پارگی مینیسک (به انگلیسی: Meniscus Tear) وضعیت دردناکی است که در آن به دلیل انجام فعالیت های شدید که به مفصل زانو فشار آورده یا آن را چرخانده اند غضروف مینیسک آسیب دیده یا پاره می شود.
این عارضه به خصوص در ورزشکاران شایع است اما ممکن است در همه افراد حین انجام فعالیت های ساده روزمره مانند بلند شدن سریع از حالت چمباتمه نیز رخ دهد.
در ادامه قصد داریم درباره پارگی مینیسک و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
پارگی مینیسک چیست؟
آسیب دیدگی زانو یکی از شایع ترین مشکلاتی است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود ممکن است به آن دچار شوند و یکی از متداول ترین انواع آن پارگی مینیسک می باشد که با درد و ناراحتی در ناحیه زانو همراه است و طی چند روز تشدید پیدا می کند.
مینیسک یک تکه غضروف است که یک بالشتک بین استخوان ران و استخوان درشت نی (استخوان ساق پا) ایجاد می کند. در هر مفصل زانو دو غضروف مینیسک وجود دارد که ممکن است در حین فعالیت هایی که به مفصل زانو فشار می آورند پاره شوند.
به عنوان مثال انجام یک حرکت تند و شدید در مسابقات فوتبال یا یک حرکت ناگهانی در زمین بسکتبال می تواند به پارگی مینیسک منجر شود.
اگرچه این وضعیت در ورزشکاران شایع تر است اما در همه افراد و حین انجام کارهایی به سادگی بلند شدن سریع از وضعیت اسکوات یا چمباتمه زدن نیز ممکن است رخ دهد.
بسته به شدت آسیب دیدگی می توان از گزینه های درمانی مختلف از جمله درمان های خانگی تا فیزیوتراپی و عمل جراحی برای درمان این وضعیت استفاده کرد.
علت پارگی مینیسک
مینیسک ممکن است حین فعالیت هایی که باعث تماس مستقیم یا فشار ناشی از پیچ خوردگی یا چرخش اجباری می شود پاره شود. چرخش ناگهانی، اسکوات یا چمباتمه زدن شدید یا بلند کردن اجسام سنگین می تواند به آسیب این غضروف منجر شود.
بسیاری از ورزشکاران در معرض پارگی مینیسک قرار دارند و انجام ورزش هایی که نیاز به چرخش و توقف ناگهانی دارند افراد را بیشتر در معرض این عارضه قرار می دهند، از جمله :
- فوتبال آمریکایی
- بسکتبال
- فوتبال
- تنیس
گفته شده امروزه پارگی مینیسک به خصوص در میان کودکان رو به افزایش است زیرا والدین معمولا کودکان را در سنین پایین تر در ورزش های سازمان یافته و گروهی شرکت می دهند.
به علاوه زمانی که تمرکز کودک تنها روی یک ورزش باشد بیشتر در معرض پاره شدن مینیسک قرار می گیرد. این مسئله در مورد نوجوانانی که در ورزش های رقابتی شرکت می کنند نیز صدق می کند.
علاوه بر این غضروف مینیسک با افزایش سن ضعیف می شود و احتمال پاره شدن آن در افراد بالای 30 سال افزایش می یابد. به عنوان مثال حرکاتی مانند چمباتمه زدن (اسکوات) یا بالا رفتن از پله ها در افرادی که مینیسک ضعیف دارند می تواند به آسیب و پارگی این غضروف منجر شود.
افراد مبتلا به آرتروز نیز در معرض خطر آسیب زانو یا پارگی مینیسک قرار دارند. آرتروز یک اختلال شایع مفصلی است که با درد و سفتی در مفاصل همراه می باشد و معمولا به دلیل افزایش سن و ساییدگی ایجاد می شود.
علت پارگی مینیسک در افراد مسن اغلب فرسودگی است که طی آن غضروف زانو ضعیف و نازک شده و بیشتر در معرض پارگی قرار می گیرد.
