فولیکولیت چیست؟

فولیکولیت (به انگلیسی: Folliculitis) نوعی عارضه پوستی نسبتا شایع است که به دلیل التهاب و عفونت فولیکول های مو رخ داده و انواع مختلف دارد.

فولیکولیت می تواند در هر نقطه از بدن که مو در آن جا می روید (به جز لب ها، کف دست و کف پا) رخ دهد و احتمال بروز آن به خصوص در نواحی که سایش ایجاد می شود بیشتر است. این عارضه علائم آزار دهنده ای دارد اما خوشبختانه نسبتا بی ضرر است و خطری به دنبال ندارد.

در ادامه قصد داریم درباره فولیکولیت و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

فولیکولیت چیست؟

فولیکولیت نوعی التهاب یا عفونت پوستی است که یک یا چند فولیکول مو را تحت تاثیر قرار می دهد.

فولیکول مو حفره کوچک پوستی است که مو از داخل آن رشد می کند و هر تار موی بدن انسان فولیکول مخصوص خودش را دارد.

فولیکولیت می تواند در نواحی مختلف بدن به جز لب ها، کف دست ها و کف پا ایجاد شود اما اغلب روی بازو، پا، باسن، اندام تناسلی، قفسه سینه، پشت، سر و صورت تاثیر می گذارد. این عارضه معمولا به صورت برجستگی های قرمز رنگ ظاهر می شود که شبیه آکنه یا بثورات به نظر می رسند و ممکن است نوک سفید و چرکی داشته باشند.

فولیکولیت می تواند در هر سن و سالی ایجاد شود و ممکن است حاد (کوتاه مدت) یا مزمن (طولانی مدت) باشد.

این عارضه نسبتا شایع است و افراد چاق بیشتر در معرض آن قرار دارند.

علت فولیکولیت

فولیکولیت معمولا در اثر عفونت باکتریایی ناشی از استافیلوکوکوس اورئوس یا استاف ایجاد می شود اما عفونت های قارچی، ویروس ها و ضربه های فیزیکی نیز ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند.

این عارضه اغلب با موارد زیر مرتبط می باشد :

شیو کردن (تراشیدن)
بافتن محکم موها
پوشیدن لباس تنگ
موهای زیر پوستی
لباس هایی که با پوست سایش پیدا می کنند
عرق یا محصولات شخصی که فولیکول را تحریک می کنند
مواد مسدود کننده پوست مانند قیر و روغن موتور
پوشاندن پوست با لوازم بدون درز مانند نوار یا پلاستیک
بیماری های پوستی مانند آکنه یا درماتیت
آسیب پوستی مانند بریدگی یا نیش حشرات
استفاده از وان آب گرم یا استخر آلوده
بریدگی یا زخم عفونی که امکان انتقال باکتری به فولیکول های موی مجاور را فراهم می کند
سیستم ایمنی ضعیف به دلیل ابتلا به اچ آی وی یا سرطان
اضافه وزن یا چاقی
استفاده طولانی مدت از برخی داروها مانند آنتی بیوتیک ها یا پمادهای استروئیدی

علائم فولیکولیت

فولیکولیت در مراحل اولیه ممکن است ظاهری شبیه بثورات، لکه هایی از برجستگی های کوچک قرمز رنگ یا جوش های سر سفید یا سر زرد داشته باشد اما با گذشت زمان به فولیکول های مجاور سرایت کرده و به زخم های پوسته پوسته تبدیل می شود.

این عارضه می تواند یک یا چند فولیکول را درگیر کرده و ممکن است کوتاه مدت (حاد) یا بلند مدت (مزمن) باشد.

برخی از علائم عبارتند از :

برجستگی های قرمز کوچک
جوش های سر سفید
زخم های چرکی
زخم های پوسته پوسته
قرمزی پوست
التهاب پوست
خارش
سوزش
حساس شدن پوست
درد
ورم
تب خفیف

انواع فولیکولیت

فولیکولیت انواع مختلف دارد که می توانند سطحی یا عمقی باشد. طبیعی است که فولیکولیت عمقی بخش عمده ای از فولیکول مو را تحت تاثیر قرار داده و علائم شدیدتری ایجاد می کند.

