آبسه دندان چیست؟

آبسه دندان (به انگلیسی: Dental abscess) به تجمع چرک در داخل دندان یا لثه گفته می شود که معمولا در اثر یک عفونت باکتریایی (اغلب عفونتی که در پالپ نرم دندان انباشته شده است) به وجود می آید.

این وضعیت می تواند به شدت دردناک باشد و در صورت عدم درمان به عوارض جدی منجر شود که در برخی موارد حتی مرگ بیمار را به دنبال دارد.

در ادامه قصد داریم درباره آبسه دندان و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

آبسه دندان چیست؟

آبسه دندان حفره ای از چرک است که به دلیل عفونت باکتریایی در قسمت های مختلف دندان ایجاد شود. این عارضه با درد متوسط تا شدید همراه است که گاهی به گوش یا گردن نیز سرایت می کند.

باکتری ها در پلاک، ضایعات غذا، بزاق و باکتری در دهان وجود دارند که به دندان ها چسبیده و به آن ها و همچنین لثه ها آسیب می رسانند. در صورتی که این پلاک با مسواک زدن منظم و صحیح و نخ دندان از بین نرود ممکن است به پخش باکتری ها در داخل بافت نرم دندان یا لثه و در نهایت آبسه منجر شود.

به طور کلی سه نوع آبسه دندان وجود دارد که شامل آبسه لثه، آبسه پریودنتال و آبسه پری اپیکال می باشد.

علائم آبسه دندان نیز شامل درد، طعم بد دهان و تب است و درمان آن ممکن است شامل جراحی کانال ریشه باشد. لازم به ذکر است عدم درمان آبسه می تواند به یک بیماری جدی و تهدید کننده زندگی تبدیل شود.

انواع آبسه دندان

به طور کلی 3 نوع آبسه دندان وجود دارد که عبارتند از :

آبسه لثه : این نوع آبسه تنها در بافت لثه است و دندان یا رباط پریودنتال را تحت تاثیر قرار نمی دهد
آبسه پریودنتال : این نوع آبسه در ساختارهای بافت استخوانی پشتیبان دندان ها تشکیل می شود
آبسه پری اپیکال : این نوع آبسه از پالپ نرم دندان شروع می شود

شدت و محل علائم به نوع آبسه بستگی دارد.

علائم آبسه دندان

برخی علائم و نشانه های آبسه دندان عبارتند از :

درد در ناحیه آسیب دیده هنگام گاز زدن به چیزی یا لمس ناحیه
حساسیت به غذا و مایعات سرد یا گرم
طعم بد در دهان
تب
احساس ناخوشایند کلی
مشکل در باز کردن دهان
مشکلات بلع
بی خوابی

علامت اصلی آبسه دندان، درد است. این درد ممکن است یک درد ضربان دار و اغلب شدید باشد که معمولا به طور ناگهانی شروع می شود و در ساعات یا روزهای بعد شدیدتر می شود. درد ناشی از آبسه دندان در برخی موارد درد ممکن است به گوش، استخوان فک و گردن نیز سرایت پیدا کند.

علت آبسه دندان

آبسه دندان در بیشتر موارد از عوارض عفونت دندان محسوب می شود. به این صورت که باکتری ها (اغلب باکتری های موجود در پلاک) عفونت کرده و به دندان راه پیدا می کنند.

آبسه پری اپیکال

در این نوع آبسه، باکتری ها از طریق سوراخ های ریز ناشی از پوسیدگی دندان که در لایه بیرونی و سخت دندان ایجاد می شود وارد دندان می شوند.

پوسیدگی در نهایت لایه نرم تری از بافت زیر مینای دندان به نام عاج را می شکند و اگر ادامه پیدا کند سوراخ به پالپ نرم داخلی دندان نفوذ کرده و عفونی می شود.

این وضعیت به نام پالپیت شناخته شده و با پیشرفت آن، باکتری ها به استخوان آلوئولار که دندان را احاطه کرده و از آن حمایت می کند راه پیدا می کنند و آبسه پری اپیکال ایجاد می شود.

