سرطان ریه چیست؟

سرطان ریه (به انگلیسی: Lung cancer) نوعی سرطان شایع و جدی در سراسر دنیا است که بیشتر در مردان رخ می دهد و مهم ترین عامل بروز آن سیگار کشیدن است.

این بیماری که به عنوان سومین سرطان شایع شناخته شده و بیشترین مرگ و میر ناشی از سرطان را از آن خود کرده است انواع مختلف دارد و با علائم گوناگون همراه می باشد.

در ادامه قصد داریم درباره سرطان ریه و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

سرطان ریه چیست؟

سرطان ریه زمانی رخ می دهد که سلول های ریه به طرز غیر قابل کنترل شروع به رشد و تکثیر کرده و تومورها شکل می گیرند.

این سرطان انواع و مراحل مختلف دارد. از آن جا که علائم در مراحل اولیه چندان محسوس نیستند، این بیماری معمولا به موقع تشخیص داده نمی شود و ممکن است به اندام های دیگر سرایت کند که در این صورت درمان آن بسیار مشکل خواهد بود.

سرطان ریه دارای دو نوع اصلی است و بسته به نوع و شدت آن می تواند کشنده باشد.

علائم سرطان ریه

علائم سرطان ریه در دو نوع اصلی آن یعنی سرطان ریه سلول غیر کوچک و سرطان ریه سلول کوچک اساسا یکسان است. علائم اولیه ممکن است شامل موارد زیر باشد :

طولانی شدن سرفه یا بدتر شدن آن
سرفه خلط دار یا خونی
درد قفسه سینه که هنگام نفس کشیدن عمیق، خندیدن یا سرفه کردن بدتر می شود
گرفتگی صدا
تنگی نفس
خس خس سینه
ضعف و خستگی
کاهش اشتها و کاهش وزن

همچنین ممکن است بیمار از عفونت های تنفسی مکرر مانند ذات الریه یا برونشیت رنج ببرد.

با پیشرفت سرطان، علائم دیگری نیز با توجه به محل تومورهای جدید ظاهر می شوند، از جمله :

گره های لنفاوی : علائمی همچون توده ها به خصوص در گردن یا استخوان ترقوه
استخوان ها : علائمی همچون درد استخوان به خصوص در پشت، دنده ها یا لگن
مغز یا ستون فقرات : علائمی همچون سر درد، سرگیجه، مشکلات تعادل یا بی حسی در دست یا پاها
کبد : علائمی همچون زردی پوست و چشم

تومورها در ناحیه فوقانی ریه ها ممکن است روی اعصاب اثر گذاشته و باعث افتادگی یک پلک، کوچک شدن مردمک یا عدم تعریق در یک طرف صورت شوند. این علائم در کنار هم سندرم هورنر نامیده می شوند که با درد شانه نیز همراه می باشد.

تومورها ممکن است به ورید بزرگی که خون را بین سر، دست ها و قلب منتقل می کند فشار وارد کرده و به ورم صورت، گردن، بخش فوقانی قفسه سینه و دست ها منجر شوند.

سرطان ریه گاهی ماده ای شبه هورمونی تولید می کند که باعث بروز علائم متنوع به نام سندرم پارا نئو پلاستیک می شود، این علائم شامل موارد زیر است :

ضعف عضلانی
حالت تهوع
استفراغ
احتباس مایعات
فشار خون بالا
قند خون بالا
گیجی
تشنج
کما

سرطان ریه و درد پشت

درد پشت در عموم مردم نسبتا شایع است و در بیشتر موارد با سرطان ریه مرتبط نیست زیرا بسیاری از افراد از درد پشت رنج می برند اما به سرطان ریه مبتلا نمی باشند. به علاوه همه مبتلایان به سرطان ریه دچار پشت درد نمی شوند اگرچه بسیاری از آن ها این درد را تجربه می کنند و به نظر می رسد در برخی افراد درد پشت یکی از اولین علائم سرطان ریه است.

درد پشت می تواند به دلیل فشار ناشی از تومورهای بزرگ در ریه ها رخ دهد، همچنین ممکن است به معنای گسترش سرطان به ستون فقرات یا دنده ها باشد.

