آفت دهان چیست؟

آفت دهان (به انگلیسی: Canker sores) نوعی زخم دهان و عارضه ای شناخته شده و شایع است که با علائم بسیار آزار دهنده ای همراه می باشد اما به ندرت می تواند باعث نگرانی افراد شود.

اگرچه عوامل خطر زای متعددی برای آفت دهان وجود دارد اما علت اصلی آن هنوز مشخص نشده است. خوشبختانه افراد مبتلا به این عارضه معمولا نیازی به مراجعه به پزشک ندارند و زخم در منزل قابل درمان می باشد.

در ادامه قصد داریم درباره آفت دهان و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

آفت دهان چیست؟

آفت دهان نوعی زخم دهان باز و دردناک است که یکی از شایع ترین مشکلات دهان به شمار می رود.

در این عارضه معمولا زخم سفید یا زرد رنگ داخل لب یا گونه فرد ایجاد می شود که توسط بافت نرم و ملتهب قرمز رنگ احاطه شده است. این زخم اغلب طی 2 هفته بهبود پیدا می کند.

آفت دهان در هر سن و سالی ممکن است رخ دهد اما معمولا نوجوانان و جوانان و زنان را درگیر می کند. کودکان 2 ساله نیز گاهی به آن دچار می شوند اما در اکثر موارد تا سن بلوغ رخ نمی دهد.

بسیاری از افراد ممکن است هر از گاه دچار آفت دهان شوند که در این میان حدود 20 تا 30 درصد این عارضه را به صورت مکرر و دوره ای تجربه می کنند.

آفت دهان گاهی به دو دسته تقسیم می شود :

آفت دهان ساده : این عارضه 3 یا 4 بار در سال ظاهر می شود، معمولا افراد 10 تا 20 ساله را درگیر می کند و طی حدود یک هفته درمان می شود
آفت دهان پیچیده : این نوع آفت کمتر شایع بوده و زخم آن بزرگ تر و دردناک تر است. مدت زمان درمان آن نیز ممکن است یک ماه طول بکشد و جای زخم احتمالا باقی خواهد ماند. این عارضه معمولا به دلیل بیماری زمینه ای مانند نقص سیستم ایمنی، بیماری کرون یا کمبود ویتامین رخ می دهد

لازم به ذکر است آفت دهان مسری نمی باشد.

علت آفت دهان

علت بروز آفت دهان هنوز مشخص نشده اما به نظر می رسد برخی عوامل شناخته شده مانند عفونت های ویروسی در آن نقش داشته باشند.

علت موارد مکرر آفت دهان که به آن زخم آفت مکرر یا استوماتیت آفت مکرر نیز گفته می شود مشخص نیست اما گفته شده احتمالا با عواملی همچون سابقه خانوادگی آفت دهان و آلرژی ها ارتباط دارد.

به علاوه زخم ناشی از آفت گاهی با بیماری های جدی تر همچون بیماری التهابی روده، ضعیف شدن سیستم ایمنی، آلرژی ها و کمبود مواد مغذی همراه می باشد.

برخی عوامل دخیل در بروز آفت دهان عبارتند از :

تغییرات هورمونی
صدمات فیزیکی (آسیب به پوشش داخلی دهان مثلا هنگام درمان های دندان پزشکی)
مصرف برخی داروها
حساسیت به برخی مواد غذایی، به عنوان مثال مرکبات و گوجه فرنگی می تواند باعث تحریک یا تشدید آفت دهان شود
کمبود مواد مغذی همچون آهن، اسید فولیک، روی و ویتامین B12
استرس

علائم آفت دهان

در موارد ساده آفت دهان باعث درد موضعی شده و می تواند به راحتی تحریک شود، درد ناشی از این زخم ها معمولا بسیار آزار دهنده است.

از مشخصه های ظاهری رایج آفت دهان می توان به موارد زیر اشاره کرد :

زخم کاملا مشخص و گرد، کوچک تر از یک سانتی متر و معمولا کم عمق در دیواره دهان است
گاهی حس سوزن سوزن شدن قبل از ظاهر شدن زخم ها وجود دارد
مرکز زخم سفید یا خاکستری – زرد است که با بافت قرمز ملتهب احاطه شده است
زخم با گذشت زمان اغلب خاکستری رنگ می شود
معمولا در ناحیه جلوی دهان، روی کف دهان، داخل لب، داخل گونه ها یا بخش زیرین ناحیه جلویی یا کناره های زبان دیده می شود
گاهی لثه ها و در موارد نادر سطح پشت دهان درگیر می شود
معمولا طی 1 تا 2 هفته ادامه دارد

در موارد شدیدتر ممکن است علائم زیر نیز ظاهر شود :

احساس کندی
ورم غدد لنفاوی
تب

مقایسه آفت دهان و تبخال

آفت دهان و تبخال دو عارضه کاملا متفاوت هستند.

در آفت دهان زخم ها به شکل دایره های سفید یا خاکستری با هاله قرمز ظاهر می شوند در حالی که نشانه تبخال تاول های پر از مایع می باشد. به علاوه آفت داخل دهان رخ می دهد اما تبخال در خارج از دهان و معمولا زیر بینی، اطراف لب ها یا زیر چانه ایجاد می شود.