فولیکولیت سطحی

انواع فولیکولیت سطحی به صورت زیر می باشد :

1. فولیکولیت باکتریایی

نوع متداول فولیکولیت است که با جوش های چرکی و خارش دار شناخته می شود و معمولا در اثر باکتری استاف ایجاد می شود. این باکتری معمولا روی پوست زندگی می کند اما می تواند از طریق زخم یا آسیب های پوستی وارد بافت های عمیق پوست شود.

2. فولیکولیت کاذب ریش

این نوع فولیکولیت که به نام خارش آرایشگر نیز شناخته شده معمولا به دلیل موهای زیر پوستی رخ می دهد و روی 60 درصد مردان سیاه پوست و افرادی که موهای فر دارند تاثیر می گذارد. گاهی نیز ناحیه تناسلی افراد را درگیر می کند.

3. فولیکولیت وان آب داغ

این نوع فولیکولیت ناشی از نوعی باکتری به نام سودوموناس است که در آب استخرها و وان های آب گرم که در آن ها سطح کلر و تعادل ph به طور مناسب کنترل نمی شود زندگی می کند.

علائم این عارضه معمولا طی 72 ساعت بعد از این که فرد در معرض باکتری قرار می گیرد ظاهر می شود و بیشتر در نواحی از بدن که با مایو پوشیده شده یا پشت ساق پا دیده می شود. علائم خفیف بدون درمان طی 5 روز برطرف می شود.

4. فولیکولیت پیتروسپوروم

این نوع عفونت قارچی پوست که با ضایعات مزمن قرمز و خارش دار همراه می باشد معمولا روی صورت و بخش های فوقانی بدن تاثیر می گذارد و به خصوص در نوجوانان و مردان بالغ شایع می باشد.

فولیکولیت عمقی

انواع فولیکولیت عمقی عبارتند از :

1. سیکوز باربه

این فولیکولیت نوع عمیق تر خارش آرایشگر است که می تواند به جای زخم و ریزش دائمی مو منجر شود.

2. کورک

زمانی که باکتری استاف باعث عفونت عمیق فولیکول مو شود کورک های متورم و چرکی به وجود می آید که به مرور بزرگ تر و دردناک تر شده و در نهایت می ترکند و تخلیه می شوند.

کورک های خوشه ای علائم شدیدتری نسبت به کورک های تنها دارند و ممکن است جای زخم کورک های بزرگ یا خوشه ای باقی بماند.

3. فولیکولیت گرم منفی

افراد مبتلا به آکنه که تحت درمان طولانی مدت با آنتی بیوتیک قرار دارند ممکن است این نوع فولیکولیت را تجربه کنند زیرا آنتی بیوتیک ها روی تعادل باکتریایی پوست اثر منفی می گذارند. این عارضه معمولا بعد از اتمام دوره مصرف آنتی بیوتیک برطرف می شود.

4. فولیکولیت ائوزینوفیلیکی

افرادی که به سرطان، مراحل پایانی ایدز یا اچ آی وی کنترل نشده دچار هستند به احتمال زیاد این نوع را تجربه می کنند.

علائم این عارضه شدید و مکرر است و می تواند باعث افزایش رنگ دانه (لکه های تیره پوستی) شود. علت این مسئله ناشناخته است اما برخی معتقدند کنه فولیکول مو می تواند علت اصلی آن باشد.

تشخیص فولیکولیت

پزشک با معاینه فیزیکی فولیکولیت را تشخیص می دهد، برای این منظور پوست را بررسی کرده و علائم و سابقه پزشکی و خانوادگی فرد را در نظر می گیرد.

همچنین ممکن است از پوست آلوده سواب بگیرد تا مشخص شود عامل ایجاد فولیکولیت کدام باکتری یا قارچ بوده است.

در موارد نادر نیاز به نمونه برداری است که با کمک آن می توان سایر علل احتمالی را رد کرد.

درمان فولیکولیت

درمان فولیکولیت به نوع و شدت بیماری بستگی دارد.