همزمان با رشد سرطان، تومور می تواند به نخاع فشار وارد کند. این مسئله گاهی به زوال عصبی با علائم زیر منجر می شود :

ضعف دست و پا
بی حسی در پا یا کف پا
بی اختیاری ادرار و مدفوع
اختلال در ذخایر خون نخاعی

درد پشت ناشی از سرطان در صورت عدم استفاده از تکنیک های درمانی روز به روز وخیم تر می شود. در صورتی که با کمک درمان هایی همچون عمل جراحی، پرتو درمانی یا شیمی درمانی تومور را از بین برده یا کوچک کنند ممکن است این درد نیز تسکین یابد.

گاهی پزشک برای تسکین درد پشت از کورتون یا داروهای مسکن مانند استامینوفن و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی استفاده می کند، در دردهای شدیدتر نیاز به مسکن هایی همچون مرفین یا اکسی کدون می باشد.

علت سرطان ریه

همه افراد ممکن است به سرطان ریه مبتلا شوند اما در 90 درصد موارد، سرطان ریه نتیجه سیگار کشیدن است.

آسیب به بافت ریه از لحظه استنشاق دود سیگار آغاز می شود. ریه ها در ابتدا می توانند این آسیب را ترمیم کنند اما ادامه یافتن آن روند ترمیم را دشوارتر کرده، سلول های آسیب دیده به مرور رفتار غیر طبیعی از خود نشان می دهند و احتمال ابتلا به سرطان ریه در آن ها افزایش می یابد.

لازم به ذکر است علت ابتلا به سرطان ریه سلول کوچک تقریبا در همه موارد، سیگار کشیدن است و با ترک سیگار خطر ابتلا به مرور کاهش خواهد یافت.

قرار گرفتن در معرض رادون که نوعی گاز رادیو اکتیو است دومین علت اصلی سرطان ریه می باشد. این گاز به طور طبیعی ایجاد می شود و از طریق ترک های کوچک وارد ساختمان ها می شود. طبیعتا خطر ابتلا به سرطان ریه در افراد سیگاری که در معرض گاز رادون قرار دارند به مراتب بیشتر خواهد بود.

قرار گرفتن در معرض سایر مواد خطرناک به خصوص در طولانی مدت نیز می تواند باعث بروز سرطان ریه شود. به عنوان مثال نوعی سرطان ریه به نام مزوتلیوما تقریبا همیشه به علت قرار گرفتن در معرض ماده آزبست (پنبه نسوز) رخ می دهد.

سایر مواردی که می توانند باعث بروز سرطان ریه شوند عبارتند از :

آرسنیک
کادمیم
کروم
نیکل
برخی فراورده های نفتی
اورانیوم

جهش های ژنتیکی ارثی نیز ممکن است فرد را در معرض ابتلا به سرطان ریه قرار دهد، به خصوص اگر فرد سیگاری بوده یا در معرض مواد سرطان زا قرار داشته باشد.

با وجود همه موارد ذکر شده گاه هیچ دلیل واضحی برای سرطان ریه وجود ندارد.

انواع سرطان ریه

سرطان ریه دارای دو نوع اصلی می باشد که عبارتند از :

1. سرطان ریه سلول غیر کوچک (NSCLC)

2. سرطان ریه سلول کوچک (SCLC)

سرطان ریه سلول غیر کوچک

شایع ترین نوع سرطان ریه است و حدود 80 تا 85 درصد از کل موارد ابتلا را تشکیل می دهد.

این نوع سرطان معمولا در قسمت خارجی ریه ها (آدنوکارسینوم) ظاهر می شود. زیر مجموعه ای نادر از آدنوکارسینوم از کیسه های هوایی کوچک ریه ها (آلوئول ها) شروع می شود که به آن آدنوکارسینومای درجا گفته می شود.

30 درصد موارد نیز از سلول هایی که مجاری دستگاه تنفسی را پوشانده اند شروع می شوند که به آن کارسینوم سلول سنگ فرشی گفته می شود.

این نوع سرطان ریه تهاجمی نیست و ممکن است به بافت اطراف خود حمله نکند یا نیاز به درمان فوری نداشته باشد.

