ایست قلبی (به انگلیسی: Cardiac arrest) نوعی عارضه جدی قلبی است که طی آن ضربان قلب متوقف شده و فرد دچار مرگ ناگهانی قلب می شود.
این وضعیت بسیار خطرناک و تهدید کننده زندگی است و اقداماتی که تنها در چند دقیقه بعد از بروز آن انجام می شود نقش حیاتی در زنده ماندن فرد دارد.
در ادامه قصد داریم درباره ایست قلبی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
ایست قلبی چیست؟
ضربان قلب توسط تکانه های الکتریکی کنترل می شود، به طوری که با تغییر الگوی آن ها، ضربان قلب نا منظم شده و آریتمی رخ می دهد. برخی آریتمی ها کند و برخی دیگر سریع هستند و ایست قلبی زمانی است که ریتم یا ضربان قلب متوقف شود.
ایست قلبی یک مسئله بسیار جدی است و می تواند باعث مرگ یا معلولیت فرد شود.
در صورت مشاهده علائم ایست قلبی در فرد، اطرافیان باید فورا با اورژانس تماس بگیرند. این مسئله می تواند کشنده باشد و کمک های پزشکی فوری نقش تعیین کننده ای در زنده ماندن یا مرگ بیمار ایفا می کنند.
علت ایست قلبی
برخی عوامل می توانند باعث ایست قلبی شوند که دو مورد از رایج ترین آن ها فیبریلاسون بطنی و فیبریلاسیون دهلیزی می باشد.
فیبریلاسیون بطنی
قلب دارای 4 حفره می باشد و 2 حفره پایینی آن را بطن ها تشکیل داده اند. در فیبریلاسیون بطنی این دو بطن از کنترل خارج شده و باعث می شوند تغییرات قابل توجهی در ریتم قلب به وجود بیاید.
به علاوه پمپاژ ناکارآمد این دو حفره، میزان خون پمپاژ شده به بدن را کاهش می دهد، این مسئله در برخی موارد به قدری شدید است که گردش خون کاملا متوقف و به ایست یا مرگ ناگهانی قلب منجر می شود.
فیبریلاسیون بطنی شایع ترین علت ایست قلبی می باشد.
فیبریلاسیون دهلیزی
حفره های فوقانی قلب دهلیز نام دارند و گاهی بعد از یک آریتمی در این حفره ها، ضربان متوقف می شود.
فیبریلاسیون دهلیزی زمانی رخ می دهد که گره سینوسی تکانه های الکتریکی درست ارسال نکند. این گره در دهلیز راست قرار دارد و سرعت پمپاژ قلب را تنظیم می کند.
هنگامی که تکانه الکتریکی باعث بروز فیبریلاسون دهلیزی می شود بطن ها نمی توانند خون را به طور موثر به بدن پمپاژ کنند.
عوامل خطر زای ایست قلبی
برخی از بیماری های قلبی و مشکلات سلامتی می توانند خطر ایست قلبی را افزایش دهند، از جمله :
- بیماری عروق کرونری قلب : این بیماری قلبی از عروق کرونری شروع می شود. با مسدود شدن این سرخرگ ها قلب خون کافی دریافت نمی کند و نمی تواند به درستی کار کند
- قلب بزرگ شده : افرادی که قلب آن ها به طور غیر طبیعی بزرگ است بیشتر در معرض ابتلا به ایست قلبی قرار دارند. ضربان قلب بزرگ ممکن است با مشکلاتی همراه باشد و در این حالت عضلات بیشتر در معرض آسیب قرار بگیرند
- دریچه های قلب نامنظم : بیماری های دریچه قلب می توانند دریچه های قلب را سوراخ یا تنگ کنند. به عبارت دیگر حفره های قلب با دریافت خون بیش از حد پر شده یا خون کافی دریافت نمی کنند و در نتیجه بیش از حد ضعیف یا بزرگ می شوند
- بیماری قلبی مادرزادی : برخی افراد با نقص قلبی به دنیا آمده اند که به آن مشکل قلبی مادرزادی گفته می شود. خطر بروز ایست قلبی در کودکانی که دچار مشکل قلبی مادرزادی جدی هستند وجود دارد
- اختلالات تکانه الکتریکی : مشکلات سیستم الکتریکی قلب می تواند خطر ایست ناگهانی قلب را افزایش دهد
سایر عوامل خطر زای ایست قلبی عبارتند از :
- سیگار کشیدن
- کم تحرک بودن
- فشار خون بالا
- چاقی
- سابقه خانوادگی بیماری قلبی
- سابقه حمله قلبی
- سن بالای 45 سال در مردان یا بالای 55 سال در زنان
- مرد بودن
- مصرف مواد مخدر
- کمبود پتاسیم یا منیزیم
علائم ایست قلبی
علائم ایست قلبی اغلب هشدار دهنده هستند و توجه به آن ها قبل از بروز ایست قلبی می تواند جان بیمار را نجات دهد.
