بیماری سلیاک از بیماری های خود ایمنی شایع با علائم شناخته شده ای همچون اسهال بد بو، دل درد، کاهش وزن و خستگی می باشد و می تواند روی تقریبا کل بدن از جمله پوست، هورمون ها، استخوان ها و مفاصل اثر منفی بگذارد.
این بیماری به دلیل واکنش سیستم ایمنی بدن به پروتئین گلوتن رخ می دهد و از آن جا که اثرات و علائم آن روی بدن می تواند بسیار گسترده و غیر قابل پیش بینی باشد، نمی توان علائمش را در مجموعه ای از علائم مشخص و قابل انتظار دسته بندی کرد، به همین دلیل تشخیص آن دشوار می باشد.
در ادامه قصد داریم درباره علائم و نشانه های بیماری سلیاک صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
علائم بیماری سلیاک چیست؟
بیماری سلیاک دارای علائم پیچیده ای می باشد. به عنوان مثال برخی علائم ایجاد شده در افراد مبتلا ممکن است کاملا نا مرتبط به این بیماری به نظر برسند به گونه ای که بعضی از بیماران حتی فکرش را نمی کنند به این بیماری مبتلا هستند.
به علاوه گاهی ممکن است فرد به این بیماری مبتلا باشد اما هیچ علامتی نداشته باشد.
علائم شایع بیماری سلیاک
علائم سلیاک در افراد مختلف از جمله در کودکان و بزرگسالان یا زنان و مردان تا حد قابل توجهی متفاوت می باشد و شایع ترین آن ها بر اساس سن افراد به صورت زیر می باشد :
علائم سلیاک در بزرگسالان
- درد و نفخ شکم
- اسهال
- یبوست
- حالت تهوع یا استفراغ
- کاهش وزن
- سوزش سر دل
- گاز
تقریبا نیمی از بزرگسالان مبتلا به سلیاک علائم غیر گوارشی زیر را نیز تجربه می کنند :
- خستگی
- کم خونی ناشی از فقر آهن
- درد استخوان یا مفاصل، آرتریت ها
- تحلیل رفتن استخوان ها
- درماتیت هرپتیفرم (بثورات پوستی)
- زخم دهان
- سردرد
- نوروپاتی محیطی
- اضطراب یا افسردگی
- پریود نا منظم
- نا باروری
علائم در نوزادان و کودکان
- درد و نفخ شکم (مزمن)
- اسهال
- یبوست
- حالت تهوع یا استفراغ
- کاهش وزن
- خستگی
- مدفوع کم رنگ، بد بو یا چرب (شناور در کاسه توالت)
- تغییرات خلق و خو و تحریک پذیری
- آسیب به مینای دندای های دائمی
- تاخیر در رشد، کوتاهی قد، بلوغ دیررس
- اختلال بیش فعالی ناشی از کمبود توجه
علائم گوارشی
لازم به ذکر است همه افراد مبتلا به بیماری سلیاک دچار علائم گوارشی نمی شوند اما این علائم در بسیاری از آن ها رخ می دهد، اگرچه ممکن است به قدری ظریف باشد که بیمار هرگز آن را به سلیاک مرتبط نداند.
اسهال مزمن یکی از علائم گوارشی بارز بیماری سلیاک است و به نظر می رسد نیمی (یا بیشتر) از افرادی که بیماری آن ها به تازگی تشخیص داده شده از آن رنج می برند. اسهال معمولا آبکی، بد بو و حجیم است و به جای فرو رفتن در کاسه توالت شناور می ماند.
لازم به ذکر است برخی افراد مبتلا به جای اسهال دچار یبوست می شوند و برخی دیگر این دو علامت را به صورت متناوب تجربه می کنند.
به طور کلی علائم گوارشی بیماری سلیاک می تواند شامل اسهال، یبوست، سوزش سر دل، عدم تحمل لاکتوز، نفخ، گاز، تهوع و حتی استفراغ در شرایط خاص باشد.
نفخ و گاز شدید در این بیماری بسیار شایع است و بیماران معمولا دچار دل درد گاها شدید می شوند.
از دیگر علائم گوارشی می توان به سوزش سر دل و رفلاکس اشاره کرد تا جایی که به برخی افراد قبل از تشخیص بیماری سلیاک، گفته می شود که به عارضه رفلاکس معده مبتلا می باشند.
