آنفلوآنزای پرندگان (آنفلوآنزای مرغی) چیست؟

آنفلوآنزای مرغی یا آنفلوآنزای پرندگان (به انگلیسی: Bird flu) به گروهی از بیماری‌ ها اطلاق می‌ شود که در نتیجه عفونت توسط ویروس‌ های خاص آنفلوآنزا ایجاد می‌شوند.

ویروس H5N1 یکی از شایع ترین ویروس های عامل آنفلوآنزای پرندگان می باشد. همان طور که از نام این بیماری مشخص است ویروس های این خانواده اغلب پرندگان را آلوده می کنند و به ندرت در میان انسان ها پخش می شوند.

در ادامه قصد داریم درباره آنفلوآنزای پرندگان و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

آنفلوآنزای پرندگان چیست؟

آنفلوآنزای پرندگان یک نوع عفونت ویروسی است که نه تنها پرندگان بلکه انسان و سایر حیوانات را مبتلا می کند اما اکثر انواع این ویروس به پرندگان محدود می شوند.

عفونت ناشی از ویروس H5N1 شایع ترین شکل آنفلوآنزای پرندگان کشنده با نرخ مرگ و میر بالا است که برای پرندگان مرگ بار بوده و می تواند روی انسان ها و سایر حیواناتی که در تماس با پرنده ناقل هستند تاثیر بگذارد.

گفته شده میزان مرگ و میر آنفلوآنزای پرندگان H5N1 حدود 60٪ می باشد.

اگرچه در حال حاضر این ویروس از تماس انسان به انسان منتقل نمی شود اما هنوز این نگرانی وجود دارد که به یک تهدید همه گیر در میان انسان ها تبدیل شود.

خوشبختانه تاکنون هیچ نشانه ای از تغییر ژنتیکی این ویروس برای انتشار شدیدتر در بین انسان ها دیده نشده، با این حال به دلیل شدت بالای بیماری ناشی از این ویروس، محققان روی تغییرات ژنتیکی احتمالی آن نظارت کامل دارند.

گفته شده اگر فرد مبتلا به آنفلوآنزای فصلی به آنفلوآنزای پرندگان مبتلا شود، ویروس ممکن است بتواند اطلاعات ژنتیکی اش را با ویروس آنفلوآنزای فصلی مبادله کرده و توانایی بیشتری برای انتشار در بین انسان ها پیدا کند.

بدون شک سویه ای از ویروس آنفلوآنزای پرندگان که توانایی بیشتری برای انتشار در بین انسان ها داشته باشد می تواند عواقب جدی بیشتری نیز ایجاد کند.

لازم به ذکر است اولین شیوع آنفلوآنزای مرغی H5N1 در انسان ها سال 1997 در هنگ کنگ رخ داد. در آن زمان بیش از 700 مورد ابتلای عفونت انسانی در آفریقا، آسیا و اروپا گزارش شد که کشورهای اندونزی، ویتنام و مصر بیشترین تعداد موارد ابتلا را داشته اند.

در حال حاضر کنترل شیوع این بیماری در حیوانات و انسان‌ ها می‌ تواند به جلوگیری از گسترش و تبدیل شدن آن به یک بیماری همه گیر کمک کند.

ویروس H5N1 چیست؟

سویه های نوع A ویروس آنفلوآنزا از جمله H5N1 باعث بروز آنفلوآنزای مرغی یا آنفلوآنزای پرندگان می شوند.

ویروس H5N1 می تواند انواع مختلف پرندگان را آلوده کند و تاکنون بیشتر در طیور پرورشی مانند مرغ، غاز، بوقلمون و اردک گزارش شده است.

ویروس شناسان (دانشمندانی که روی بیماری های ویروسی تمرکز می کنند) این ویروس را در بدن خوک ها، گربه ها، سگ ها، سمور سنگی و همچنین پلنگ ها و ببرهای باغ وحش نیز پیدا کرده اند.

این ویروس به راحتی از طریق بزاق، ترشحات بینی، مدفوع و غذا در بین پرندگان پخش می شود. به علاوه می تواند روی سطوح آلوده مانند قفس و سایر تجهیزات کشاورزی زنده مانده و به بدن پرندگان انتقال یابد.

به گفته سازمان کنترل بیماری ها، اکثر افراد آلوده به این عفونت با طیور آلوده، اشیای آلوده به مدفوع یا ترشحات آلوده پرندگان تماس مستقیم داشته اند. تاکنون موارد بسیار کمی از انتقال انسان به انسان این ویروس گزارش شده است.

آخرین مورد گزارش آنفلوآنزای پرندگان H5N1 در ماه مارس 2017 در مالزی بود که شیوع آن باعث مرگ تعدادی مرغ شد، اما مقامات هیچ عفونت انسانی گزارش نکردند.