برخی علائم هشدار دهنده ایست قلبی عبارتند از :
- گیجی
- تنگی نفس
- احساس خستگی یا ضعف
- استفراغ
- تپش قلب
اگر در اطرافیان خود کسی را با علائم زیر مشاهده کنید لازم است سریع با اورژانس تماس بگیرید :
- درد قفسه سینه
- نبض نداشتن
- عدم تنفس یا مشکل تنفسی
- از دست دادن هوشیاری
- غش کردن
گاهی قبل از بروز ایست قلبی هیچ علامتی ظاهر نمی شود. اگر علائم ایجاد شده ادامه دار هستند حتما با اورژانس تماس بگیرید.
تشخیص ایست قلبی
زمانی که ضربان قلب متوقف می شود کمک های فوری پزشکی اهمیت زیادی دارد. این اقدامات اورژانسی روی بازگشت جریان خون به بدن تمرکز دارند.
به علاوه پزشک معمولا نوار قلب انجام می دهد تا نوع ریتم غیر طبیعی قلب را شناسایی کند. همچنین احتمالا از یک الکترو شوک برای وارد کردن شوک به قلب استفاده می شود که می تواند قلب را به ریتم طبیعی اش برگرداند.
سایر آزمایش هایی که معمولا بعد از رخ دادن یک مشکل قلبی انجام می شود عبارتند از :
- آزمایش های خون برای جستجوی علائم حمله قلبی و اندازه گیری سطح پتاسیم و منیزیم
- اشعه ایکس قفسه سینه که برای تشخیص سایر علائم بیماری قلبی استفاده می شود
درمان ایست قلبی
احیای قلبی ریوی (سی پی آر) از تکنیک های درمان اورژانسی ایست قلبی می باشد. روش دیگر دفیبریلاسیون است. این تکنیک ها باعث می شوند قلب بعد از متوقف شدن دوباره ضربان پیدا کند.
در صورت نجات جان فرد با اقدامات اولیه، پزشک احتمالا از روش های درمانی دیگر برای کاهش خطر حملات بعدی استفاده می کند، از جمله :
- برای کنترل و کاهش فشار خون و کلسترول دارو تجویز می شود
- عمل جراحی می تواند رگ های خونی آسیب دیده یا دریچه های قلب را ترمیم کند، همچنین برای بای پس سرخرگ های مسدود شده یا رفع انسداد استفاده می شود
- ورزش ممکن است وضعیت قلبی عروقی را بهبود ببخشد
- تغییرات رژیم غذایی می تواند به کاهش کلسترول کمک کند
چشم انداز ایست قلبی
ایست قلبی می تواند کشنده باشد اما اقدامات درمانی به موقع احتمال زنده ماندن فرد را افزایش می دهد. درمان به خصوص طی چند دقیقه بعد از وقوع ایست قلبی اهمیت زیادی دارد.
درک علت ایست قلبی بسیار مهم است و چشم انداز طولانی مدت این عارضه به علت آن بستگی دارد. پزشک می تواند از تکنیک های درمانی برای محافظت از قلب و جلوگیری از بروز دوباره ایست قلبی استفاده کند.
منبع: healthline
