عفونت هلیکوباکتر پیلوری (به انگلیسی: Helicobacter pylori infection) که معمولا عفونت اچ پیلوری نامیده می شود به دلیل نوعی باکتری ایجاد می شود که معده و روده کوچک را آلوده می کند.
این باکتری در سال 1982 توسط دو محقق استرالیایی کشف شد و اگرچه معمولا بی ضرر است اما مسئول اغلب موارد زخم معده و روده کوچک محسوب می شود.
در ادامه قصد داریم درباره عفونت باکتری هلیکوباکتر پیلوری و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
هلیکوباکتر پیلوری چیست؟
هلیکوباکتر پیلوری یا اچ پیلوری یک نوع رایج باکتری است که در دستگاه گوارش رشد می کند و تمایل زیادی به حمله به پوشش معده دارد. این باکتری با زندگی در محیط خشن و اسیدی معده سازگار است.
اچ پیلوری می تواند محیط اطراف خود را تغییر داده و اسیدیته را کاهش دهد تا راحت تر زنده بماند. شکل مارپیچی آن نیز اجازه می دهد تا به دیواره معده که توسط مخاط محافظت می شود و سلول های ایمنی بدن نمی توانند به آن دسترسی پیدا کنند نفوذ کند که مشکلاتی برای معده به همراه دارد.
گفته شده این باکتری عامل اصلی زخم های گوارشی و گاستریت می باشد و خطر ابتلا به سرطان معده و ورم معده را افزایش می دهد.
زخم های گوارشی یا زخم معده به زخم های باز در پوشش معده یا بخش بالای روده کوچک گفته می شود.
علائم عفونت هلیکوباکتر پیلوری
بسیاری از افراد مبتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری هیچ علامتی ندارند اما اگر فرد به بیماری های دیگر ناشی از این عفونت مبتلا شود ممکن است علائم مختلفی تجربه کند.
به عنوان مثال علائم زخم معده می تواند شامل درد مبهم یا سوزش در ناحیه بالای شکم باشد. این درد گاهی اوقات هنگام شب یا زمانی که معده خالی است تشدید پیدا می کند و ممکن است با مصرف یک آنتی اسید به صورت موقتی تسکین یابد اما دوباره عود می کند.
از سوی دیگر علائم گاستریت اغلب شامل درد بالای شکم، حالت تهوع و استفراغ می باشد.
علائم احتمالی سرطان معده نیز عبارتند از :
- درد یا تورم شکم
- از دست دادن اشتها
- حالت تهوع یا سوء هاضمه
- احساس سیری بدون خوردن زیاد
- استفراغ
افرادی که هر یک از این علائم را دارا هستند باید با پزشک خود صحبت کنند. ممکن است بیماری های دیگر باعث بروز این علائم شده باشند، بنابراین لازم است برای تشخیص علت اصلی به پزشک مراجعه شود.
عوارض احتمالی زخم معده
زخم معده در صورت عدم درمان می تواند به عوارض جدی منجر شود، از جمله :
- خونریزی داخلی که می تواند زندگی فرد را تهدید کند
- سوراخ در معده که می تواند به عفونت منجر شود
- بافت زخم که می تواند معده یا روده را مسدود و از تخلیه غذا جلوگیری کند
این عوارض نیاز به مراقبت های فوری پزشکی دارند. علائم هشدار دهنده احتمالی عبارتند از :
- درد شدید معده
- مدفوع سیاه یا قیری
- مدفوع همراه با خون قرمز روشن
- استفراغ حاوی خون قرمز روشن
- استفراغی که شبیه تفاله قهوه است
- احساس ضعف یا تنگی نفس
- احساس سر گیجه یا ضعف
- لرز یا تب
هلیکوباکتر پیلوری و زخم معده
معده دارای لایه ای از مخاط است که برای محافظت از این اندام در برابر اسید معده طراحی شده است. هلیکوباکتر پیلوری به این پوشش مخاطی حمله می کند و بخشی از معده را در معرض اسید قرار می دهد.
باکتری ها و اسید در کنار هم می توانند معده را تحریک کرده و باعث بروز زخم، ورم معده و در موارد نادر سرطان معده شوند.
لازم به ذکر است بسیاری از افرادی که هلیکوباکتر پیلوری در معده خود دارند به زخم یا مشکلات مرتبط دیگر مبتلا نمی شوند. بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها حدود دو سوم جمعیت جهان به هلیکوباکتر پیلوری مبتلا هستند.