علائم پارگی مینیسک
هنگامی که پارگی مینیسک رخ می دهد ممکن است صدایی در اطراف مفصل زانو شنیده شود و بعد از آن علائم زیر ظاهر شود :
- درد به خصوص هنگام لمس کردن ناحیه آسیب دیده
- ورم
- مشکل در حرکت دادن زانو یا محدود شدن دامنه حرکت آن
- احساس قفل شدن یا گیر کردن زانو
- احساس این که زانو نمی تواند فشاری را تحمل کند یا تکیه گاه بدن باشد
همچنین ممکن است هنگام راه رفتن احساس سر خوردن ایجاد شود یا صدایی از زانو شنیده شود که معمولا نشانه شل شدن یک تکه غضروف و مسدود شدن مفصل زانو است.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم و ادامه دار شدن آن ها بیش از چند روز یا اگر این علائم بعد از آسیب دیدگی زانو ایجاد شوند لازم است به پزشک مراجعه شود.
در صورت قفل شدن زانو و عدم امکان خم کردن آن بعد از صاف کردن باید بلافاصله با پزشک مشورت شود.
تشخیص پارگی مینیسک
پزشک ابتدا سوالاتی درباره علائم بیمار می پرسد، سپس وضعیت زانو را بررسی و دامنه حرکتی او را تست می کند. همچنین نقطه ای که مینیسک قرار گرفته را با دقت معاینه می کند.
علاوه بر این ممکن است از آزمایش مک کوری برای یافتن پارگی در مینیسک استفاده کند. این آزمایش شامل خم کردن زانو و سپس صاف کردن و چرخاندن آن است. در حین آزمایش ممکن است صدای ملایمی شنیده شود که می تواند نشان دهنده پارگی مینیسک باشد.
پزشک ممکن است برای تایید تشخیص خود از آزمایش های تصویر برداری زیر نیز استفاده کند :
1. اشعه ایکس زانو
این آزمایش پارگی مینیسک را شناسایی نمی کند اما برای تعیین علت های دیگر درد زانو مانند آرتروز می تواند مفید باشد.
2. ام آر آی
در این تکنیک از یک میدان مغناطیسی برای ایجاد تصاویر زانو استفاده می شود و طی آن می توان از غضروف ها و رباط ها تصویر برداری کرد تا پارگی مینیسک شناسایی شود،.
لازم به ذکر است نتایج به دست آمده از ام آر آی صد در صد قابل اطمینان نیستند بلکه دقت آن در تشخیص پارگی مینیسک جانبی 77 درصد می باشد.
گاهی اوقات پارگی مینیسک در ام آر آی تشخیص داده نمی شود زیرا ممکن است شبیه تغییرات ناشی از فرسودگی یا افزایش سن باشد. علاوه بر این به دلیل شباهت برخی ساختارهای اطراف زانو به پارگی مینیسک، گاهی پزشک به اشتباه تشخیص پارگی مینیسک می دهد.
با همه این ها استفاده از این تکنیک به کاهش نیاز به آرتروسکوپی در برخی بیماران کمک می کند.
3. سونوگرافی
سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر داخل بدن استفاده می کند و طی آن مشخص می شود آیا غضروفی در ناحیه مورد نظر شل شده که بتواند علامتی مانند گیر کردن زانو ایجاد کند.
4. آرتروسکوپی
اگر پزشک نتواند با کمک تکنیک های ذکر شده علت درد زانو را تعیین کند ممکن است از آرتروسکوپی برای بررسی دقیق تر زانو استفاده کند. این تکنیک گاهی برای درمان حین عمل جراحی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
طی آرتروسکوپی یک برش کوچک در نزدیکی زانو ایجاد می شود. آرتروسکوپ یک دستگاه فیبر نوری دوربین دار، نازک و انعطاف پذیر است که از طریق برش ایجاد شده ابزارهای جراحی را وارد ناحیه مورد نظر می کند.
فرد معمولا بعد از انجام آرتروسکوپی (برای تشخیص یا درمان) همان روز از بیمارستان مرخص می شود.
درمان پارگی مینیسک
برای درمان آسیب زانو در ابتدای کار معمولا از تکنیک های محافظه کارانه شامل استراحت، یخ، کمپرس کردن و بلند کردن پا که به طور کلی به نام روش RICE شهرت پیدا کرده اند استفاده می شود و به صورت زیر می باشد :
- به زانو استراحت دهید و برای جلوگیری از فشار ناشی از وزن روی مفصل از عصا استفاده کنید. همچنین لازم است از هر گونه فعالیتی که باعث تشدید درد زانو می شود خودداری کنید
- هر 3 تا 4 ساعت به مدت 30 دقیقه روی زانوی خود یخ بگذارید
- برای کاهش التهاب، زانو را با یک باند الاستیک فشرده بپیچانید
- برای کاهش ورم زانوی خود را بالا ببرید
همچنین ممکن است لازم باشد از داروهایی مانند ایبو پروفن، آسپرین یا سایر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی برای کاهش درد و تورم در اطراف زانو استفاده شود.
