بلوک قلبی (به انگلیسی: Heart block) یا انسداد قلبی از بیماری های قلبی است که روی سیستم الکتریکی قلب تاثیر گذاشته و باعث بی نظمی و کند شدن ضربان قلب نسبت به حالت طبیعی می شود.
این عارضه اغلب نیاز به درمان مستقیم ندارد اما بیماری های زمینه ای مرتبط با آن باید تحت درمان قرار بگیرند.
در ادامه قصد داریم درباره انسداد قلبی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
انسداد قلبی چیست؟
انسداد قلبی نوعی عارضه قلبی است که با تاثیر روی سیستم الکتریکی قلب، عملکرد تکانه های الکتریکی در این اندام را مختل می کند.
در انسداد قلبی قلب به صورت نامنظم و آهسته تر از حد طبیعی می تپد و ممکن است تا حداکثر 20 ثانیه در هر زمان متوقف می شود.
این وضعیت با بیماری عروق کرونری که در آن عروق خونی قلب درگیر می شوند تفاوت دارد و به دلیل تاخیر، انسداد یا اختلال در مسیری که تکانه های الکتریکی برای ایجاد ضربان قلب از آن عبور می کنند رخ می دهد که می تواند به علت آسیب عضله قلب یا دریچه های قلب ایجاد شود.
قلب انسان سالم حدود 60 تا 100 بار در دقیقه می تپد و هر ضربان قلب یک انقباض ماهیچه ای قلب است که خون را به سراسر بدن هل می دهد. در حالت طبیعی هر انقباض ماهیچه ای توسط سیگنال های الکتریکی کنترل می شود که از دهلیزها یا حفره های فوقانی قلب به بطن ها یا حفره های پایینی انتقال می یابند.
انسداد قلبی جزئی زمانی رخ می دهد که انتقال تکانه های الکتریکی به تاخیر افتاده یا متوقف شود و از ضربان منظم قلب جلوگیری کند، در حالی که در انسداد قلبی کامل سیگنال های الکتریکی به طور کامل متوقف می شوند. در این حالت ضربان قلب تا 40 بار در دقیقه کاهش می یابد.
گاهی اوقات انسداد قلبی باعث می شود قلب نتواند خون را به درستی از طریق سیستم گردش خون پمپاژ کند، به همین دلیل عضلات و اندام های مختلف از جمله مغز، اکسیژن کافی برای عملکرد صحیح دریافت نمی کنند.
انسداد قلبی معمولا با علائمی همچون سبکی سر، غش و تپش قلب همراه می باشد و بسته به شدت آن می تواند خطرناک باشد. به عنوان مثال انسداد قلبی درجه سه ممکن است بیماری های قلبی مانند نارسایی قلبی را بدتر کند و به از دست دادن هوشیاری و حتی ایست قلبی ناگهانی منجر شود، گاهی نیز درد قفسه سینه احساس می شود.
این در حالیست که بیماری عروق کرونری قلب زمانی رخ می دهد که یک ماده مومی به نام پلاک در سرخرگ های کرونر تشکیل شود. این مسئله می تواند درد قفسه سینه یا آنژین و یا حمله قلبی را به همراه داشته باشد.
انواع انسداد قلبی
به طور کلی 3 نوع انسداد قلبی وجود دارد که عبارتند از :
1. انسداد قلبی درجه یک
این نوع شامل اختلالات جزئی در ضربان مانند پرش ضربان قلب می باشد و کم خطرترین نوع انسداد قلبی محسوب می شود که معمولا نیاز به درمان ندارد.
2. انسداد قلب درجه دو
این نوع زمانی رخ می دهد که برخی سیگنال های الکتریکی هرگز به قلب نرسند و این مسئله باعث کاهش ضربان قلب یا پرش آن می شود.
در این حالت بیمار ممکن است احساس سر گیجه داشته و به ضربان ساز نیاز داشته باشد. همچنین بطن ها منقبض نمی شوند زیرا تکانه دهلیزی به آن ها نمی رسد.