هنوز مشخص نیست چرا برخی افراد مبتلا به این عفونت در نهایت به زخم، گاستریت یا سرطان معده مبتلا می شوند.
تحقیقات نشان داده در 10 سال اول پس از کشف هلیکوباکتر پیلوری توسط دانشمندان، در کشورهای توسعه یافته 95 درصد موارد زخم اثنی عشر و 85 درصد از زخم های معده با این عفونت باکتریایی مرتبط بوده اند.
علاوه بر این خطر ابتلا به زخم های گوارشی در طول زندگی ممکن است در افرادی که نتیجه آزمایش اچ پیلوری آن ها مثبت بوده 3 تا 10 برابر بیشتر از سایرین باشد.
با این حال زخم های گوارشی تنها مشکلات مرتبط با هلیکوباکتر پیلوری نیستند بلکه هلیکوباکتر پیلوری ممکن است باعث گاستریت نیز شود. همچنین عفونت هلیکوباکتر پیلوری با سرطان معده مرتبط است. اگرچه گفته شده اکثر افراد مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری در معده هرگز به سرطان معده مبتلا نمی شوند.
شایان ذکر است زخم های گوارشی ممکن است به دلیل استفاده طولانی مدت از برخی داروها از جمله داروهای مسکن مانند ایبوپروفن، آسپرین و ناپروکسن نیز ایجاد شوند. این داروها جزو گروه داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی می باشند.
علت عفونت هلیکوباکتر پیلوری
زمانی که صحبت از آلودگی محیط به میان می آید، علت احتمالی بروز این عفونت مصرف غذا یا آب آلوده می باشد. این باکتری در بزاق فرد مبتلا نیز دیده شده، به همین دلیل متخصصان حدس می زنند می تواند از فردی به فرد دیگر سرایت کند.
هیچ راه شناخته شده ای برای جلوگیری از عفونت هلیکوباکتر پیلوری وجود ندارد. با این حال توجه به نکات زیر توصیه شده است :
- شستن دست ها قبل از خوردن غذا و بعد از استفاده از دستشویی
- خوردن غذاهایی که به درستی و با رعایت بهداشت آماده شده اند
- نوشیدن آب آشامیدنی تمیز و سالم
ناگفته نماند عفونت هلیکوباکتر پیلوری در کشورهای در حال توسعه که در آن مردم ممکن است به غذا و آب تمیز و سالم دسترسی نداشته باشند شایع تر است.
تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری
پزشک از آزمایش خون برای تشخیص این که آیا آنتی بادی هلیکوباکتر پیلوری در خون فرد وجود دارد یا خیر استفاده می کند اما از آن جا که آنتی بادی ها بعد از از بین رفتن باکتری نیز می توانند در بدن باقی بمانند این تست بهترین روش بررسی عفونت فعال محسوب نمی شود.
روش های دیگر برای آزمایش این عفونت عبارتند از :
- آزمایش تنفس اوره : در این آزمایش فرد یک کپسول حاوی اوره می بلعد و بعد از 10 تا 20 دقیقه یک نمونه تنفسی می دهد. این تست به پزشک امکان می دهد که بداند آیا باکتری در معده وجود دارد یا خیر
- آندوسکوپی : این آزمایش به پزشک کمک می کند تا عفونت و همچنین هر گونه زخم یا التهاب مرتبط را پیدا کند
- آزمایش مدفوع : نشان می دهد که آیا فرد آنتی ژن باکتری را در مدفوع خود دارد یا خیر و نتیجه آن به پزشک می گوید که آیا فرد به عفونت فعال مبتلا می باشد یا خیر
علاوه بر این پزشکان زخم، گاستریت و سرطان معده را با ترکیبی از موارد زیر تشخیص می‌دهند :
- سابقه پزشکی : بیماری ها و علائم پزشکی گذشته فرد مورد بررسی قرار می گیرد
- معاینه فیزیکی : پزشک شکم فرد را معاینه کرده و به صداهای آن گوش می دهد
- اشعه ایکس خاص : این اشعه می تواند داخل معده را نشان دهد
- آندوسکوپی : پزشک داخل معده را با ابزار خاصی مشاهده می کند
آیا عفونت هلیکوباکتر پیلوری مسری است؟
عفونت هلیکوباکتر پیلوری مسری است، اگرچه راه انتقال آن مشخص نیست. دو روش احتمالی برای انتقال این باکتری عبارتند از :
- انتقال مستقیم از شخصی به شخص دیگر
- آلودگی محیط زیست
درمان عفونت هلیکوباکتر پیلوری
در صورت دارا بودن علائم زخم، گاستریت یا سایر مشکلات معده ممکن است لازم باشد آزمایش های تشخیص هلیکوباکتر پیلوری یا سایر بیماری ها انجام شود.
