بیماری لایم (به انگلیسی: Lyme disease) از بیماری های عفونی باکتریایی است که در اثر نیش نوعی کنه به بدن انسان منتقل می شود و به خصوص در نواحی جنگلی کشورهای اروپایی و آمریکایی شیوع زیادی دارد.
این بیماری با علائم خاص همراه است اما مسری نیست و بر خلاف تصور بسیاری از افراد از طریق عطسه، سرفه و یا حتی انتقال خون به دیگران منتقل نمی شود.
در ادامه قصد داریم درباره بیماری لایم و علل، علائم و شیوه های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
بیماری لایم چیست؟
بیماری لایم یک بیماری عفونی است که توسط باکتری بورلیا بورگدورفری ایجاد می شود. این باکتری با گزش توسط نوعی کنه پا سیاه که هنگام تغذیه از خون گوزن، پرندگان یا موش ها به این باکتری آلوده شده به انسان منتقل می شود.
این عفونت تنها در صورتی که کنه حداقل 36 ساعت روی پوست بدن انسان زندگی کرده باشد به انسان سرایت می کند. بسیاری از افراد مبتلا به بیماری لایم گزش کنه را به یاد نمی آورند.
بیماری لایم اولین بار در سال 1975 در شهر اولد لایم کانتیکت شناسایی شده و در حال حاضر شایع ترین بیماری منتقله از طریق کنه در اروپا و ایالات متحده است.
لایم معمولا در میان افراد ساکن در مناطق جنگلی که بیماری در آن جا شیوع بیشتری دارد دیده می شود. همچنین افرادی که با حیوانات اهلی از مناطق جنگلی دیدن می کنند بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند.
علائم بیماری لایم
افراد مبتلا به لایم ممکن است به این عفونت واکنش های متفاوتی نشان دهند و شدت علائم در آن ها متفاوت باشد.
بیماری لایم معمولا به سه مرحله تقسیم می شود که شامل موضعی اولیه، انتشار اولیه و انتشار کامل می باشد و علائم هر مرحله ممکن است با سایر مراحل هم پوشانی یا تداخل داشته باشد. همچنین ممکن است برخی از بیماران به مراحل پایانی بیماری برسند در حالی که در مراحل اولیه هیچ علامتی نداشته اند.
برخی از علائم بیماری لایم عبارتند از :
- بثورات مدور صاف و دایره ای که همانند یک بیضی یا چشم گاو قرمز رنگ به نظر می رسند و در هر نقطه از بدن ممکن است ظاهر شوند
- خستگی
- درد و ورم مفصل
- دردهای عضلانی
- سردرد
- تب
- ورم غدد لنفاوی
- اختلالات خواب
- مشکل در تمرکز
در صورت مشاهده هر یک از این علائم بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.
علائم بیماری لایم در کودکان
علائم بیماری لایم در کودکان معمولا شبیه بزرگسالان است، برخی از رایج ترین علائم عبارتند از :
- خستگی
- درد مفاصل و عضلات
- تب
- علائم شبه آنفلوآنزا
این علائم ممکن است بلافاصله بعد از انتقال عفونت یا ماه ها و سال ها بعد ظاهر شوند. گفته شده در 89 درصد کودکان مبتلا هیچ بثورات پوستی دیده نمی شود.
علت بیماری لایم
بیماری لایم توسط باکتری بورلیا بورگدورفری (و به ندرت بورلیا میونی) ایجاد می شود. این باکتری از طریق گزش کنه پا سیاه آلوده که به نام کنه گوزن نیز شناخته شده به انسان منتقل می شود.
کنه هایی که به این باکتری آلوده شده اند می توانند به هر قسمت از بدن چسبیده و باکتری را منتقل کنند اما معمولا در نواحی که چندان در معرض دید نیستند از جمله پوست سر، زیر بغل و کشاله ران فعالیت می کنند.
کنه آلوده باید حداقل 36 ساعت به بدن بچسبد تا قادر به انتقال عفونت باشد. ناگفته نماند اکثر افراد مبتلا توسط کنه های نا بالغ گزیده می شوند زیرا دیدن این کنه ها بسیار دشوارتر است در حالی که کنه های بالغ بزرگ تر بوده و راحت تر دیده می شوند.
لازم به ذکر است هیچ مدرکی مبنی بر امکان انتقال بیماری لایم از طریق هوا، غذا، آب، لمس کردن، بوسه یا رابطه جنسی وجود ندارد.
مراحل بیماری لایم
بیماری لایم در سه مرحله رخ می دهد که عبارتند از :
- موضعی اولیه
- انتشار اولیه
- انتشار کامل
علائم بیماری به مرحله تشخیص آن بستگی دارد. به علاوه چگونگی پیشرفت این بیماری از فردی به فرد دیگر ممکن است متفاوت باشد. به نظر می رسد برخی افراد هر سه مرحله را طی نمی کنند.