برخی انواع سرطان ریه سلول غیر کوچک از جمله کارسینوم سلول های بزرگ و تومورهای عصبی نورونی سلول‌های بزرگ سریع تر رشد و گسترش پیدا می کنند.

سرطان ریه سلول کوچک

سرطان ریه سلول کوچک حدود 15 تا 20 درصد موارد ابتلا به سرطان ریه را شامل می شود. این نوع سرطان سریع تر از سرطان ریه سلول غیر کوچک رشد می کند و احتمال پاسخ به شیمی درمانی در آن بیشتر است اگرچه احتمال درمان آن نیز نسبتا کاهش می یابد.

گاهی تومورهای ریه شامل هر دو سلول های سرطانی سلول کوچک و سلول غیر کوچک می باشند.

نوع دیگر سرطان ریه مزوتلیوما نام دارد که معمولا در اثر قرار گرفتن در معرض آزبست رخ می دهد.

متاسفانه تومورهای سرطان ریه ممکن است قبل از مشاهده علائم بسیار بزرگ شوند و علائم اولیه مانند یک سرماخوردگی یا سایر موارد شایع به نظر برسد، به همین دلیل اغلب توجهی به آن ها نمی شود و سرطان ریه در مراحل اولیه تشخیص داده نمی شود.

عوامل خطر زای سرطان ریه

بزرگ ترین عامل خطر زای سرطان ریه سیگار کشیدن است که شامل سیگار معمولی، پیپ و سیگار برگ می باشد. فراورده های دخانیات حاوی هزاران ماده سمی می باشند.

به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها افراد سیگاری 15 تا 30 برابر بیشتر از افراد غیر سیگاری به سرطان ریه مبتلا می شوند و در این میان هرچه مدت زمان سیگار کشیدن بیشتر باشد احتمال ابتلا به سرطان نیز افزایش خواهد یافت. خوشبختانه ترک سیگار می تواند این خطر را تا حد قابل توجهی کاهش دهد.

تنفس در دود سیگار نیز از عوامل خطر زای مهم محسوب می شود و افرادی که حتی لب به سیگار نزده اند ممکن است به سرطان ریه ناشی از دود سیگار مبتلا شوند.

قرار گرفتن در معرض گاز رادون که به طور طبیعی وجود دارد نیز خطر ابتلا به این سرطان را افزایش می دهد و مهم ترین دلیل ابتلا به سرطان ریه در افراد غیر سیگاری محسوب می شود. این گاز از زمین بالا می رود و از طریق ترک های ریز وارد ساختمان ها می شود.

احتمال ابتلا به سرطان ریه در افرادی که در محیط کار خود در معرض مواد سمی مانند آزبست یا اگزوز گازوئیل قرار دارند نیز بیشتر از دیگران است.

از دیگر عوامل خطر زا می توان به موارد زیر اشاره کرد :

سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان ریه
سابقه شخصی سرطان ریه به خصوص اگر فرد سیگاری باشد
پرتو درمانی قبلی قفسه سینه

سرطان ریه و سیگار

همه افراد سیگاری به سرطان ریه مبتلا نمی شوند و همه کسانی که به سرطان ریه مبتلا هستند سیگاری نیستند اما شک نیست که سیگار بزرگ ترین عامل خطر زای این نوع سرطان و علت ابتلای 9 مورد از 10 مورد سرطان ریه می باشد.

سیگار معمولی، سیگار برگ و پیپ همگی با سرطان ریه مرتبط هستند و هر چه مدت آن طولانی تر و مقدار آن بیشتر باشد احتمال ابتلا به این سرطان افزایش خواهد یافت.

متاسفانه حتی افراد غیر سیگاری که در معرض دود سیگار دیگران قرار دارند نیز از خطر ابتلا به سرطان ریه در امان نیستند، گفته شده دود ثانویه یکی دیگر از عوامل مرگ و میر ناشی از سرطان ریه است.

دخانیات بیش از 7 هزار ماده شیمیایی در خود گنجانده اند که حداقل 70 مورد از آن ها به عنوان عامل سرطانی شناخته شده اند. این ترکیبات شیمیایی با استنشاق دود سیگار مستقیم وارد ریه شده و بلافاصله شروع به آسیب زدن می کنند.