افرادی که بیماری سلیاک در آن ها تشخیص داده نشده گاهی به پانکراتیت یا بیماری کیسه صفرا دچار می شوند و در بسیاری از آن ها از قبل سندرم روده تحریک پذیر تشخیص داده شده که معمولا بعد از تشخیص بیماری سلیاک و استفاده از تکنیک های درمانی، علائم روده تحریک پذیر کاهش یافته یا به طور کامل ناپدید می شود.
علائم عصبی
بسیاری از افراد مبتلا که هنوز بیماری سلیاک در آن ها تشخیص داده نشده دچار خستگی شدید می شوند، تا جایی که در انجام کارهای روزمره آن ها تداخل ایجاد شده و روی کیفیت زندگی آن ها اثر منفی می گذارد.
به علاوه بی خوابی و سایر اختلالات خواب در افراد مبتلا به این بیماری بسیار شایع است. به این صورت که فرد در طول روز به شدت خسته می شود اما شب ها نمی تواند به خوبی بخوابد.
علاوه بر این بسیاری از افراد مبتلا به دلیل گلوتن دچار مه مغزی می شوند. این بیماران نمی توانند خوب و واضح فکر کنند، ممکن است در پیدا کردن کلمات مناسب هنگام گفتگو سردرگم شوند، گاهی سوئیچ ماشین را جای دیگر قرار داده یا سایر کارهای روزمره خانه را اشتباه انجام می دهند.
برخی از بیمارانی که به تازگی بیماری سلیاک آن ها تشخیص داده شده، قبلا دچار سردردهای شبیه میگرن بوده اند که در بسیاری از موارد (نه همه موارد) شدت و دفعات آن ها با در پیش گرفتن یک رژیم غذایی بدون گلوتن کاهش یافته یا حتی به طور کامل برطرف می شود.
به علاوه اکثر افرادی که بیماری سلیاک آن ها هنوز تشخیص داده نشده ممکن است از علائم روان شناختی همچون افسردگی، اضطراب، اختلال بیش فعالی ناشی از کمبود توجه و تحریک پذیری رنج ببرند.
این در حالی است که بعد از تشخیص بیماری، بیمار معمولا متوجه می شود علت اصلی تحریک پذیری او قرار گرفتن در معرض گلوتن بوده که معمولا طی چند ساعت ظاهر شده و تا چند روز ادامه دارد.
گاهی اوقات در کودکان خردسال مبتلا به بیماری سلیاک، تحریک پذیری تنها علامت تشخیص این بیماری است.
از شایع ترین علائم عصبی بیماری سلیاک می توان به نوروپاتی محیطی اشاره کرد که در آن فرد علائمی همچون بی حسی، احساس سوزن سوزن شدن و ضعف بالقوه در اندام های بدن را تجربه می کند.
در موارد بسیار نادر نیز فرد به گلوتن آتاکسی دچار می شود که نوعی آسیب مغزی است و مشخصه آن از دست دادن تعادل و هماهنگی به دلیل مصرف گلوتن می باشد.
لازم به ذکر است سندرم پای بی قرار نیز به عنوان یک علامت شایع بیماری سلیاک گزارش شده است.
علائم پوستی
گاهی علائم بیماری سلیاک در بزرگ ترین اندام بدن یعنی پوست ظاهر می شود.
گفته شده بیش از یک چهارم افراد مبتلا به سلیاک از درماتیت هرپتیفرم یا بثورات گلوتن (نوعی بثورات پوستی با خارش شدید) رنج می برند.
افراد مبتلا ممکن است به انواع دیگری از مشکلات پوستی از جمله پسوریازیس، اگزما، آلوپسی آره آتا یا طاسی منطقه ای (نوعی بیماری خود ایمنی که فرد موهای خود را از دست می دهد)، کهیر و حتی مشکلات شایعی همچون آکنه و خشکی پوست نیز دچار باشند.
اگرچه هیچ دلیل محکمی وجود ندارد که نشان دهد مصرف گلوتن باعث ایجاد یا تشدید این مشکلات پوستی شده اما رژیم غذایی فاقد گلوتن در برخی موارد به رفع آن ها کمک کرده است.
اگر فرد به درماتیت هرپتیفرم مبتلا بوده و نتیجه آزمایش خون سلیاک او مثبت باشد، قطعا به این بیماری مبتلا است و نیاز به آزمایش های بیشتر نمی باشد.
علائم استخوان و مفاصل
به نظر می رسد مشکلات استخوان و مفاصل مانند پوکی استخوان، درد مفاصل، درد استخوان، روماتیسم مفصلی و فیبرومیالژیا نیز در افراد مبتلا به بیماری سلیاک شایع است.