آفت دهان مسری نیست اما عامل تبخال، ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) و به ندرت HSV-2 می باشد که مسری هستند.

چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟

آفت دهان معمولی اغلب بدون مراجعه به پزشک درمان می شود اما در موارد شدیدتر یا عود مکرر لازم است به پزشک مراجعه شود تا با کمک داروهای تجویزی علائم تسکین پیدا کند.

به طور کلی در موارد زیر لازم است به پزشک یا دندان پزشک مراجعه شود :

اگر بیش از 2 هفته از شروع علائم می گذرد و آفت دهان بهبود نیافته است
علائم در حین درمان با داروهای خانگی تشدید شده است
آفت اغلب عود می کند (2 یا 3 بار در سال یا بیشتر) یا مکرر و شدید است
با علائم دیگری همچون تب، اسهال، سر درد یا بثورات پوستی همراه است
به نظر می رسد نشانه سایر بیماری ها باشد

درمان آفت دهان

به نظر نمی رسد هیچ داروی خاصی روند درمان آفت دهان را تغییر دهد یا جلوی عود مجدد آن را بگیرد اما با کمک درمان های بدون نسخه، خانگی و تجویزی می توان ناراحتی، درد و عوارض آن را کاهش داد.

آفت دهان گاه به گاه در موارد ساده به راحتی بهبود پیدا کرده و به مداخله پزشکی نیاز ندارد.

تکنیک های درمانی موجود روی رفع علائم، کاهش التهاب و تسریع روند درمان با مقابله با اثرات ثانویه ای که می توانند سرعت بهبودی را کاهش دهند (مانند عفونت باکتریایی) تمرکز دارند که از جمله آن ها می توان به دهانشویه های استروئیدی، بی حس کننده های موضعی، پمادهای ضد عفونی کننده یا مکمل های غذایی اشاره کرد.

درمان خانگی

درمان خانگی زیر توسط محققان پیشنهاد شده و می توان 3 یا 4 بار در روز استفاده کرد :

با دهانشویه ملایم و بدون نسخه یا آب نمک دهان خود را شست و شو دهید (از بلعیدن خودداری کنید)
مقدار مساوی پر اکسید هیدروژن و آب را با هم مخلوط کنید
با استفاده از پنبه مقداری از محلول را مستقیم روی زخم اعمال کنید
مقدار کمی شیر منیزی روی زخم بمالید

درمان های جایگزین نیز گاهی ارزش امتحان کردن دارند، از جمله :

مکیدن قرص های مکیدنی گلوکونات روی که برای سرماخوردگی عرضه می شوند
ویتامین C، ویتامین B کمپلکس و لیزین که احتمالا به تسریع بهبودی کمک کرده و از زمانی که زخم ظاهر می شود به صورت خوراکی مصرف می شوند
استفاده از دهانشویه مریم گلی و بابونه 4 تا 6 بار در روز نیز ممکن است کمک کننده باشد، توصیه شده این دو گیاه را به نسبت مساوی در آب دم کنید
به نظر می رسد آب هویچ، کرفس و طالبی نیز مفید باشد

داروهای تجویزی

آفت دهان در موارد شدیدتر یا عود مکرر باید توسط پزشک بررسی شود تا سایر بیماری های احتمالی مرتبط را رد کرده یا در صورت نیاز از درمان های تجویزی استفاده شود. درمان های مورد استفاده اگرچه آفت دهان را درمان نمی کنند اما می توانند علائم را تسکین دهند.

گاهی نیاز به تجویز آنتی بیوتیک برای به حداقل رساندن تحریک التهابی می باشد خواه فرد دچار عفونت باکتریایی باشد یا نباشد. داروهای بی حس کننده نیز می توانند به تسکین تحریک و درد کمک کنند.

گاهی استفاده از داروهایی که برای بیماری های دیگر عرضه می شوند نیز می تواند مفید باشد. به عنوان مثال به نظر می رسد بین عود مکرر آفت دهان و پر کاری سیستم ایمنی ارتباط وجود داشته باشد، بنابراین گاهی استفاده از داروهای موضعی سرکوب کننده سیستم ایمنی ممکن است کمک کننده باشد که از جمله آن ها می توان به کورتیزون موضعی اشاره کرد.

کورتون های موضعی نیز اغلب مورد استفاده قرار می گیرند که از جمله آن ها می توان به پماد کلوبتازول، شست و شو دهنده دگزامتازون و ژل فلوسینونید اشاره کرد. یکی از عوارض جانبی احتمالی کورتون ها بروز عفونت قارچی در دهان می باشد.

در موارد شدید یا عود مکرر خاص ممکن است متخصص دهان و دندان از داروهای سیستمیک به جای داروهای موضعی استفاده کند. گاهی برای تشخیص دقیق تر بیماری لازم است به این متخصص اشاره شود. به عنوان مثال در برخی موارد نادر، آفت دهان عود شونده به عنوان بیماری ساتن شناخته شده است.