مخملک چیست؟

مخملک (به انگلیسی: Scarlet fever) که به نام تب اسکارلت نیز شناخته شده نوعی بیماری عفونی باکتریایی است که معمولا در کودکان رخ می دهد و عدم درمان آن می تواند به عوارض شدید منجر شود.

این بیماری در گذشته جزو بیماری های جدی و کشنده دوران کودکی محسوب می شده اما امروزه به لطف تولید آنتی بیوتیک ها کمتر تهدید کننده است و شیوع آن نسبت به گذشته تا حد قابل توجهی کاهش یافته است.

در ادامه قصد داریم درباره مخملک و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

مخملک چیست؟

مخملک نوعی بیماری باکتریایی است که توسط سم تولید شده از باکتری استرپتوکوک پیوژنز (عامل بروز گلو درد استرپتوکوکی) ایجاد شده و معمولا کودکان بین 5 تا 15 سال را درگیر می کند. گفته شده حدود 80 درصد کودکان مبتلا به مخملک کمتر از 10 سال سن دارند.

از جمله علائم اولیه مخملک می توان به بثورات، گلو درد و تب اشاره کرد. این بیماری با آنتی بیوتیک درمان می شود.

لازم به ذکر است عامل بیماری گلو درد استرپتوکوکی، زرد زخم و مخملک یک ارگانیسم می باشد اما درصد کمی از مبتلایان به دو بیماری اول ممکن است به مخملک دچار شوند.

علائم مخملک

علائم و نشانه های مخملک معمولا 1 تا 4 روز بعد از عفونت اولیه ظاهر می شود. اولین علائم عبارتند از :

گلوی دردناک و قرمز رنگ که گاهی اوقات لکه های سفید یا زرد روی آن ظاهر می شود
تب 38.3 درجه سانتی گراد و بالاتر اغلب همراه با لرز

بثورات طی 12 تا 48 ساعت بعد از اولین علائم ظاهر می شود، به این صورت که ابتدا لکه های قرمز رنگ روی پوست ایجاد و سپس به بثورات صورتی مایل به قرمز تبدیل می شود که شبیه آفتاب سوختگی به نظر می رسد.

در این حالت وقتی پوست را لمس می کنید مانند کاغذ سنباده خشن به نظر می رسد.

بثورات به نواحی همچون گوش، گردن، آرنج، قسمت داخلی ران و کشاله ران، قفسه سینه و سایر بخش های بدن گسترش می یابد اما معمولا روی صورت دیده نمی شود. با این حال گونه بیمار ممکن است قرمز شده و ناحیه اطراف دهان رنگ پریده به نظر برسد.

در این مرحله از بیماری اگر یک لیوان روی پوست فشار دهید بثورات سفید رنگ خواهد شد.

بعد از حدود 6 روز بثورات اغلب از بین می رود و در موارد خفیف احتمالا علامت دیگری ظاهر نمی شود اما گاهی ممکن است علائم زیر نیز تجربه شود :

مشکل در بلع
احساس ناخوشی
سردرد
خارش
تهوع، استفراغ، از دست دادن اشتها و درد شکم
ظاهر شدن رگ های عنکبوتی در چین های بدن مانند زیر بغل، کشاله ران، آرنج، زانو و گردن
غدد لنفاوی گردن ورم کرده و حساس به لمس
ظاهر شدن پوشش سفید روی زبان که جدا شده و زبان توت فرنگی قرمز و متورم باقی می ماند

در صورت بروز دردهای عضلانی شدید، استفراغ یا اسهال، پزشک باید سایر علل احتمالی مانند سندرم شوک سمی را بررسی کند.

پوست دست و پا تا حداکثر 6 هفته بعد از برطرف شدن بثورات پوسته پوسته می شود.

علت مخملک

بیماری مخملک توسط باکتری استرپتوکوک پیوژنز (باکتری عامل گلو درد) و با آزاد شدن سموم این باکتری ایجاد می شود.

این باکتری از طریق مایعات دهان و بینی منتقل می شود. به این صورت که با عطسه یا سرفه فرد مبتلا به مخملک، باکتری ها همراه با قطرات آب در هوا پخش می شوند.

اطرافیان بیمار ممکن است با استنشاق این قطرات، لمس سطوحی همچون دستگیره درب که قطرات روی آن نشسته است و سپس لمس بینی و دهان خود به این بیماری مبتلا شوند.

تماس پوستی با فرد مبتلا به عفونت پوستی استرپتوکوکی نیز می تواند این عفونت را منتقل کند. به علاوه استفاده از حوله، حمام، لباس یا ملحفه فرد مبتلا خطر ابتلا به آن را افزایش می دهد.