ریه معمولا در ابتدا می تواند آسیب ها را ترمیم کند اما ادامه یافتن آن، کنترل اثر روی بافت ریوی را دشوارتر می کند. در این زمان است که سلول های آسیب دیده می توانند جهش یافته و از کنترل خارج شوند. مواد شیمیایی استنشاق شده ممکن است وارد جریان خون شده، به اندام های مختلف بدن برسند و خطر ابتلا به انواع دیگر سرطان را افزایش دهند.

لازم به ذکر است افرادی که قبلا سیگار می کشیده اند هنوز هم در معرض ابتلا به سرطان ریه قرار دارند اما ترک سیگار می تواند این احتمال را تا حد قابل توجهی کاهش دهد. گفته شده خطر مرگ ناشی از سرطان ریه 10 سال بعد از ترک سیگار به نصف کاهش می یابد.

تشخیص سرطان ریه

پزشک بعد از معاینه فیزیکی از بیمار می خواهد چند آزمایش تشخیصی انجام دهد که عبارتند از :

آزمایش های تصویر برداری : در اسکن های اشعه ایکس، سی تی اسکن، ام آر آی و پت اسکن توده های غیر طبیعی و ضایعات کوچک قابل تشخیص هستند
سیتولوژی خلط : در صورت وجود سرفه خلط دار بررسی میکروسکوپی می تواند حضور سلول های سرطانی را مشخص کند

با نمونه برداری نیز می توان سرطانی بودن سلول های تومور را تشخیص داد. برخی روش های نمونه برداری عبارتند از:

برونکوسکوپی : در این روش در حالی که بیماری در حال استراحت و آرامش است یک لوله روشن وارد گلو کرده و به ریه ها منتقل می کنند تا بررسی دقیق تر انجام شود
مدیاستینوسکوپی : در این تکنیک پزشک یک برش در گردن ایجاد کرده و یک ابزار روشن داخل آن قرار می دهد، سپس با کمک ابزار جراحی از گره های لنفاوی نمونه بر می دارد. این روش معمولا در بیمارستان و تحت بیهوشی انجام می شود
سوزن : در این تکنیک با راهنمایی تست های تصویربرداری، یک سوزن از طریق دیواره قفسه سینه وارد بافت مشکوک ریه می شود، از این روش می توان برای نمونه گیری از غدد لنفاوی نیز استفاده کرد

نمونه های بافت برای بررسی به آزمایشگاه ارسال می شوند. اگر نتیجه سرطان مثبت باشد انجام آزمایش های بیشتر مانند اسکن استخوان به تعیین مرحله سرطان و مرحله بندی آن کمک خواهد کرد.

برای این منظور یک ماده شیمیایی رادیو اکتیو تزریق می شود تا نواحی استخوانی غیر طبیعی روی تصاویر مشخص می شوند. سی تی اسکن، ام آر آی و پت اسکن نیز برای مرحله بندی مفید خواهند بود.

مراحل سرطان ریه

پزشک با تعیین مرحله سرطان ریه متوجه می شود سرطان چقدر پیشرفت کرده و با توجه به این مسئله، گزینه های درمانی مناسب را انتخاب می کند.

لازم به ذکر است احتمال درمان موفق و بهبود سرطان ریه در مراحل اولیه و قبل از سرایت آن به سایر اندام های بدن بسیار بیشتر است اما از آن جا که سرطان ریه اغلب در مراحل اولیه علائم واضحی ندارد این تشخیص معمولا بعد از پیشرفت آن صورت می گیرد.

سرطان ریه سلول غیر کوچک چهار مرحله اصلی دارد :

مرحله 1 : در این مرحله سرطان در ریه است و به خارج از ریه سرایت نکرده است
مرحله 2 : سرطان در ریه و غدد لنفاوی مجاور دیده می شود
مرحله 3 : سرطان در ریه و غدد لنفاوی وسط قفسه سینه مشاهده می شود
مرحله 3A : سرطان در غدد لنفاوی یافت می شود اما تنها در همان سمت قفسه سینه که سرطان از آن جا شروع شده است
مرحله 3B : سرطان به غدد لنفاوی سمت دیگر قفسه سینه یا غدد لنفاوی بالای استخوان ترقوه نیز گسترش یافته است
مرحله 4 : سرطان به هر دو ریه، نواحی اطراف ریه ها یا اندام های دور سرایت کرده است