آبسه پریودنتال

زمانی که باکتری های موجود در پلاک، لثه ها را آلوده می کنند بیمار دچار پریودنتیت می شود. در این حالت لثه ها ملتهب شده و ممکن است بافت اطراف ریشه دندان از پایه دندان جدا شود.

هنگامی که رباط پریودنتال از ریشه جدا می شود، یک شکاف کوچک به نام پاکت پریودنتال به وجود می آید که به راحتی آلوده شده و تمیز نگه داشتن آن بسیار سخت است. با تجمع باکتری در پاکت پریودنتال آبسه پریودنتال تشکیل می شود.

بیماران ممکن است به صورت تصادفی و در حین یک عمل دندان پزشکی دچار پاکت های پریودنتال و آبسه پریودنتال شوند. به علاوه استفاده از آنتی بیوتیک ها در پریودنتیت درمان نشده که می تواند علائم آبسه را پنهان کند ممکن است به آبسه پریودنتال منجر شود.

گاهی اوقات آسیب لثه می تواند باعث بروز آبسه پریودنتال شود حتی اگر پریودنتیت وجود نداشته باشد.

درمان آبسه دندان

افرادی که علائم مربوط به آبسه دندان دارند باید فورا به دندان پزشک مراجعه کنند. این عارضه به راحتی توسط دندان پزشک تشخیص داده می شود.

همچنین افرادی که دچار مشکلات بلع و تنفس شده اند باید مستقیم به بخش اورژانس بیمارستان محل خود مراجعه کنند.

کسانی که نمی توانند فورا به دندان پزشک مراجعه کنند بهتر است با یک پزشک خانواده مشورت کنند که اگرچه نمی تواند آبسه را درمان کند اما ممکن است دارو تجویز کرده و در مورد نحوه خود مراقبتی و مدیریت درد تا زمان مراجعه به دندان پزشک توصیه هایی داشته باشد.

برخی روش های درمان آبسه دندان عبارتند از :

برش : در این روش آبسه برش خورده و چرک حاوی باکتری تخلیه شود. پزشک برای این منظور از بی حس کننده موضعی استفاده می کند
درمان آبسه پری اپیکال : برای درمان این نوع آبسه از درمان ریشه استفاده می شود. به این صورت که ابتدا با کمک مته سوراخی در دندان مرده ایجاد و چرک و هر گونه بافت آسیب دیده از پالپ دندان خارج شود. سپس برای جلوگیری از عفونت های بعدی، پر کننده ریشه در فضای خالی ایجاد شده قرار می گیرد
درمان آبسه پریودنتال : برای این منظور آبسه تخلیه و پاکت پریودنتال تمیز می شود. سپس سطح ریشه دندان با جرم گیری و صاف کردن زیر خط لثه هموار می شود. این کار به ترمیم دندان کمک کرده و از بروز عفونت های بیشتر جلوگیری می کند

عمل جراحی

در افراد مبتلا به آبسه پری اپیکال و عفونت مکرر و عود شونده ممکن است نیاز به برداشتن بافت با جراحی باشد. این کار توسط جراح انجام خواهد شد.

در مورد کسانی که دچار آبسه پریودنتال و عفونت مکرر هستند ممکن است نیاز به تغییر شکل بافت لثه و خارج کردن پاکت پریودنتال باشد. این روش نیز توسط جراح انجام خواهد شد.

اگر آبسه دندان حتی پس از جراحی عود کند احتمالا نیاز به کشیدن دندان می باشد.

تسکین درد

داروهای مسکن بدون نسخه به کاهش درد تا زمانی که فرد بتواند برای درمان اساسی اقدام کند کمک می کنند. برای مصرف این داروها لازم است طبق اطلاعات درج شده روی بسته عمل کرده و توجه داشت که مسکن ها تنها برای کاهش درد هستند و نمی توانند جایگزین مراجعه به دندان پزشک شوند.

