کلستاز چیست؟

کلستاز (به انگلیسی: Cholestasis) نوعی بیماری کبدی است که به دلیل کاهش یافتن جریان صفرا به کبد یا انسداد آن ایجاد می شود.

این عارضه در مردان و زنان و در هر سن و سالی رخ می دهد و درمان آن به شدت بیماری قبل از تشخیص اولیه و همچنین علت اصلی بروز و نحوه کنترل آن بستگی دارد.

در ادامه قصد داریم درباره کلستاز و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

کلستاز چیست؟

کلستاز نوعی بیماری کبدی است و زمانی رخ می دهد که جریان صفرا از کبد کاهش یافته یا مسدود شود. صفرا مایعی است که توسط کبد تولید می شود و به هضم غذا به خصوص چربی ها کمک می کند.

تغییر جریان صفرا می تواند به تجمع بیلی روبین منجر شود، رنگدانه ای که توسط کبد تولید و از طریق صفرا از بدن دفع می شود.

به طور کلی دو نوع کلستاز وجود دارد که عبارتند از :

1. کلستاز داخل کبدی

این نوع کلستاز از کبد نشات می گیرد و می تواند توسط موارد زیر ایجاد شود :

بیماری ها
عفونت ها
مصرف مواد مخدر
ناهنجاری های ژنتیکی
اثرات هورمونی روی جریان صفرا

بارداری نیز می تواند خطر ابتلا به این نوع کلستاز را افزایش دهد.

2. کلستاز بیرون کبدی

این نوع کلستاز توسط مانع فیزیکی در مجاری صفراوی ایجاد می شود. به عنوان مثال انسدادهای ناشی از مواردی همچون سنگ کیسه صفرا، کیست ها و تومورها می توانند جریان صفرا را محدود کنند.

علائم کلستاز

هر دو نوع کلستاز علائم مشابهی دارند که شامل موارد زیر می باشد :

زردی (زرد شدن پوست و سفیدی چشم)
ادرار تیره
مدفوع رنگ روشن
درد در شکم
خستگی
حالت تهوع
خارش بیش از حد

لازم به ذکر است همه افراد مبتلا به کلستاز علائم ندارند، همچنین بزرگسالان مبتلا به کلستاز مزمن اغلب بدون علامت هستند.

علت کلستاز

انسداد صفراوی می تواند توسط عوامل متعدد ایجاد شود، از جمله :

1. داروها

کبد نقش مهمی در متابولیسم داروها دارد و متابولیسم برخی داروها ممکن است برای کبد دشوارتر از سایر داروها بوده و اثر سمی روی این اندام داشته باشد. برخی از این داروها عبارتند از :

برخی آنتی بیوتیک ها مانند آموکسی سیلین و مینوسیکلین
استروئیدهای آنابولیک
برخی داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن
داروهای ضد بارداری خوراکی
برخی داروهای ضد صرع
برخی داروهای ضد قارچ
برخی داروهای ضد روان پریشی
برخی داروهای ضد میکروبی

توصیه اکید می شود همیشه داروهای خود را طبق دستور پزشک مصرف کرده و بدون اجازه پزشک مصرف آن ها را قطع نکنید.

2. بیماری ها

برخی بیماری ها می توانند باعث ایجاد زخم یا التهاب در مجاری صفراوی شوند که ابتلا به کلستاز را به دنبال خواهد داشت، از جمله :

عفونت های ناشی از ویروس های اچ آی وی، هپاتیت، سیتومگالوویروس و اپشتین بار
عفونت های باکتریایی
برخی بیماری های خود ایمنی مانند سیروز صفراوی اولیه که در آن ها حمله سیستم ایمنی به مجاری صفراوی آسیب می رساند
اختلالات ژنتیکی مانند بیماری کم خونی سلول داسی شکل
سرطان های خاص مانند سرطان کبد، لوزالمعده و همچنین لنفوم

تشخیص کلستاز

پزشک برای تشخیص این عارضه ابتدا سوالاتی درباره سابقه پزشکی فرد پرسیده و معاینه فیزیکی انجام می دهد.