علائم آنفلوآنزای پرندگان

منظور از دوره نهفتگی یا کمون یک ویروس مدت زمان بین آلوده شدن به عفونت و بروز علائم در میزبان می باشد. ویروس ممکن است در این دوران مسری باشد.

یک بررسی در سال 2019 دوره کمون ویروس H5N1 در انسان را حداکثر 7 روز اما معمولا 2 تا 5 روز تخمین زده است.

آنفلوآنزای پرندگان H5N1 می تواند علائم شدیدی در انسان ایجاد کند و طی آن فرد ممکن است علائم جدی تری نسبت به آنفلوآنزای معمولی تجربه کند، از جمله :

تب بالاتر از 100.4 درجه فارنهایت (38 درجه سانتیگراد)
سرفه
دردهای عضلانی

علائم و نشانه‌های زیر در این بیماری می‌ تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد :

صدای خشن
گلو درد
بی حالی
خستگی
ناراحتی معده گاهی اوقات همراه با اسهال
حالت تهوع
استفراغ
درد شکم
درد قفسه سینه
تغییر وضعیت ذهنی
تشنج

برخی افراد مبتلا به آنفلوآنزای پرندگان H5N1 دچار مشکلات تنفسی شدید از جمله ذات الریه و تنگی نفس نیز می شوند. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال 2005 تنگی نفس حدود 5 روز بعد از ظهور اولین علائم رخ می دهد.

لازم به ذکر است وضعیت سلامت فرد مبتلا به آنفلوآنزای پرندگان می تواند به سرعت بدتر شود. همچنین ممکن است نارسایی تنفسی و نارسایی در چندین اندام رخ داده و مرگ بیمار را به دنبال داشته باشد.

علت آنفلوآنزای پرندگان

انسان ها ممکن است به دلیل تماس محافظت نشده با پرندگان حامل ویروس به این عفونت مبتلا شوند اما انتقال ویروس از انسان به انسان به ندرت رخ می دهد.

به گفته سازمان غذا و کشاورزی ایالات متحده، موارد زیر می تواند باعث ابتلای انسان به این نوع آنفلوآنزا شود :

دست زدن به پرندگان آلوده
لمس کردن یا تنفس در مدفوع یا سایر ترشحات پرندگان آلوده
آماده سازی مرغ آلوده برای پخت و پز
کشتار یا قصابی پرندگان آلوده
دست زدن به پرندگان برای فروش
حضور در بازارهایی که پرندگان زنده می فروشند

این عفونت می‌ تواند از طریق چشم، بینی یا دهان به انسان منتقل شود. با این حال برخی افراد حتی بدون قرار گرفتن در معرض پرندگان مبتلا به این ویروس نیز به آن دچار می شوند.

لازم به ذکر است خوردن مرغ یا تخم مرغ پخته باعث ابتلا به این عفونت نمی شود، با این حال مهم است مرغ تا دمای داخلی 74 درجه سانتی گراد و تخم مرغ تا زمانی که سفیده و زرده آن سفت شود پخته شوند.

فضولات پرندگان ممکن است حاوی ویروس باشد و غذا، تجهیزات، وسایل نقلیه، کفش، لباس، خاک، گرد و غبار و آب را آلوده کند. بدن و به خصوص پاهای حیوانات نیز می تواند ناقل این ویروس باشد.

تشخیص آنفلوآنزای پرندگان

تشخیص زود هنگام آنفلوآنزای پرندگان H5N1 می تواند به چشم انداز بهتر این بیماری کمک کند.

پزشک برای تشخیص معمولا از روش های زیر استفاده می کند :

بررسی علائم و جستجوی علائم آنفلوآنزای پرندگان
سوال درباره سفر اخیر
سوال در مورد تماس با پرندگان
نمونه گیری تنفسی و ارسال آن به آزمایشگاه برای تجزیه و تحلیل بیشتر

اگر این نمونه تنفسی طی چند روز اول بیماری گرفته شود، نتایج بررسی احتمالا دقیق تر خواهد بود.

سازمان غذا و داروی آمریکا در سال 2009 تست آنفلوآنزای AVantage A/H5N1 را تایید کرد که می‌ تواند وجود ویروس را در سواب‌ های بینی یا گلو تشخیص دهد. در این آزمایش پروتئین خاصی به نام NS1 شناسایی می شود که نشان دهنده وجود ویروس می باشد.

از آن جا که آنفلوآنزای پرندگان H5N1 نادر است، پزشک مگر در مواردی که فرد با پرندگان تماس داشته یا اخیرا در مکانی که احتمال عفونت وجود دارد زندگی کرده باشد، به این بیماری مشکوک نخواهد شد.