مرحله 1 : موضعی اولیه
علائم بیماری لایم معمولا 1 تا 2 هفته بعد از گزش کنه شروع می شود. یکی از اولین علائم این بیماری بثورات چشم گاوی یا اریتما میگرانس است. این بثورات معمولا (و نه همیشه) در ناحیه گزش ایجاد می شوند و ظاهر آن ها به صورت لکه های با مرکز قرمز و لبه های کمرنگ تر می باشد اما در افراد با پوست تیره تر شبیه کبودی به نظر می رسند.
بثورات اریتما میگرانس اگرچه مشخصه این بیماری هستند اما بسیاری از افراد آن ها را تجربه نمی کنند. این بثورات داغ هستند، درد و خارش ندارند و در اکثر موارد به مرور برطرف می شوند.
بثورات ممکن است با یا بدون علائم سیستمیک ویروسی یا شبه آنفلوآنزا رخ دهند. سایر علائم که اغلب در مرحله اول بیماری لایم ظاهر می شوند عبارتند از :
- لرز
- تب
- بزرگ شدن غدد لنفاوی
- گلو درد
- تغییر بینایی
- خستگی
- دردهای عضلانی
- سردرد
مرحله 2 : انتشار اولیه
این مرحله معمولا چند هفته تا چند ماه بعد از گزش شروع می شود که طی آن فرد احساس ناخوشی عمومی دارد و ممکن است بثورات در مناطقی غیر از گزش ظاهر شوند.
مشخصه این مرحله از بیماری در درجه اول علائمی از عفونت سیستمیک می باشد که نشان می دهد عفونت در سراسر بدن از جمله اندام های دیگر گسترش یافته است.
برخی علائم عبارتند از :
- گسترش ضایعات بثورات به نواحی مختلف بدن
- اختلالات در ریتم قلب که می تواند به دلیل کاردیت لایم رخ دهد
- مشکلات نورولوژیک مانند بی حسی، سوزن سوزن شدن، فلج عصب صورت و جمجمه و مننژیت
علائم مرحله 1 و 2 ممکن است با یکدیگر هم پوشانی داشته باشند.
مرحله 3 : انتشار کامل
مرحله 3 زمانی رخ می دهد که عفونت در مراحل 1 و 2 درمان نشده باشد که ممکن است ماه ها یا سال ها بعد از گزش اتفاق بیفتد.
برخی علائم عبارتند از :
- آرتریت در یک یا چند مفصل بزرگ
- اختلالات مغزی مانند انسفالوپاتی که می تواند باعث از دست دادن حافظه کوتاه مدت، مشکل در تمرکز، مه ذهنی، مشکل در ادامه دادن گفتگوها و اختلال خواب شود
- بی حسی در دست ها یا پاها
تشخیص بیماری لایم
تشخیص بیماری لایم با بررسی سابقه پزشکی و سلامتی فرد شروع می شود که شامل گزارش های مربوط به گزش کنه یا سکونت در مناطق خاص که بیماری در آن ها شیوع دارد می باشد. پزشک با معاینه فیزیکی بثورات یا سایر علائم مشخصه بیماری لایم را نیز بررسی می کند.
آزمایش های بیماری لایم در مراحل اولیه این بیماری توصیه نمی شوند، بهترین زمان برای آزمایش چند هفته بعد از عفونت اولیه است که آنتی بادی به اندازه کافی در بدن تولید شده است. پزشک ممکن است آزمایش های زیر را نیز توصیه کند :
- تست الایزا : این تست برای شناسایی آنتی بادی های ضد باکتری بورلیا بورگدورفری در بدن انجام می شود
- تست لکه غربی : این تست زمانی انجام می شود که نتیجه آزمایش الایزا مثبت باشد و وجود آنتی بادی ها برای پروتئین های خاص بورلیا بورگدورفری را برسی می کند
- تست PCR : این آزمایش برای ارزیابی وضعیت افراد با علائم آرتریت لایم دائمی یا علائم سیستم عصبی استفاده می شود و روی مایع مفصلی یا مایع مغزی نخاعی انجام می شود. تست روی مایع مغزی نخاعی به دلیل میزان حساسیت پایین معمولا توصیه نمی شود و منفی بودن نتیجه تست عدم ابتلا را تایید نمی کند. در حالی که در بیشتر موارد تست روی مایع مفصلی که افراد قبل از آنتی بیوتیک درمانی انجام می دهند مثبت است
درمان بیماری لایم
بیماری لایم در مراحل اولیه بهتر درمان می شود. درمان بیماری در مرحله 1 شامل یک دوره ساده 10 تا 14 روزه مصرف آنتی بیوتیک خوراکی برای از بین بردن عفونت است.
