود.
2. داروهای ضد تیروئید
این داروها از تولید بیش از حد هورمون تیروئید در این غده جلوگیری می کنند. رایج ترین داروی مورد استفاده در این زمینه متی مازول است. پزشک ممکن است در دوران بارداری به جای این دارو از داروی پروپیل تیوراسیل استفاده کند زیرا متی مازول به جنین آسیب می رساند.
طبق گفته انجمن تیروئید آمریکا، حدود 20 تا 30 درصد بیماران مبتلا به گریوز با مصرف داروهای ضد تیروئید به مدت 12 تا 18 ماه به بهبودی طولانی مدت دست یافته اند.
عوارض جانبی این داروها ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- واکنش های آلرژیک
- کاهش گلبول های سفید خون که احتمال عفونت ها را افزایش می دهد
- (به ندرت) نارسایی کبدی
3. ید رادیو اکتیو
ید رادیو اکتیو باعث نابودی سلول های فعال غده تیروئید شده و به کاهش پر کاری تیروئید کمک می کند، این تخریب محلی است و هیچ عارضه جانبی گسترده ای ندارد. به علاوه دوز رادیو اکتیو موجود در آن بسیار کم بوده و مضر نمی باشد.
این تکنیک برای دوران بارداری یا شیردهی مناسب نیست و پزشکان توصیه کرده اند به مدت 6 تا 12 ماه بعد از درمان از بارداری اجتناب شود.
4. عمل جراحی
در صورتی که روش های قبل در درمان پر کاری تیروئید موثر نباشد پزشک ممکن است از عمل جراحی برای از بین بردن بخشی از غده تیروئید استفاده کند. این روش معمولا برای زنان باردار، کسانی که نمی توانند از سایر روش ها استفاده کنند یا مبتلایان به سرطان کاربرد دارد.
علت پر کاری تیروئید
پر کاری تیروئید به دلایل مختلف ممکن است ایجاد شود، از جمله :
1. بیماری گریوز
بیماری گریوز نوعی بیماری خود ایمنی و شایع ترین علت پر کاری تیروئید است که بیش از 70 درصد موارد ابتلا را تشکیل می دهد. هنوز علت این بیماری مشخص نشده اما اغلب به صورت خانوادگی دیده می شود و احتمالا عوامل ژنتیکی در بروز آن نقش دارند.
گریوز بیشتر در زنان بین 30 تا 50 ساله دیده می شود و در زنان 7 تا 8 برابر بیشتر از مردان رخ می دهد. این بیماری می تواند روی چشم ها اثر بگذارد و باعث کشیدگی پلک ها، بیرون زدگی چشم، دو بینی و ورم اطراف چشم ها شود.
2. ندول تیروئید
ندول های تیروئید توده هایی هستند که به دلایل نا معلوم در غده تیروئید ایجاد می شوند. این توده ها ممکن است حاوی بافت تیروئید غیر طبیعی باشند اما معمولا خوش خیم و غیر سرطانی هستند.
ندول تیروئید روی عملکرد منظم تیروئید تاثیر گذاشته و به تیروئید بیش از حد فعال و بزرگ شدن غده منجر می شود. ندول ها با نوک انگشت قابل تشخیص هستند اما معمولا دردی به همراه ندارند.
3. مصرف بیش از حد ید
ید با مصرف مواد غذایی مانند غذاهای دریایی، نان و نمک وارد بدن می شود و غده تیروئید با خارج کردن این ماده از خون، از آن برای تولید هورمون های تیروئید از جمله تیروکسین و تری یدوتیرونین استفاده می کند.
مصرف بیش از حد ید می تواند باعث افزایش بیش از حد هورمون تیروئید شده و به پر کاری تیروئید منجر شود. افرادی که هورمون های تیروئید در قالب دارو مصرف می کنند باید به طور منظم با پزشک در تماس باشند تا دوز مناسب تعیین شود.
4. داروها
برخی داروهای مورد استفاده برای درمان مشکلات قلبی حاوی مقادیر زیادی ید هستند که ممکن است باعث تغییر عملکرد تیروئید شود. داروی دیگری که می تواند عملکرد غده تیروئید را تحت تاثیر قرار دهد لیتیوم است که برای درمان اختلال دو قطبی مصرف می شود.
5. تیروئیدیت
تیروئیدیت یا التهاب تیروئید نوعی عارضه ناشی از عفونت ویروسی است که با علائم زیر همراه می باشد :
- تب
- گلو درد
- بلع دردناک
- درد عمومی بدن
- درد گردن
6. سرطان تیروئید فولیکولار
پر کاری تیروئید در موارد نادر ممکن است به دلیل سرطان تیروئید رخ دهد زیرا سلول های بدخیم گاهی باعث افزایش تولید تیروکسین یا تری یدوتیرونین در غده تیروئید می شوند.
