پیلونفریت (عفونت کلیه) چیست؟

پیلونفریت (به انگلیسی: Pyelonephritis) یا عفونت کلیه نوعی عفونت شایع مجاری ادراری است که در موارد حاد به صورت ناگهانی و شدید رخ داده و به ورم و حتی آسیب دائمی در کلیه ها منجر می شود.

پیلونفریت در اکثر موارد از نوع حاد می باشد و عوارض ناشی از آن ممکن است جان بیمار را تهدید کند اما در موارد کمتر شایع، حملات به صورت مکرر یا مداوم رخ می دهند که به آن پیلونفریت مزمن گفته می شود. این نوع بیشتر در کودکان و افرادی که دچار انسداد ادراری هستند بروز می کند.

در ادامه قصد داریم درباره پیلونفریت و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

پیلونفریت چیست؟

عفونت کلیه که به نام پیلونفریت نیز شناخته شده نوعی عفونت مجاری ادراری است که توسط عوامل باکتریایی ایجاد می شود. باکتری ها اغلب مثانه یا پیشاب راه را آلوده کرده و به یکی از کلیه ها سرایت می کنند که می تواند به عفونت کلیه منجر شود.

زنان از جمله مادران باردار و همچنین کودکان کمتر از 2 سال و افراد بالای 60 سال بیشتر در معرض عفونت کلیه قرار دارند.

تخمین زده شده عفونت کلیه 3 تا 4 مرد در هر 10 هزار مرد و 15 تا 17 زن در هر 10 هزار زن را درگیر می کند.

علائم پیلونفریت

علائم معمولا طی 2 روز بعد از عفونت ظاهر می شود. برخی از شایع ترین آن ها عبارتند از :

تب بیش از 38.9 درجه سانتی گراد
درد شکم، پشت، پهلو یا کشاله ران
ادرار دردناک یا سوزش دار
ادرار کدر
وجود چرک یا خون در ادرار
نیاز ناگهانی به ادرار کردن یا تکرر ادرار
بوی ماهی در ادرار

سایر علائم می تواند شامل موارد زیر باشد :

لرزش یا لرز
حالت تهوع
استفراغ
درد یا احساس بد عمومی
خستگی
پوست مرطوب
سردرگمی ذهنی

علائم در کودکان و افراد مسن ممکن است با سایر گروه های سنی تفاوت داشته باشد. به عنوان مثال سردرگمی ذهنی در افراد مسن شایع است و معمولا تنها در آن ها دیده می شود.

ناگفته نماند افراد مبتلا به پیلونفریت مزمن ممکن است تنها علائم خفیف تجربه کنند یا حتی علائم قابل توجهی نداشته باشند.

علت پیلونفریت

عفونت کلیه معمولا با عفونت در دستگاه ادراری تحتانی یا عفونت دستگاه مجاری ادراری شروع می شود. به این صورت که باکتری ها از طریق مجرای ادرار وارد بدن می شوند، شروع به تکثیر می کنند و تا مثانه پیش می روند. سپس از طریق حالب به کلیه منتقل می شوند.

در اغلب موارد باکتری ای کولای عامل بروز پیلونفریت می باشد اما در کل هر گونه عفونت جدی در جریان خون که بتواند به کلیه ها برسد می تواند باعث پیلونفریت حاد شود.

عوامل خطر زای پیلونفریت

پیلونفریت حاد

هر مشکلی که بتواند جریان طبیعی ادرار را مختل کند خطر ابتلا به پیلونفریت را افزایش می دهد. به عنوان مثال مجاری ادراری که اندازه یا شکل غیر طبیعی دارد به احتمال زیاد باعث بروز پیلونفریت حاد می شود.

همچنین از آن جا که مجرای ادرار زنان بسیار کوتاه تر از مردان است ورود باکتری ها به بدن زنان راحت تر بوده و در نتیجه زنان بیشتر مستعد ابتلا به عفونت های کلیوی از جمله پیلونفریت حاد می باشند.

خطر ابتلا به پیلونفریت حاد در افراد زیر بیشتر از سایرین است :

افرادی که به سنگ کلیه مزمن یا سایر بیماری های کلیه یا مثانه مبتلا هستند
افراد مسن
افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، از جمله مبتلایان به دیابت، اچ آی وی، ایدز یا سرطان
افراد مبتلا به رفلاکس ادراری که در آن مقدار کمی از ادرار از مثانه به داخل حالب و کلیه بر می گردد
افرادی که پروستات بزرگ شده دارند

عوامل خطر زای دیگری که می تواند فرد را در برابر عفونت کلیه آسیب پذیرتر کند عبارتند از :

استفاده از کاتتر
معاینه سیستوسکوپی
عمل جراحی مجاری ادرار
مصرف داروهای خاص
آسیب عصبی یا نخاعی

پیلونفریت مزمن

این نوع پیلونفریت در افرادی که دچار انسداد ادراری هستند شایع تر است که می تواند به دلیل عفونت های دستگاه ادراری، رفلاکس ادراری یا ناهنجاری های آناتومیکی رخ دهد.

به علاوه کودکان بیشتر از بزرگسالان به پیلونفریت مزمن دچار می شوند.