داروهایی که برای درمان بیماری لایم استفاده می شوند عبارتند از :
- داکسی سایکلین، آموکسی سیلین یا سفوروکسیم که از آن ها برای درمان اصلی در بزرگسالان و کودکان استفاده می شود
- سفوروکسیم و آموکسی سیلین که برای درمان بیماری لایم در زنان باردار و مادران شیرده استفاده می شود
آنتی بیوتیک های داخل وریدی نیز برای برخی انواع بیماری لایم از جمله مواردی که بیمار به بیماری قلبی یا سیستم عصبی مرکزی مبتلا است استفاده می شود.
بعد از بهبود و به پایان رساندن دوره درمان پزشک معمولا یک رژیم خوراکی برای بیمار در پیش می گیرد. دوره درمان کامل بین 14 تا 28 روز طول می کشد.
آرتریت لایم یکی از علائم مرحله آخر بیماری لایم است که ممکن است در برخی افراد ایجاد شود و برای درمان آن به یک دوره 28 روزه مصرف آنتی بیوتیک خوراکی نیاز است.
دوره بعد از درمان
بعد از درمان بیماری لایم با آنتی بیوتیک ها ممکن است هفته ها یا حتی ماه ها طول بکشد تا همه علائم بهبود پیدا کنند.
برای تسریع بهبودی توصیه می شود :
- غذاهای سالم بخورید و از مصرف مواد غذایی حاوی قند فراوان اجتناب کنید
- استراحت کافی داشته باشید
- استرس خود را کاهش دهید
- در صورت بروز درد و ناراحتی از داروهای ضد درد استفاده کنید
سندرم بیماری لایم پس از درمان
افرادی که برای بیماری لایم تحت درمان با آنتی بیوتیک قرار گرفته اند اما علائم آن ها همچنان ادامه دارد دچار سندرم بیماری لایم پس از درمان شده اند. حدود 10 تا 20 درصد افراد مبتلا به لایم این عارضه را تجربه می کنند و علت آن ناشناخته می باشد.
سندرم بیماری لایم پس از درمان می تواند روی تحرک و مهارت های شناختی افراد تاثیر بگذارد و تکنیک های درمانی در درجه اول روی کاهش درد و ناراحتی بیمار تمرکز دارند. این عارضه در بسیاری از افراد درمان می شود اما پروسه بهبود ممکن است ماه ها یا سال ها طول بکشد.
علائم بیماری لایم پس از درمان
علائم بیماری لایم پس از درمان شبیه علائمی است که در مراحل اولیه بیماری رخ می دهد و ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- خستگی
- مشکل خوابیدن
- درد مفاصل یا عضلات
- درد یا ورم در مفاصل بزرگ مانند زانوها، شانه ها یا آرنج
- مشکل در تمرکز و مشکلات حافظه کوتاه مدت
- مشکلات گفتاری
آیا بیماری لایم مسری است؟
شواهدی درباره مسری بودن بیماری لایم در انسان ها وجود ندارد. همچنین طبق گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها این بیماری از طریق شیر مادر به نوزادان شیر خوار منتقل نمی شود.
درباره احتمال انتقال بیماری لایم از طریق عطسه، سرفه، بوسیدن دیگران، رابطه جنسی یا انتقال خون نیز مدارک کافی وجود ندارد.
پیشگیری از بیماری لایم
برای پیشگیری از بیماری لایم در درجه اول لازم است تا حد امکان احتمال گزش بدن توسط کنه را کاهش داد. برای این منظور توصیه می شود :
- هنگام حضور در فضای باز شلوار بلند و پیراهن آستین دار به تن داشته باشید
- با قرار دادن تخته های چوبی حیاط منزل خود در مقابل آفتاب و عدم استفاده از وسایل چوبی تا حد امکان این نواحی را از کنه ها در امان نگه دارید
- از مواد دافع حشرات استفاده کنید. دفع کننده حشره حاوی 10 درصد ماده دیت حدود 2 ساعت خاصیت محافظتی دارد. از این ماده بیش از مقدار مورد نیاز استفاده نکنید و آن را روی دست کودکان خردسال یا صورت کودکان کمتر از 2 ماه به کار نبرید
- روغن اکالیپتوس لیمو اثر محافظتی شبیه دیت دارد و نباید در کودکان زیر 3 سال استفاده شود
- هوشیار باشید. در موقعیت هایی که احتمال گزش کنه وجود دارد همواره کودکان، حیوانات خانگی و خودتان را از نظر وجود کنه چک کنید و توجه داشته باشید یک بار ابتلا به این بیماری باعث ایمنی دائمی بدن نسبت به آن نمی شود
- کنه ها را با موچین بردارید، به این صورت که موچین را نزدیک سر یا دهان کنه برده و به آرامی بکشید. دقت کنید تمام بدن کنه جدا شود
منبع: healthline
