بیماری آدیسون (به انگلیسی: Addison’s disease) از بیماری های غدد درون ریز است که به دلیل اختلال در عملکرد لایه خارجی یا قشر غدد آدرنال یا فوق کلیوی رخ می دهد.
عوامل مختلف از جمله سیستم ایمنی بدن و ژنتیک ممکن است در بروز این بیماری نقش داشته باشند اما اصلی ترین عامل ابتلا به آدیسون، حمله سیستم ایمنی به غدد آدرنال می باشد.
در ادامه قصد داریم درباره بیماری آدیسون و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
بیماری آدیسون چیست؟
بیماری آدیسون یا نارسایی آدرنال به دلیل آسیب دیدگی لایه قشر غدد آدرنال رخ می دهد.
غدد آدرنال یا غدد فوق کلیوی که بخشی از سیستم غدد درون ریز بدن را تشکیل می دهند در قسمت فوقانی هر کلیه قرار گرفته و هورمون هایی تولید می کنند که روی اندام ها و بافت های مختلف بدن تاثیر می گذارد.
این غدد از دو لایه مدولا (داخلی) و قشر (خارجی) تشکیل شده اند. لایه مدولا هورمون هایی مانند آدرنال و لایه قشر هورمون های کورتیکو استروئید ترشح می کند.
در بیماری آدیسون قشر غدد آدرنال آسیب دیده و این غدد هورمون های استروئیدی کورتیزول و آلدوسترون کافی تولید نمی کنند.
لازم به ذکر است هورمون کورتیزول واکنش بدن در شرایط استرس زا را تنظیم کرده و هورمون آلدوسترون به تنظیم سدیم و پتاسیم در بدن کمک می کند. قشر آدرنال وظیفه تولید هورمون های جنسی (آندروژن) را نیز بر عهده دارد.
علائم بیماری آدیسون
افرادی که به بیماری آدیسون مبتلا هستند ممکن است علائم زیر را تجربه کنند :
- ضعف عضلانی
- خستگی
- تیره شدن رنگ پوست
- کاهش وزن یا کاهش اشتها
- کاهش ضربان قلب یا کاهش فشار خون
- سطح پایین قند خون
- غش کردن دوره ای
- زخم در دهان
- اشتیاق به خوردن نمک
- حالت تهوع
- استفراغ
افرادی که به این بیماری مبتلا هستند ممکن است علائم عصبی و روانی زیر را نیز تجربه کنند :
- تحریک پذیری یا افسردگی
- کاهش انرژی
- اختلالات خواب
اگر بیماری آدیسون برای مدت طولانی درمان نشود ممکن است به بحران آدیسون تبدیل شود که با علائم زیر همراه می باشد :
- آشفتگی
- هذیان
- توهم بینایی و شنوایی
بحران آدیسون یک مسئله اورژانسی و تهدید کننده زندگی است و در صورت مشاهده علائم زیر نیاز است با اورژانس تماس گرفته شود :
- تغییرات روحی و روانی مانند گیجی، ترس یا بی قراری
- از دست دادن هوشیاری
- تب شدید
- درد ناگهانی در ناحیه کمر، شکم یا پاها
متاسفانه عدم درمان بحران آدیسون می تواند به شوک و مرگ بیمار منجر شود.
علت بیماری آدیسون
به طور کلی بیماری آدیسون به دو نوع اصلی تقسیم می شود که عبارتند از :
- نارسایی غدد آدرنال اولیه
- نارسایی غدد آدرنال ثانویه
پزشک برای انتخاب روش درمانی مناسب، ابتدا باید نوع بیماری را تشخیص دهد.
نارسایی غدد آدرنال اولیه
این عارضه زمانی رخ می دهد که آسیب دیدگی غدد فوق کلیوی به قدری شدید است که قادر به تولید هورمون نیستند و علت آن در اکثر موارد حمله سیستم ایمنی بدن به این غدد می باشد که نوعی بیماری خود ایمنی محسوب می شود.
در بیماری های خود ایمنی، سیستم ایمنی بدن به اشتباه عضو یا ناحیه ای از بدن را به عنوان ویروس، باکتری یا مهاجم خارجی در نظر گرفته و به آن حمله می کند.