درمان آنفلوآنزای پرندگان

به گفته سازمان جهانی بهداشت داروهای ضد ویروسی می توانند سرعت تکثیر ویروس را کاهش دهند و به بهبود وضعیت بیمار کمک کنند. مصرف این داروها میزان مرگ و میر در برخی موارد را نیز کاهش داده اند.

پزشکان برای درمان آنفلوآنزای پرندگان H5N1 طی 48 ساعت اسلتامیویر (تامی فلو) تجویز کنند. با این حال از آن جایی که میزان مرگ و میر این بیماری بالا است ممکن است بعد از 48 ساعت نیز برای بهبود چشم انداز بیماری در فرد از این دارو استفاده شود.

دوز استاندارد این دارو در افراد بالای 13سال 75 میلی گرم می باشد و کودکان کم سن و سال تر و همچنین افرادی که از مشکلات کلیوی یا بیماری کلیوی پیشرفته رنج می برند به دوز کمتری از این دارو نیاز دارند.

دوره استاندارد مصرف اسلتامیویر 5 روز است، اگرچه پزشک ممکن است در موارد شدیدتر یا زمانی که بیمار سیستم ایمنی ضعیف دارد برای مدت زمان طولانی تری از این دارو استفاده کند.

لازم به ذکر است در مواردی که آنفلوآنزای پرندگان H5N1 باعث بروز مشکلات گوارشی شده ممکن است بدن بیمار نتواند به خوبی دیگران داروهای مصرفی را جذب کند. همچنین مطالعات نشان داده برخی موارد آنفلوآنزای پرندگان H5N1 ممکن است به این درمان مقاوم باشند.

افراد مبتلا به این بیماری چه در منزل یا بیمارستان باید قرنطینه شوند.

پزشکان علاوه بر مصرف اسلتامیویر به این افراد توصیه می کنند :

استراحت کنند
مایعات فراوان بنوشند
از رژیم غذایی متعادل و سالم استفاده کنند
برای کنترل درد و تب از داروهای دیگر استفاده کنند

ناگفته نماند عوارضی همچون پنومونی باکتریایی در افراد مبتلا به آنفلوآنزای پرندگان H5N1 شایع است. در این صورت نیاز به مصرف آنتی بیوتیک و در برخی موارد اکسیژن درمانی نیز می باشد.

پیشگیری از آنفلوآنزای پرندگان

جلوگیری از شیوع آنفلوآنزای پرندگان امکان پذیر نیست. با این حال مقامات می توانند با نظارت بر الگوهای مهاجرت پرندگان به جوامع کمک کنند تا برای عفونت های احتمالی آماده شوند.

به علاوه اگرچه واکسیناسیون برای آنفلوآنزای فصلی در دسترس است اما آنفلوآنزای پرندگان واکسن ندارد. در حال حاضر واکسن‌ هایی برای این عفونت تولید شده‌ که هنوز برای استفاده در میان عموم مردم آماده نیستند.

با اقدامات احتیاطی زیر می توان شیوع آنفلوآنزای پرندگان را به حداقل رساند :

رعایت بهداشت دست : قبل و بعد از استفاده از سرویس بهداشتی، دست زدن به غذا یا سرفه دست های خود را به طور مرتب با آب گرم و صابون بشویید
سرفه : بهتر است در آرنج یا دستمال سرفه کنید و دستمال‌ های آلوده را با احتیاط دور بیندازید. لازم به ذکر است لمس سطوح بعد از سرفه کردن داخل دست‌ می‌ تواند ویروس را روی سطوح باقی بگذارد و باعث انتشار آن شود
قرنطینه : افراد علامت دار باید از مکان‌ های عمومی دوری کرده و در صورت امکان از تماس با افراد اجتناب کنند

لازم به ذکر است واکسن آنفلوآنزای فصلی از افراد در برابر این عفونت محافظت نمی کند.

اقدامات احتیاطی در اطراف پرندگان

افرادی که با پرندگان سر و کار دارند نباید هنگام تهیه غذا از ظروف یکسان برای گوشت های پخته و خام استفاده کنند. همچنین قبل و بعد از دست زدن به مرغ خام، شستن دست ها با آب و صابون ضروری است.

این افراد باید از پرندگان مرده یا بیمار دوری کرده، برای جمع آوری پرندگان مرده از مسئولان کمک بخواهند و تمام دستورالعمل های اعلام شده را رعایت کنند.

افرادی که به منطقه ای سفر می کند که آنفلوآنزای پرندگان در آن فعال است باید از موارد زیر اجتناب کنند :