موارد خفیف اغلب تنها با درمان خانگی برطرف می شوند اما در موارد شدید یا مکرر ممکن است به دارو یا سایر روش های درمانی نیاز باشد.

برخی درمان های موجود عبارتند از :

1. دارو درمانی

داروهای مختلف برای درمان فولیکولیت وجود دارد که بسته به علت بیماری می توان از انواع ضد باکتریایی یا ضد قارچی استفاده کرد. گاهی نیز مصرف داروهای ضد التهابی توصیه می شود.

برخی اشکال دارویی در این زمینه عبارتند از :

پمادهای آنتی بیوتیک موضعی
آنتی بیوتیک های خوراکی
پمادهای ضد قارچ موضعی
شامپوهای ضد قارچ
داروهای ضد قارچ خوراکی
پمادهای استروئیدی
داروهای کورتون خوراکی

2. نور درمانی

بر اساس برخی تحقیقات نور درمانی یا فوتو دینامیک می تواند به بهبود علائم فولیکولیت عمقی کمک کند.

در این تکنیک که برای درمان آکنه نیز کاربرد داشته، از نور و یک ماده شیمیایی برای از بین بردن باکتری ها، قارچ ها و ویروس ها استفاده می شود.

3. تکنیک Lancing

گاهی پزشک با ایجاد یک برش کوچک در محل آسیب دیده، چربی یا چرک را خارج می کند و هدف از این کار کاهش درد و تسریع دوره بهبودی می باشد.

4. لیزر موهای زائد

لیزر درمانی ممکن است به کاهش فولیکولیت و درمان عفونت کمک کند. این عارضه فولیکول های مو را از بین می برد تا نتوانند ملتهب یا عفونی شوند.

توجه : برای درمان فولیکولیت معمولا نیاز به استفاده از بیش از یک روش درمانی می باشد.

درمان خانگی

برخی داروها و روش های خانگی نیز در درمان فولیکولیت و علائم آن اثر بخش هستند، از جمله :

1. کمپرس گرم

قرار دادن کمپرس گرم روی ناحیه آسیب دیده خارش را کاهش داده و چرک را تخلیه می کند. برای تهیه کمپرس کافی است پارچه را در آب گرم خیسانده، آب اضافی آن را بگیرید و به مدت 20 دقیقه روی پوست قرار دهید.

در صورت نیاز می توانید مراحل را تکرار کنید.

2. محصولات بدون نسخه

برخی پمادهای موضعی و ژل های بدون نسخه عرضه می شوند که می توان از آن ها برای درمان فولیکولیت استفاده کرد.

3. رعایت بهداشت

گفته شده شست و شوی ناحیه آسیب دیده (دو بار در روز) با صابون ملایم می تواند به کاهش عفونت کمک کند.

توصه می شود همیشه هنگام تماس با ناحیه دست های خود را بشویید و از لیف برای شستن ناحیه استفاده نکنید زیرا ممکن است باعث تحریک بیشتر شود. همچنین برای خشک کردن از حوله تمیز استفاده کنید و بعد از استفاده حوله را بشویید تا خطر انتقال عفونت کاهش یابد.

4. حمام تسکین دهنده

خیساندن ناحیه آسیب دیده در وان آب گرم ممکن است به کاهش خارش و درد ناشی از فولیکولیت کمک کند.

افزودن مقداری بلغور جو دو سر یا محصولات حاوی آن به آب حمام به دلیل خاصیت ضد التهابی می تواند مفید باشد. اضافه کردن یک فنجان جوش شیرین به آب وان نیز می تواند علائم را کاهش دهد.

بعد از استحمام پوست را کاملا خشک کنید.

5. محافظت از پوست

توصیه شده از پوشیدن لباس های تنگ یا تحریک کننده اجتناب کنید، از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و محصولات مراقبت از پوست قوی خودداری کنید و در صورت امکان شیو کردن و اصلاح را کاهش دهید.

همچنین بهتر است هنگام اصلاح از روان کننده استفاده کنید و تیغه ابزار را تمیز و تیز نگه دارید.