سایر علل احتمالی نارسایی غدد آدرنال اولیه عبارتند از :
- تجویز طولانی مدت گلوکوکورتیکوئیدها (به عنوان مثال پردنیزون)
- وجود عفونت در بدن
- سرطان و ضایعات غیر طبیعی (تومور)
- برخی داروهای رقیق کننده خون برای کنترل لخته شدن خون
نارسایی غدد آدرنال ثانویه
نارسایی غدد آدرنال ثانویه زمانی رخ می دهد که غده هیپوفیز (واقع در مغز) نتواند هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک تولید کند. این هورمون به غدد فوق کلیوی می گوید چه زمانی هورمون آزاد کنند.
در صورت عدم مصرف داروهای کورتیکو استروئید تجویزی توسط پزشک نیز ممکن است نارسایی آدرنال ثانویه رخ دهد. کورتیکو استروئیدها به کنترل بیماری های مزمن مانند آسم کمک می کنند.
از دیگر علل ابتلا به نارسایی آدرنال ثانویه می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- تومورها
- داروها
- ژنتیک
- آسیب مغزی ناشی از تروما
عوامل خطر زای بیماری آدیسون
افراد زیر بیشتر در معرض ابتلا به بیماری آدیسون قرار دارند :
- افراد مبتلا به سرطان
- کسانی که از داروهای ضد انعقاد خون استفاده می کنند
- افراد مبتلا به عفونت های مزمن مانند سل
- کسانی که تحت عمل جراحی قرار گرفته و بخشی از غده فوق کلیوی آن ها برداشته شده است
- کسانی که به بیماری خود ایمنی مانند دیابت نوع 1 یا بیماری گریوز مبتلا هستند
تشخیص بیماری آدیسون
پزشک برای تشخیص بیماری درباره سابقه پزشکی و علائم از فرد سوالاتی می پرسد، سپس معاینه فیزیکی انجام داده و از آزمایش هایی برای بررسی سطح پتاسیم و سدیم بدن کمک می گیرد.
به علاوه ممکن است از آزمایش های تصویر برداری استفاده کرده و سطح هورمون ها را بررسی کند.
درمان بیماری آدیسون
درمان بیماری آدیسون به علت آن بستگی دارد. پزشک ممکن است داروهایی برای تنظیم عملکرد غدد فوق کلیوی تجویز کند.
از آن جا که عدم درمان این بیماری می تواند به وضعیت کشنده بحران آدیسون منجر شود، پیروی از برنامه درمانی ارائه شده توسط پزشک اهمیت زیادی دارد.
در صورتی که بیماری آدیسون برای مدت زمان طولانی درمان نشود و به بحران آدیسون تبدیل شود احتمالا ابتدا از دارو برای درمان آن استفاده خواهد شد.
دارو درمانی
برای بهبود سلامتی ممکن است لازم باشد ترکیبی از داروهای گلوکوکورتیکوئیدها (داروهایی که التهاب را متوقف می کنند) مصرف شود. این داروها مادام العمر هستند و نباید بدون مشورت با پزشک قطع شوند.
در مواردی که غدد فوق کلیوی برخی هورمون ها را تولید نمی کنند از هورمون درمانی جایگزین استفاده خواهد شد.
مراقبت در منزل
افراد مبتلا به آدیسون باید همیشه یک جعبه اورژانسی حاوی داروهای خود همراه داشته باشند. همچنین بهتر است از پزشک بخواهند نسخه دارویی اضطراری برای کورتیکو استروئید تزریقی به آن ها بدهد.
به این افراد توصیه می شود از دستبند مخصوص بیماری استفاده کنند تا در شرایط اورژانسی، اطرافیان از بیماری آن ها مطلع شوند.
درمان های جایگزین
افراد مبتلا به آدیسون باید استرس خود را در سطح پایین نگه دارند.
طبیعی است که وقایع مهم زندگی مانند مرگ عزیزان یا آسیب دیدگی ها استرس را افزایش داده و روی نحوه واکنش بدن به داروها اثر بگذارند. در این موارد بهتر است از روش های جایگزین مانند یوگا و مدیتیشن برای از کاهش استرس استفاده شود.
چشم انداز بیماری آدیسون
بیماری آدیسون به درمان مادام العمر نیاز دارد و تکنیک های درمانی همچون هورمون درمانی جایگزین می توانند به کنترل علائم آن کمک کنند.
پیروی از برنامه درمانی پزشک اهمیت زیادی دارد و کاهش یا افزایش دوز مصرفی اثر منفی روی سلامتی بیمار خواهد داشت.
گاهی با توجه به شرایط بیمار ممکن است نیاز به تغییراتی در برنامه درمانی و دوز داروها باشد، بنابراین لازم است فرد به طور منظم با پزشک خود ملاقات داشته باشد.
منبع: healthline