همچنین ممکن است از آزمایش خون برای ارزیابی آنزیم های کبدی که نشان دهنده کلستاز هستند استفاده شود. در صورتی که نتایج آزمایش ها غیر طبیعی باشد احتمالا تصویر برداری هایی همچون سونوگرافی یا ام آر آی تجویز خواهد شد.

گاهی پزشک برای اطمینان بیشتر نمونه برداری کبد انجام می دهد.

کلستاز در بارداری

کلستاز داخل کبدی بارداری که کلستاز زایمانی نیز نامیده می شود از مشکلات دوران بارداری است که تخمین زده شده 1 تا 2 مورد در هر هزار زن باردار را درگیر می کند.

شایع ترین علامت کلستاز زایمانی خارش بدون بثورات می باشد که به دلیل تجمع اسیدهای صفراوی در خون ایجاد می شود. این نوع خارش معمولا در سه ماهه آخر بارداری رخ می دهد و ممکن است با علائم زیر همراه باشد :

زردی
مدفوع کم رنگ
ادرار تیره
درد شکم
حالت تهوع

در صورت بروز خارش در دوران بارداری لازم است به پزشک مراجعه شود.

استفاده از برخی داروهای بدون نسخه مانند آنتی هیستامین ها یا کرم های ضد خارش حاوی کورتیزون علاوه بر این که معمولا برای درمان این وضعیت اثر بخشی ندارند ممکن است به جنین نیز آسیب برسانند. به جای آن پزشک داروهایی تجویز خواهد کرد که علاوه بر تسکین خارش، برای جنین نیز مضر نمی باشند.

علت و عوامل خطر زا

کلستاز دوران بارداری ممکن است به صورت ارثی رخ دهد، به عبارت دیگر اگر مادر یا خواهر یک زن باردار در دوران بارداری خود این مشکل را داشته اند احتمال بروز آن در او افزایش خواهد یافت.

از دیگر علل احتمالی این عارضه می توان به هورمون های بارداری اشاره کرد که ممکن است عملکرد کیسه صفرا را تحت تأثیر قرار داده و باعث تجمع صفرا و سرازیر شدن آن به جریان خون شوند.

لازم به ذکر است خانم هایی که چند قلو باردار هستند بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند.

آیا خطرناک است؟

ابتلا به کلستاز در دوره بارداری یک وضعیت جدی هم برای مادر و هم جنین محسوب می شود که اگرچه در اکثر موارد کشنده نیست اما می تواند عوارض جدی ایجاد کند، از جمله :

زایمان زودرس
ایجاد مشکلاتی برای جنین
مرده زایی

این مسئله در اکثر موارد بعد از زایمان بر طرف می شود، با این حال می تواند در طولانی مدت روی سلامت فرد تاثیر بگذارد. به عنوان مثال به گفته برخی منابع زنانی که در دوران بارداری به کلستاز مبتلا بوده اند 3 برابر بیشتر از سایر زنان در معرض خطر ابتلا به سرطان کبد هستند. همچنین خطر ابتلا به موارد زیر در آن ها افزایش می یابد :

سرطان سیستم صفراوی
بیماری تیروئید
دیابت
بیماری کرون

درمان کلستاز

اولین قدم برای درمان این بیماری بر طرف کردن علت زمینه ای آن می باشد.

به عنوان مثال اگر کلستاز به دلیل مصرف داروی خاص ایجاد شده باشد پزشک ممکن است داروی فرد را تغییر دهد یا اگر بیماری در اثر انسدادی ناشی از سنگ کیسه صفرا یا تومور رخ دهد ممکن است عمل جراحی توصیه شود.

در مورد کلستاز دوران بارداری نیز همان طور که قبلا گفتیم وضعیت معمولا بعد از زایمان بهبود پیدا می کند، اگرچه خانم های مبتلا باید بعد از بارداری نیز تحت نظر باشند.