اگر زانو درد می کند نباید وزن کامل فرد روی زانوی آسیب دیده سنگینی کند. پزشک ممکن است برای تقویت عضلات اطراف زانو فیزیوتراپی توصیه کند. فیزیوتراپی می تواند به کاهش درد، افزایش تحرک و ثبات زانو کمک کند. همچنین فیزیوتراپیست ممکن است از تکنیک های ماساژ برای کاهش تورم و سفتی استفاده کند.
عمل جراحی
اگر درد زانو با تکنیک های ذکر شده بهبود پیدا نکند ممکن است جراحی آرتروسکوپی توصیه شود. قبل از عمل معمولا لازم است اقداماتی انجام شود که به صورت زیر می باشد :
- تهیه عصای مناسب قبل از عمل و یادگیری نحوه استفاده از آن
- انجام اقدامات لازم قبل از عمل جراحی مانند آزمایش خون، اشعه ایکس، ام آر آی، الکترو کاردیوگرام و سایر مجوزهای مورد نیاز پزشکی از جمله اجازه بیهوشی
- نوشتن نسخه داروهای ضد درد قبل از عمل
- خودداری از خوردن و آشامیدن از شب قبل از عمل
در صورت مشاهده هر گونه علائمی که می تواند مانع انجام عمل جراحی شود به پزشک خود اطلاع دهید، از جمله :
- تب
- عفونت
- سرماخوردگی
- زخم باز
پزشک در حین عمل یک برش کوچک در زانو ایجاد و ابزار لازم و دوربین را از طریق برش وارد ناحیه می کند تا مینیسک آسیب دیده را ترمیم کند. عمل حدود یک ساعت طول می کشد.
معمولا فرد همان روز از بیمارستان مرخص می شود اما بهبودی کامل به زمان نیاز دارد. اغلب طی چند روز بعد از عمل می توان در جلسات فیزیوتراپی شرکت کرد.
در صورتی که طی عمل جراحی مینیسک ترمیم شود، دوره بهبودی و توان بخشی حدود 6 هفته طول می کشد. در این مدت لازم است از زانو بند یا عصا استفاده شود.
طبیعی است که عمل جراحی با خطراتی همراه می باشد و لازم است قبل از اقدام به آن با پزشک مشورت شود. در دوره نقاهت نیز باید به طور منظم به پزشک مراجعه کرده و از فیزیوتراپی برای تقویت عضلات حمایت کننده زانو استفاده شود.
پیشگیری از پارگی مینیسک
با انجام تمرینات منظم برای تقویت ماهیچه های پا می توان از پارگی مینیسک جلوگیری کرد. این کار به تثبیت مفصل زانو برای محافظت از آن در برابر آسیب ها کمک می کند.
همچنین استفاده از ابزار حفاظتی در حین ورزش یا بریس برای حمایت از زانو حین فعالیت هایی که ممکن است خطر آسیب دیدگی زانو را افزایش دهند توصیه شده است.
همیشه هنگام ورزش یا انجام فعالیت هایی که ممکن است به مفصل زانو فشار بیاورد به نکات زیر توجه داشته باشید :
- قبل از تمرین بدن خود را گرم کرده و حرکات کششی انجام دهید
- از لوازم مناسب مانند کفش های ورزشی که مخصوص فعالیت مورد نظر طراحی شده اند استفاده کنید
- کفش خود را به درستی ببندید
- برای انجام فعالیت ها از تکنیک های مناسب استفاده کنید
چشم انداز پارگی مینیسک بعد از عمل جراحی
با تشخیص صحیح و توجه کامل به درمان، زانو می تواند تحرک و عملکرد قبل از آسیب را داشته باشد. اگر پارگی مینیسک با جراحی درمان نشود احتمال بهبودی بستگی به محل پارگی دارد.
این نکته که غضروف دارای خون قابل توجهی نمی باشد روی توانایی بهبود پارگی تاثیر منفی می گذارد. با این حال احتمال بهبودی برخی قسمت های مینیسک مانند بخش های بیرونی آن که دارای رگ های خونی بیشتری هستند بیشتر است.
منبع: healthline