پر کاری تیروئید و تغذیه
رژیم غذایی خاصی برای درمان اختلال پرکاری تیروئید وجود ندارد، با این حال کاهش مصرف بیش از حد ید و پرهیز از مکمل های ید می تواند به ایجاد تعادل کمک کند. بی تردید یک رژیم غذایی متعادل برای حفظ سلامت تیروئید مفید است.
کسانی که مکمل مصرف می کنند باید درباره دوز و این که کدام مکمل ها روی فعالیت تیروئید اثر می گذارند با پزشک صحبت کنند. همچنین احتمالا اجتناب از مواد غذایی و سایر محصولات حاوی ید زیاد مانند جلبک دریایی و برخی داروهای ضد سرفه و مولتی ویتامین برای این افراد بهتر باشد.
عوارض پر کاری تیروئید
شدت پر کاری تیروئید و علائم آن به سطح توانایی بدن در واکنش به تغییرات ناشی از افزایش بیش از حد هورمون تیروئید و پیگیری برنامه درمانی بستگی دارد.
برخی عوارض ناشی از این عارضه عبارتند از :
1. اپتالوماپاتی گریوز
اپتالوماپاتی گریوز می تواند باعث درد و ناراحتی در چشم، حساسیت به نور و برخی مشکلات بینایی شود و حتی چشم ها ممکن است بیرون بزنند.
استفاده از قطره چشمی و عینک آفتابی می تواند به تسکین علائم کمک کند. در موارد شدیدتر، درمان با داروهای خاص مانند استروئیدها یا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی احتمالا ورم پشت چشم را کاهش خواهد داد.
2. طوفان تیروئید
طوفان تیروئید یک عارضه کمتر شایع است که می تواند بعد از عفونت، آسیب یا ضربه فیزیکی مانند جراحی یا زایمان رخ دهد. به علاوه اگر پر کاری تیروئید در فرد مبتلا تشخیص داده نشده یا کنترل نشود ممکن است در بارداری دچار طوفان تیروئید شود.
طوفان تیروئید تهدید کننده زندگی است و نیاز به درمان پزشکی فوری دارد. علائم این عارضه عبارتند از :
- ضربان قلب سریع
- تب شدید
- تحریک پذیری
- زردی
- استفراغ
- اسهال
- کم آبی بدن
- توهم
تشخیص پر کاری تیروئید
تشخیص پرکاری تیروئید پیشرفته معمولا ساده است زیرا علائم آن مشخص می باشد اما تشخیص آن در مراحل اولیه به سختی انجام می شود. برای این منظور پزشک ابتدا درباره علائم سوالاتی پرسیده و معاینه فیزیکی و احتمالا آزمایش خون انجام می دهد.
آزمایش خون عملکرد تیروئید می تواند عملکرد غده تیروئید را بررسی کند. این آزمایش سطح هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH)، تیروکسین و تری یدوتیرونین را نشان می دهد.
همچنین ممکن است برای سنجش عملکرد تیروئید با کمک ید رادیو اکتیو یک اسکن تشخیصی خاص از غده تیروئید انجام شود که به نام تست باز جذب ید رادیواکتیو نیز شناخته شده است.
پر کاری تیروئید و بارداری
زنان مبتلا به پر کاری تیروئید احتمالا در دوران بارداری با مشکلات بیشتری روبرو می شوند. به طور کلی در این دوران ممکن است سطح هورمون تیروئید کمی افزایش یابد و از آن جا که برخی خانم ها مستعد پر کاری تیروئید هستند (اگرچه ممکن است تا آن زمان این عارضه در آن ها تشخیص داده نشده باشد) احتمالا دچار پر کاری خفیف خواهند شد.
غده تیروئید خانم هایی که تیروئید بیش از حد فعال دارند ممکن است در دوران بارداری کمی بزرگ شود.
پرکاری تیروئید شدید و درمان نشده در دوران بارداری ممکن است با مشکلات زیر همراه باشد :
- وزن کم هنگام تولد
- فشار خون بالای مادر
- مشکلات قلبی
- سقط جنین
اگر مادر در دوران حاملگی مشکل تیروئید داشته باشد پزشک باید عملکرد تیروئید نوزاد را بررسی کند زیرا مشکلات تیروئیدی می تواند تاثیر قابل توجهی روی رشد مغز جنین داشته باشد.
افرادی که قبل از بارداری تحت درمان هستند، باید در دوران بارداری نیز به درمان خود ادامه دهند اگرچه ممکن است نیاز به تنظیم مجدد دارو داشته باشند.
ناگفته نماند مصرف لووتیروکسین در دوران بارداری بی خطر است زیرا خصوصیات مشابه هورمون طبیعی دارد. با استفاده از درمان صحیح معمولا در بارداری مشکلی پیش نمی آید.
منبع: medicalnewstoday