3. انسداد قلب درجه سه یا کامل
این نوع زمانی رخ می دهد که سیگنال های الکتریکی بین حفره های بالا و پایین قلب حرکت نمی کنند. این وضعیت اغلب در افراد مبتلا به بیماری قلبی مشاهده می شود و در صورت عدم استفاده از ضربان ساز می تواند به حمله قلبی منجر شود.
علت انسداد قلبی
در قلب سالم تکانه های الکتریکی که داخل عضله قلب حرکت می کنند به این اندام دستور انقباض یا تپیدن می دهند. این تکانه ها در امتداد مسیری از حفره های فوقانی قلب و از طریق گره دهلیزی – بطنی به سمت حفره های پایینی حرکت می کنند.
در این مسیر خوشه ای از فیبرهای قلبی وجود دارد که به آن ها دسته هیس یا دسته دهلیزی بطنی گفته می شود. این دسته به دو شاخه شامل دسته های چپ و دسته های راست تقسیم می شود که تکانه های الکتریکی را به بطن های قلب منتقل می کنند، هر بطن یک شاخه دارد.
آسیب به یکی از این دسته ها می تواند باعث انقباضات بطنی ناهماهنگ شده و ضربان قلب غیر طبیعی ایجاد شود.
لازم به ذکر است انسداد سیگنال در سمت راست قلب معمولا جدی نیست اما انسداد در سمت چپ می تواند خطر ابتلا به بیماری عروق کرونری یا برخی دیگر از مشکلات قلبی را افزایش دهد.
علائم انسداد قلبی
اگر فردی دچار انسداد قلبی باشد ممکن است موارد زیر را تجربه کند :
- ضربان قلب کند یا نامنظم یا تپش قلب
- تنگی نفس
- سبکی سر و غش کردن
- احساس درد یا ناراحتی در قفسه سینه
- مشکل در انجام تمرینات ورزشی به دلیل عدم پمپاژ خون در بدن
افراد مبتلا به انسداد قلبی ممکن است ظاهرا سالم به نظر برسند و در عین حال یک مشکل قلبی زمینه ای داشته باشند.
عوامل خطر زای انسداد قلبی
شایع ترین علت انسداد قلبی تشکیل بافت اسکار در قلب همزمان با افزایش سن می باشد. اگرچه برخی از افراد با این عارضه متولد می شوند اما افراد مسن دارای سابقه بیماری قلبی یا سیگاری بیشتر در معرض خطر ابتلا به آن قرار دارند.
بیماری های زیر خطر بروز انسداد قلبی را افزایش می دهند :
- کاردیومیوپاتی
- ترومبوز کرونر
- میوکاردیت یا التهاب عضله قلب
- اندوکاردیت یا التهاب دریچه های قلب
- تشکیل بافت اسکار در قلب بعد از عمل جراحی یا حمله قلبی
انسداد قلبی حاد یا ناگهانی ممکن است بعد از حمله قلبی یا عمل جراحی قلب ایجاد شود یا می تواند از عوارض بیماری لایم باشد.
تشخیص انسداد قلبی
پزشک برای تشخیص بیماری درباره علائم با بیمار صحبت کرده، به صدای قلب او گوش می دهد و در صورتی که با توجه به سن و سابقه پزشکی فرد به بیماری قلبی مشکوک شود او را به متخصص قلب ارجاع می دهد.
آزمایش های تشخیصی متعددی برای بررسی انسداد قلبی وجود دارد که عبارتند از :
1. الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب
این تکنیک متداول ترین آزمایش در این زمینه است که طی آن فعالیت قلب ثبت و تکانه های الکتریکی در قلب به صورت الگوهای موجی نشان داده می شوند.
ناهنجاری های موجی در نوار قلب ممکن است نشان دهنده انسداد قلبی باشند، همچنین مشخص می کند که شاخه چپ یا راست تحت تاثیر قرار گرفته است.