اگر نتایج آزمایش ها نشان دهنده وجود زخم باشد احتمالا از داروهای زیر برای درمان استفاده می شود :
- آنتی بیوتیک برای از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری
- داروهای کاهش دهنده اسید معده به نام مهار کننده های پمپ پروتون یا مسدود کننده های گیرنده هیستامین
- داروهایی که زخم را می پوشانند و به بهبود آن کمک می کنند
گاهی اوقات زخم معده ممکن است بعد از درمان عود کند. برای جلوگیری از این مسئله توصیه شده :
- مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی قطع یا دوز آن کاهش یابد
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی تنها با داروهای خاصی که از معده محافظت می کنند مصرف شوند
- از الکل اجتناب شود
- سیگار ترک شود
کارشناسان همچنین توصیه می کنند کودکان و نوجوانان مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری ابتدا درمان را با مصرف همزمان 1-2 میلی گرم بر کیلوگرم در روز یک مهار کننده پمپ پروتون و دو آنتی بیوتیک مختلف شروع کنند که آنتی بیوتیک ها به صورت زیر می باشند :
- آموکسی سیلین (50 میلی گرم / کیلوگرم در روز)
- کلاریترومایسین ( 20 میلی گرم بر کیلوگرم در روز)
این روش درمانی باید 14 روز ادامه داشته باشد و اگر نتیجه آن موفقیت آمیز نباشد، ممکن است لازم باشد پزشک دوزها را افزایش داده یا آنتی بیوتیک ها را تغییر دهد.
مقاومت آنتی بیوتیکی به هلیکوباکتر پیلوری
پزشکان می توانند اکثر عفونت های هلیکوباکتر پیلوری قابل درمان با آنتی بیوتیک ها را با داروهای ذکر شده درمان کنند، اما تحقیقات نشان داده برخی عفونت های هلیکوباکتر پیلوری در برابر برخی آنتی بیوتیک ها مقاوم می شوند.
به عبارت دیگر هلیکوباکتر پیلوری می تواند از درمان آنتی بیوتیکی جان سالم به در ببرد و بیمار ممکن است به داروی دیگری برای از بین بردن باکتری نیاز داشته باشد.
یک بررسی در سال 2015 نشان داد برخی از بیماران در ایالات متحده دچار عفونت هلیکوباکتر پیلوری بودند که به دو آنتی بیوتیک مختلف مقاومت نشان دادند. یک بررسی در سال 2014 نیز تعداد زیادی باکتری مقاوم هلیکوباکتر پیلوری را در کشورهای آمریکای لاتین شناسایی کرد.
امروزه مقاومت آنتی بیوتیکی یک مشکل رو به رشد در سراسر جهان است و گفته شده بیش از 35 هزار نفر در طول سال به دلیل عفونت های مقاوم به آنتی بیوتیک جان خود را از دست می دهند.
لازم به ذکر است همه مردم می توانند در طرح مبارزه با مشکل مقاومت آنتی بیوتیکی مشارکت داشته باشند، برای این منظور باید :
- تنها از آنتی بیوتیک های تجویز شده توسط پزشک استفاده کنند
- هرگز از آنتی بیوتیک ها برای درمان سرماخوردگی یا آنفولانزا استفاده نکنند زیرا این بیماری ها ویروسی هستند و آنتی بیوتیک ها در درمان آن ها موثر نمی باشند
- در صورت تجویز آنتی بیوتیک توسط پزشک لازم است دوره درمان کامل شود
- هرگز آنتی بیوتیک های خود را با دیگران به اشتراک نگذارند
- هرگز از آنتی بیوتیک های قدیمی استفاده نکنند
خوشبختانه هلیکوباکتر پیلوری هنوز با چندین آنتی بیوتیک مختلف قابل درمان است و درمان سریع این عفونت به جلوگیری از آسیب به معده و مشکلات احتمالی زخم، گاستریت و سرطان معده کمک می کند.
منبع: medicalnewstoday