سرطان ریه سلول کوچک دارای دو مرحله اصلی است. در مرحله محدود سرطان تنها در یک ریه یا غدد لنفاوی همان سمت قفسه سینه دیده می شود اما مرحله پیشرفته یا گسترده به معنای شیوع سرطان در نواحی زیر می باشد :

در سراسر یک ریه
به ریه دیگر
به گره های لنفاوی سمت دیگر
مایعات اطراف ریه
مغز استخوان
اندام های دور

هنگامی که سرطان سلول کوچک در فرد تشخیص داده می شود معمولا از هر 3 مورد 2 مورد در مرحله گسترده قرار دارد.

درمان سرطان ریه

بعد از تشخیص سرطان ریه و قبل از شروع درمان بهتر است از چند پزشک نظرخواهی شود.

درمان سرطان ریه سلول غیر کوچک در افراد مختلف متفاوت است و بیشتر به وضعیت سلامتی بیمار بستگی دارد :

مرحله 1 : در این مرحله ممکن است عمل جراحی برای برداشتن یک بخش از ریه تمام چیزی باشد که بیمار نیاز دارد. شیمی درمانی نیز ممکن است توصیه شود به خصوص اگر بیمار در معرض خطر عود مجدد قرار داشته باشد
مرحله 2 : در این مرحله ممکن است برای برداشتن بخشی یا تمام ریه به جراحی نیاز باشد، شیمی درمانی نیز معمولا توصیه می شود
مرحله 3 : در این مرحله ممکن است به ترکیبی از شیمی درمانی، جراحی و پرتو درمانی نیاز باشد
مرحله 4 : درمان در این مرحله دشوار است و گزینه ها شامل عمل جراحی، پرتو درمانی، شیمی درمانی، درمان های هدفمند و ایمنی درمانی می باشد

گزینه های درمانی سرطان سلول کوچک نیز شامل عمل جراحی، شیمی درمانی و پرتو درمانی می باشد. در بیشتر موارد سرطان بسیار پیشرفته تر از آن است که از عمل جراحی استفاده شود.

برخی افراد مبتلا به سرطان ریه پیشرفته ترجیح می دهند درمان خود را ادامه ندهند، با این حال هنوز می توان از درمان های تسکینی برای درمان علائم و نه خود بیماری بهره برد.

درمان های خانگی برای کاهش علائم

درمان های خانگی سرطان را درمان نمی کنند اما برخی از آن ها ممکن است به تسکین علائم مرتبط با سرطان ریه و عوارض جانبی تکنیک های درمانی پزشکی کمک کنند.

بهتر است از پزشک خود سوال کنید آیا لازم است از مکمل های غذایی استفاده کنید و اگر جواب مثبت است مصرف چه مکمل هایی توصیه می شود.

لازم به ذکر است برخی گیاهان، عصاره های گیاهی و داروهای خانگی می توانند در درمان اختلال ایجاد کرده و سلامت بیمار را به خطر بیندازند، بنابراین لازم است قبل از استفاده از هر گونه مکمل با پزشک مشورت شود.

برخی گزینه ها عبارتند از :

ماساژ : ماساژ درمانی زیر نظر یک متخصص حرفه ای می تواند به تسکین درد و اضطراب کمک کند، برخی از این افراد برای کار با افراد مبتلا به سرطان آموزش دیده اند
طب سوزنی : طب سوزنی توسط فردی که زیر نظر پزشک آموزش دیده می تواند به کاهش درد، حالت تهوع و استفراغ کمک کند. اما اگر تعداد گلبول های خون بیمار کم باشد یا از داروهای رقیق کننده استفاده کند طب سوزنی توصیه نمی شود
مدیتیشن : این تکنیک می تواند به کاهش استرس و بهبود کیفیت زندگی در بیماران سرطانی کمک کند
هیپنوتیزم : به بیمار آرامش داده و به کاهش حالت تهوع، درد و اضطراب کمک می کند
یوگا : در کنار سایر تکنیک ها برای ایجاد احساس بهتر و بهبود خواب مفید خواهد بود

برخی افراد مبتلا به سرطان به روغن شاهدانه روی می آورند. از این روغن می توان به صورت استنشاقی یا در غذا استفاده کرد که به درمان حالت تهوع و استفراغ کمک کرده و اشتها را بهبود می بخشد.