رابطه بین بیماری سلیاک و موارد ذکر شده هنوز مشخص نیست اما ممکن است کمبودهای تغذیه ای ناشی از آسیب های روده ای سلیاک (که جذب ویتامین ها و مواد معدنی را برای بدن دشوار می کند) در این زمینه نقش داشته باشند.
در برخی موارد رژیم غذایی فاقد گلوتن می تواند درد ناشی از این بیماری ها را کاهش دهد.
مشکلات دندان
افراد مبتلا به بیماری سلیاک اغلب وضعیت دندانی نا مطلوب داشته و از مشکلات لثه رنج می برند. در افرادی که بیماری سلیاک آن ها هنوز تشخیص داده نشده مواردی همچون حفره های دندانی مکرر، فرسایش مینای دندان و سایر مشکلات دندانی عود شونده می تواند نشانه این بیماری باشد.
کودکانی که بیماری سلیاک در آن ها تشخیص داده نشده نیز ممکن است لکه هایی روی دندان های جدید خود داشته باشند، دندان های آن ها به کندی رشد کند و حفره های متعدد در دندان های آن ها ایجاد شود.
به علاوه ممکن است در بزرگسالان و کودکانی که هنوز بیماری سلیاک در آن ها تشخیص داده نشده (و در آن هایی که قبلا تشخیص داده شده و به طور تصادفی گلوتن مصرف می کنند) آفت دهان ایجاد شود.
این زخم های دردناک معمولا به صورت مکرر و در اثر آسیب های بسیار جزئی (مانند خراش ناشی از یک تکه غذا، قاشق یا دندان ها) در بخش های داخلی لب ایجاد می شوند و ممکن است یک هفته طول بکشد تا برطرف شوند.
به علاوه بعید نیست افرادی که دچار بیماری های پریودنتال هستند یا لثه های آن ها عقب رفته اند به بیماری سلیاک مبتلا باشند.
گاهی استفاده از رژیم غذایی فاقد گلوتن به معکوس کردن برخی آسیب های وارد شده کمک می کند.
علائم نادر سلیاک
علائم بیماری سلیاک به قدری متنوع و گسترده است که می توان لیستی از بیش از 200 علامت مختلف برای این بیماری تهیه کرد.
به عبارت دیگر زمانی که بیماری سلیاک تشخیص داده می شود و فرد سبک زندگی فاقد گلوتن در پیش می گیرد، بسیاری از مشکلات جزئی در سلامتی که هرگز فکر نمی کرد رابطه ای با این بیماری داشته باشند بهبودی قابل توجهی می یابند.
به ندرت دیده شده کودکان مبتلا به سلیاک با علائم شدیدی همچون خستگی مزمن، فشار خون بسیار پایین، عدم تعادل الکترولیت به دلیل از دست دادن مایعات طی اسهال و انسداد شکمی به پزشک مراجعه کنند.
در موارد بسیار نادر اولین علامت واضح در بزرگسالانی که بیماری سلیاک در آن ها هنوز تشخیص داده نشده، لنفوم غیر هوچکین است. خوشبختانه این نوع سرطان بسیار نادر است، حتی در افرادی که سال ها علائم سلیاک داشته اند اما این بیماری در آن ها تشخیص داده نشده است.
چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟
اگر خود یا فرزندتان به مدت 2 هفته یا بیشتر دچار اسهال یا ناراحتی گوارشی شده اید لازم است به پزشک خود مراجعه کنید. همچنین قبل از این که رژیم غذایی فاقد گلوتن را امتحان کنید بهتر است با پزشک مشورت کنید زیرا این سبک زندگی می تواند نتایج آزمایش را تغییر دهد.
لازم به ذکر است همه اعضای درجه یک خانواده (والدین، خواهران و برادران و فرزندان) افراد مبتلا به بیماری سلیاک باید مورد آزمایش قرار بگیرند زیرا خطر ابتلا در آن ها تا حد زیادی افزایش می یابد، حتی زمانی که فرد علامت خاصی نداشته باشد.
بیماری سلیاک می تواند با بسیاری از بیماری های دیگر اشتباه گرفته شود با این حال دارا بودن برخی یا حتی بسیاری از این علائم به این معنی نیست که شما لزوما به بیماری سلیاک مبتلا باشید، بلکه تنها به این معنی است که باید آزمایش های لازم برای این بیماری را انجام دهید.
منبع: verywellhealth