2. نوار هولتر
هولتر یک دستگاه قابل حمل است که تمام ضربان های قلب بیمار را ثبت می کند، به این صورت که بیمار آن را زیر لباس خود پوشیده و طی یک یا دو روز که فعالیت های روزمره خود را انجام می دهد این دستگاه اطلاعات مربوط به فعالیت الکتریکی قلب او را ثبت می کند.
زمانی که علائم قلبی بروز می کند بیمار یک دکمه فشار می دهد که باعث می شود ریتم قلبی او در آن لحظه نیز ثبت شود.
3. اکوکاردیوگرام
اکوکاردیوگرام نوعی سونوگرافی است که به پزشک امکان مشاهده عضلات و دریچه های قلب را می دهد.
4. آزمایش الکتروفیزیولوژی
این تکنیک از شوک های الکتریکی کوچک برای تعیین علت ریتم غیر طبیعی و محل آن در قلب استفاده می کند.
5. تست تیلت
در این تکنیک بیمار روی تخت خاص دراز کشیده و حین حرکت تخت مواردی همچون آریتمی یا ضربان قلب غیر طبیعی در او شناسایی می شود.
درمان انسداد قلبی
هیچ درمان اختصاصی برای رفع انسداد قلبی وجود ندارد. به علاوه اکثر افراد مبتلا به انسداد شاخه ای دسته ای بدون علامت هستند و نیازی به درمان ندارند.
اگرچه هر علت زمینه ای در این وضعیت مانند فشار خون بالا نیاز به درمان های خاص خود دارد.
اگر فرد مبتلا به انسداد شاخه ای چپ دچار حمله قلبی شود ممکن است از درمان خون رسانی مجدد استفاده شود. برای این منظور احتمالا داروهای ضد انعقاد خون مانند استرپتوکیناز برای حل کردن لخته های خون و افزایش جریان خون به قلب تجویز می شود، اگرچه این داروها خطر خونریزی را افزایش می دهند.
علاوه بر این ممکن است در بیمارانی که سابقه غش کردن دارند از ضربان ساز مصنوعی استفاده شود. این ابزار کوچک باتری دار طی عمل جراحی 1 تا 2 ساعته و تحت بی حسی موضعی در نزدیک استخوان ترقوه بیمار قرار می گیرد.
بسیاری از دستگاه های ضربان ساز را می توان طوری تنظیم کرد که تنها در مواقع ضروری تکانه الکتریکی تولید کنند. به عنوان مثال برخی ضربان سازها توقف ضربان قلب را تشخیص داده و یک تکانه الکتریکی برای شروع مجدد آن ایجاد می کنند. باتری دستگاه می تواند سال ها دوام بیاورد.
لازم به ذکر است تلفن همراه، دستگاه های استریوی شخصی یا لوازم خانگی روی ضربان ساز تاثیر نمی گذارند اما فردی که دارای ضربان ساز است نباید تحت اسکن ام آر آی قرار بگیرد.
عوارض انسداد قلبی
افرادی که دچار انسداد شاخه ای سمت چپ هستند بیشتر از افرادی که دچار انسداد شاخه ای سمت راست هستند در معرض عوارض قرار دارند.
برخی از این عوارض احتمالی عبارتند از :
- آریتمی یا ضربان قلب نامنظم
- برادی کاردی یا ضربان قلب آهسته
- عدم انقباض کافی
- ایست قلبی و نارسایی گردش خون
- مرگ ناگهانی قلب که می تواند طی یک ساعت بعد از شروع علائم باعث مرگ بیمار شود
انسداد قلبی همیشه قابل پیشگیری نیست اما با استفاده از رژیم غذایی سالم، ورزش منظم، به حداقل رساندن مصرف الکل و پرهیز از دخانیات می توان خطر ابتلا به بیماری قلبی را کاهش داد.
منبع: medicalnewstoday