آسپرین، ایبوپروفن یا استامینوفن از جمله داروهای مسکن موثر در این زمینه هستند اما مصرف آن ها به برخی افراد توصیه نمی شود، از جمله :

ایبوپروفن و آسم : اگر مبتلا به آسم هستید ایبوپروفن مصرف نکنید
ایبوپروفن و زخم معده : اگر زخم معده دارید یا قبلا داشته اید از مصرف ایبوپروفن خودداری کنید
آسپرین و کودکان : به کودکان کمتر از 16 سال آسپرین ندهید
آسپرین و بارداری و شیردهی : در صورت بارداری یا شیردهی از مصرف آسپرین خودداری کنید

آنتی بیوتیک ها

ممکن است برای جلوگیری از گسترش عفونت نیاز به مصرف آنتی بیوتیک به همراه داروهای مسکن باشد. نمونه هایی از آنتی بیوتیک های موثر برای عفونت های دندان شامل آموکسی سیلین یا مترونیدازول است.

به هیچ وجه نباید مصرف آنتی بیوتیک را جایگزین مراجعه به دندان پزشک یا به تعویق انداختن درمان در نظر گرفت.

درمان های خانگی

با کمک برخی اقدامات (از جمله موارد زیر) می توان درد ناشی از آبسه را در منزل تسکین داد :

از خوردن غذاها و نوشیدنی های خیلی گرم یا خیلی سرد خودداری کنید
جویدن غذا با سمت دیگر دهان که آبسه ندارد احتمالا درد کمتری ایجاد می کند
از نخ دندان در اطراف ناحیه آسیب دیده استفاده نکنید
از مسواک بسیار نرم استفاده کنید

اگرچه درمان‌ های خانگی می‌ توانند به تسکین علائم فردی که منتظر نوبت دندان پزشکی است کمک کنند اما مراجعه به دندان پزشک برای جلوگیری از عوارض آبسه دندان اهمیت زیادی دارد.

عوارض آبسه دندان

در اکثر موارد عوارض تنها در صورتی رخ می دهد که آبسه درمان نشود. با این حال حتی بعد از درمان به ظاهر موثر نیز ممکن است عوارضی رخ دهد که بسیار نادر است.

برخی عوارض احتمالی عبارتند از :

1. کیست دندان

اگر آبسه درمان نشود ممکن است یک حفره پر از مایع به نام کیست در انتهای ریشه دندان ایجاد شود. عفونی شدن کیست بسیار خطرناک است و اگر این اتفاق بیفتد نیاز به مصرف آنتی بیوتیک و احتمالا جراحی خواهد بود

2. استئومیلیت

در این حالت باکتری موجود در آبسه وارد جریان خون شده و استخوان را عفونی می کند. بیمار علائمی همچون افزایش دمای بدن، درد شدید در استخوان آسیب دیده و احتمالا حالت تهوع خواهد داشت.

معمولا استخوان آسیب دیده نزدیک محل آبسه خواهد بود. با این حال از آن جایی که ممکن است باکتری در جریان خون پخش شده باشد هر استخوانی در بدن می تواند تحت تاثیر قرار گیرد و درمان آن شامل آنتی بیوتیک های خوراکی یا داخل وریدی است.

3. ترومبوز سینوس حفره ای

در این حالت گسترش باکتری باعث تشکیل لخته خون در سینوس کاورنوس (سیاهرگ بزرگی در پایه مغز) می شود. ترومبوز سینوس حفره ای با آنتی بیوتیک ها و گاهی جراحی برای تخلیه سینوس درمان می شود.

این وضعیت بسیار نادر است و در برخی موارد می تواند کشنده باشد.

4. آنژین لودویگ

به عفونتی در کف دهان گفته می شود که در اثر پخش شدن باکتری آبسه دندان رخ می دهد.

در این حالت علائمی همچون ورم و درد شدید زیر زبان و گردن ظاهر شده و در موارد شدیدتر ممکن است بیمار به سختی نفس بکشد.

آنژین لودویگ یک بیماری بالقوه کشنده است و برای درمان آن از آنتی بیوتیک استفاده می شود. افراد مبتلا به نوع شدید در صورت وجود مشکلات تنفسی ممکن است نیاز به روشی برای باز کردن راه تنفسی داشته باشند.