سرطان ریه و تغذیه

رژیم غذایی خاصی برای درمان سرطان ریه وجود ندارد اما تامین همه نیازهای غذایی مورد نیاز بدن به خصوص در بیماری سرطان اهمیت زیادی دارد.

اگر به سرطان ریه مبتلا هستید و از کمبود ویتامین یا ماده معدنی خاص رنج می برید احتمالا پزشک درباره مصرف برخی غذاها یا مکمل ها توصیه هایی به شما خواهد کرد. تاکید می شود از مصرف هر گونه مکمل غذایی بدون مشورت با پزشک اجتناب کنید زیرا برخی مکمل ها ممکن است در درمان اختلال ایجاد کنند.

همچنین لازم است به توصیه های غذایی زیر توجه داشته باشید :

هر زمان اشتها دارید غذا بخورید
اگر اشتهای چندانی ندارید سعی کنید در طول روز وعده های غذایی کم حجم تر بخورید
در صورت نیاز به افزایش وزن از مکمل های غذایی با قند کمتر و غذاها و نوشیدنی های کالری بالا استفاده کنید
از چای نعناع و زنجبیل برای تسکین دستگاه گوارش استفاده کنید
اگر دچار ناراحتی معده هستید یا زخم دهان دارید از ادویه جات پرهیز کرده و به مصرف غذاهای ملایم روی آورید
اگر از مشکل یبوست رنج می برید غذاهای پر فیبر بیشتر مصرف کنید

به مرور و با پیشرفت در درمان ها ممکن است تحمل بدن نسبت به برخی غذاهای خاص و همچنین عوارض جانبی و نیازهای تغذیه ای بدن تغییر کند، بهتر است به طور منظم در این مورد با پزشک مشورت داشته باشید.

اگرچه هیچ رژیم غذایی خاصی برای درمان سرطان شناخته نشده اما یک رژیم غذایی سالم و متعادل می تواند به احساس بهتر و مقابله با عوارض بیماری کمک کند.

امید به زندگی در سرطان ریه

چشم انداز این بیماری زمانی بهتر است که درمان قبل از گسترش سرطان به خارج از ریه ها آغاز شود. زمانی که سرطان به غدد لنفاوی و جریان خون برسد می تواند به هر نقطه از بدن سرایت کرده و درمان را دشوار کند.

در این میان سایر عوامل از جمله سن، سلامت کلی و واکنش بدن به درمان ها نیز اهمیت دارند.

ارقام مربوط به امید به زندگی و سایر آمارها به بیمار می گوید انتظار چه چیزی را داشته باشد، با این حال تفاوت های فردی قابل توجهی در این مورد وجود دارد. به همین دلیل پزشک بهترین کسی است که می تواند درباره امید به زندگی بیمار صحبت کند.

ناگفته نماند طی سال های اخیر درمان های جدیدی برای مرحله 4 سرطان ریه سلول غیر کوچک تایید شده و مدت زمان زنده ماندن برخی افراد افزایش یافته است.

نرخ بقای پنج ساله سرطان سلول غیر کوچک بر اساس مرحله بندی SEER به صورت زیر است :

محلی : 60 درصد
منطقه ای : 33 درصد
دور : 6 درصد
تمام مراحل SEER : حدود 23 درصد

سرطان ریه سلول کوچک بسیار تهاجمی است، امید به زندگی پنج ساله در مرحله محدود این نوع سرطان 14 درصد، امید به زندگی متوسط آن بین 16 تا 24 ماه و امید به زندگی متوسط آن برای مرحله گسترده 6 تا 12 ماه است که در صورت عدم درمان، این مدت زمان از تشخیص تنها 2 تا 4 ماه خواهد بود.

نرخ بقای نسبی پنج ساله سرطان مزوتلیوما نیز 5 تا 10 درصد می باشد.

منبع: healthline