تشخیص پیلونفریت

پزشک ابتدا علائم پیلونفریت از جمله تب، حساسیت در شکم و سایر علائم شایع را بررسی کرده و در صورت نیاز از آزمایش های زیر استفاده خواهد کرد :

آزمایش ادرار

در صورتی که پزشک بعد از مشاهده علائم به عفونت کلیه مشکوک باشد آزمایش ادرار تجویز خواهد کرد تا وجود باکتری ها، غلظت، خون و چرک در ادرار را بررسی کند.

تصویر برداری

پزشک ممکن است از سونوگرافی برای بررسی کیست ها، تومورها یا سایر انسدادها در مجاری ادراری استفاده کند.

برای افرادی که طی 72 ساعت به درمان ها پاسخ ندهند احتمالا سی تی اسکن با یا بدون تزریق رنگ تجویز می شود. این آزمایش انسداد در مجاری ادراری را نیز شناسایی می کند.

تصویر برداری رادیواکتیو

اگر پزشک به وجود زخم ناشی از پیلونفریت مشکوک باشد از آزمایش DMSA استفاده خواهد کرد.

در این تکنیک پزشک از طریق سیاهرگ بازو مواد رادیو اکتیو را تزریق کرده و با عبور مواد از کلیه، از این ناحیه تصویر برداری می شود تا نواحی عفونی یا زخمی مشخص شود.

درمان پیلونفریت

برخی روش های درمان پیلونفریت عبارتند از :

آنتی بیوتیک ها

مصرف آنتی بیوتیک اولین روش مقابله با پیلونفریت حاد است و نوع آنتی بیوتیک مصرفی به این بستگی دارد که پزشک موفق به تشخیص نوع باکتری شده باشد یا خیر. در غیر این صورت از آنتی بیوتیک های چند منظوره استفاده می شود.

اگرچه با مصرف داروهای آنتی بیوتیک معمولا عفونت طی 2 تا 3 روز درمان می شود اما لازم است بیمار دوره درمان خود را که معمولا 10 تا 14 روز می باشد طی کند، حتی اگر در این مدت احساس بهتری داشته باشد.

برخی داروهای آنتی بیوتیک برای درمان پیلونفریت عبارتند از :

لووفلوکساسین
سیپروفلوکساسین
کوتریموکسازول
آمپی سیلین

بستری شدن در بیمارستان

در برخی موارد درمان دارویی بی اثر است و در صورتی که عفونت کلیه شدید باشد ممکن است بیمار در بیمارستان بستری شود که مدت آن به شدت بیماری و میزان پاسخ به درمان بستگی دارد.

درمان معمولا شامل داروهای آنتی بیوتیک و هیدراتاسیون داخل وریدی به مدت 24 تا 48 ساعت است. همچنین در این مدت به طور منظم خون و ادرار بیمار بررسی می شود.

احتمالا لازم است فرد بعد از مرخص شدن از بیمارستان نیز به مدت 10 تا 14 روز آنتی بیوتیک خوراکی مصرف کند.

عمل جراحی

گاهی عفونت مکرر کلیه به دلیل بیماری های زمینه ای است و ممکن است نیاز به عمل جراحی برای از بین بردن هر گونه انسداد یا اصلاح مشکل ساختاری در کلیه باشد.

همچنین در برخی موارد برای تخلیه آبسه ای که به داروهای آنتی بیوتیک پاسخ نمی دهد عمل جراحی انجام می شود.

در موارد شدید ممکن است نفرکتومی نیاز باشد که در آن قسمتی از کلیه برداشته می شود.

پیلونفریت در زنان باردار

بارداری باعث تغییرات موقتی زیادی در بدن می شود که از جمله آن ها می توان به تغییرات فیزیولوژیکی در دستگاه ادراری اشاره کرد.

به عنوان مثال افزایش پروژسترون و فشار بر حالب می تواند به افزایش خطر ابتلا به پیلونفریت در این دوران منجر شود.

این بیماری ممکن است جان مادر و نوزاد را تهدید کند و خطر زایمان زودرس را افزایش دهد، به همین دلیل زنان بارداری که به آن دچار می شوند معمولا باید در بیمارستان بستری شوند.

زنان باردار حداقل تا 24 ساعت تحت درمان با آنتی بیوتیک های بتالاکتام قرار می گیرند تا علائم آن ها بهبود یابد.

برای پیشگیری از این عارضه در دوره بارداری، لازم است بین هفته های 12 تا 16 بارداری کشت ادرار انجام شود. عفونت ادراری بدون علامت می تواند به پیلونفریت منجر شود و تشخیص زود هنگام عفونت های دستگاه ادراری می تواند از عفونت کلیه جلوگیری کند.

پیلونفریت در کودکان

این عارضه در کودکان نیز شایع است. گفته شده دختر بچه های بالای یک سال و همچنین پسر بچه های کمتر از یک سال (به خصوص اگر ختنه نشده باشند) بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.

کودکان مبتلا به عفونت دستگاه ادراری اغلب دچار تب، درد و علائم مربوط به دستگاه ادراری می شوند. پزشک باید این علائم را بلافاصله و قبل از این که به پیلونفریت تبدیل شوند درمان کند.

اکثر کودکان مبتلا به صورت سرپایی و با مصرف آنتی بیوتیک های خوراکی درمان می شوند.