در صورتی که فرد مبتلا به مخملک تحت درمان قرار نگیرد احتمالا تا چندین هفته بعد از برطرف شدن علائم نیز قادر به انتقال بیماری به دیگران خواهد بود.

لازم به ذکر است بدن برخی افراد نسبت به سم تولید شده واکنش نشان نمی دهد، این افراد اگرچه ناقل باکتری به دیگران هستند اما خودشان علامتی ندارند. به عبارت دیگر تنها کسانی که بدن شان به سم واکنش نشان می دهد دچار علائم می شوند.

این عفونت در موارد نادر می تواند از طریق لمس یا مصرف غذاهای آلوده به خصوص شیر به دیگران منتقل شود.

بدون تردید باکتری در محیط هایی که افراد در تماس نزدیک با هم هستند مانند مدرسه، محل کار و محیط منزل راحت تر پخش خواهد شد.

تشخیص مخملک

پزشک معمولا با مشاهده علائم می تواند مخملک را تشخیص دهد.

سواب گلو به تعیین نوع باکتری ایجاد کننده عفونت کمک می کند. گاهی نیز آزمایش خون تجویز می شود.

درمان مخملک

مخملک در اکثر موارد خفیف در عرض یک هفته بدون درمان برطرف می شود. با این حال مهم است به درمان این بیماری توجه شود زیرا به تسریع بهبودی و کاهش احتمال بروز عوارض کمک می کند.

درمان های پزشکی معمولا شامل یک دوره 10 روزه آنتی بیوتیک خوراکی (معمولا پنی سیلین) می باشد. تب اغلب طی 12 تا 24 ساعت بعد از مصرف اولین داروی آنتی بیوتیک رفع می شود و بیماران معمولا طی 4 تا 5 روز بعد از شروع درمان بهبود پیدا می کنند.

در مورد بیمارانی که به پنی سیلین حساسیت دارند احتمالا از آنتی بیوتیک های جایگزین مانند اریترومایسین استفاده می شود.

کامل کردن دوره درمان آنتی بیوتیکی اهمیت زیادی دارد، حتی اگر علائم قبل از تکمیل دوره از بین برود. این مسئله برای درمان کامل عفونت و کاهش خطر بروز اختلالات بعد از استرپتوکوک ضروری است.

اگر بیمار طی 24 تا 48 ساعت بعد از شروع مصرف آنتی بیوتیک احساس بهتری نداشته باشد باید با پزشک تماس بگیرد.

ناگفته نماند مخملک پس از گذشت 24 ساعت از شروع دوره آنتی بیوتیک دیگر مسری نیست اما لازم است بیمار تا پایان دوره درمان در منزل بماند.

در دوره درمان با آنتی بیوتیک می توان اقدامات خانگی زیر را نیز جهت تسکین علائم انجام داد :

نوشیدن مقادیر زیاد مایعات
خنک نگه داشتن هوای منزل
مصرف استامینوفن برای تسکین درد و کاهش تب
استفاده از لوسیون کالامین برای کاهش خارش

عوارض مخملک

اکثر افراد مبتلا به مخملک عوارض خاصی مشاهده نمی کنند اما گاهی عوارض زیر ایجاد می شود :

عفونت گوش از جمله اوتیت گوش میانی
سینه پهلو
آبسه گلو
سینوزیت
التهاب کلیه به دلیل پاسخ ایمنی به باکتری های استرپتوکوک و احتمالا بیماری کلیوی مزمن
تب روماتیسمی
عفونت های پوستی

عوارض زیر به ندرت ممکن است رخ دهند :

نارسایی حاد کلیه
مننژیت یا التهاب غشای اطراف مغز و نخاع
بیماری گوشت خوار (نوعی بیماری که باعث مرگ بافت نرم می شود)
سندرم شوک سمی
اندوکاردیت یا عفونت پوشش داخلی قلب
عفونت استئومیلیت یا عفونت استخوان و مغز استخوان

از دیگر عوارض می توان به عفونت PANDAS اشاره کرد که مخفف اختلال‌ های عصب – روان‌شناختی ایمنی خودکار کودکان مرتبط با عفونت‌ های استرپتوکوک می باشد.

همچنین گفته شده عفونت باکتریایی استرپتوکوک ممکن است باعث واکنش خود ایمنی در بدن شده و علائم برخی اختلالات دوران کودکی از جمله اختلال وسواس فکری اجباری، سندرم تورت و اختلال بیش فعالی ناشی از نقص توجه را بدتر می کند.

تشدید علائم معمولا بعد از چند هفته یا چند ماه برطرف می شود.