اسهال خونی (به انگلیسی: Dysentery) از بیماری های عفونی شایع و نوعی التهاب روده ای است که اغلب توسط نوعی باکتری خاص ایجاد شده و با علائمی همچون گرفتگی معده شدید یا خفیف و همچنین اسهال شدید همراه با مخاط یا خون همراه می باشد.
این بیماری در بسیاری از افراد علائم نسبتا خفیفی دارد اما در صورت عدم آب رسانی بدن می تواند به کم آبی شدید منجر شده و جان بیمار را تهدید کند.
در ادامه قصد داریم درباره بیماری اسهال خونی و علل، علائم و شیوه های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
اسهال خونی چیست؟
اسهال خونی نوعی عفونت روده ای است که در بسیاری از موارد توسط نوعی باکتری خاص به نام شیگلا ایجاد می شود.
این بیماری باعث اسهال شدید همراه با خون یا مخاط می شود و معمولا 3 تا 7 روز ادامه دارد.
آمار نشان می دهد سالانه در سراسر جهان بین 120 تا 165 میلیون مورد ابتلا به عفونت شیگلا رخ می دهد که از این تعداد 1 میلیون مورد به مرگ بیمار منجر می شود. لازم به ذکر است بیش از 60 درصد مرگ و میرها را کودکان کمتر از 5 سال در کشورهای در حال توسعه تشکیل می دهند.
انواع اسهال خونی
شایع ترین انواع اسهال خونی عبارتند از :
- اسهال خونی باکتریایی (باکتری دیسانتری) : این نوع به دلیل عفونت ناشی از باکتری هایی همچون شیگلا، کمپیلوباکتر، سالمونلا یا اشریشیا کلی انتروهموراژیک ایجاد می شود. اسهال ناشی از شیگلا که به شیگلوز نیز شهرت پیدا کرده متداول ترین نوع اسهال خونی است
- اسهال خونی آمیبی : این نوع اسهال خونی که به نام آمیبیاز نیز شناخته شده توسط نوعی انگلی تک سلولی ایجاد می شود که روده را آلوده می کند. این بیماری در کشورهای پیشرفته کمتر دیده می شود و معمولا در مناطق گرمسیری که شرایط بهداشتی نا مناسب دارند رخ می دهد
علائم اسهال خونی
علائم اسهال خونی ممکن است خفیف تا شدید باشد و معمولا به کیفیت سرویس بهداشتی در مناطقی که عفونت در آن ها گسترش یافته بستگی دارد. به طور کلی در کشورهای پیشرفته علائم و نشانه های اسهال خونی خفیف تر از علائم در کشورهای در حال توسعه یا مناطق گرمسیری می باشد.
علائم خفیف اسهال خونی عبارتند از :
- دل درد خفیف
- گرفتگی
- اسهال
این علائم معمولا 1 تا 3 روز بعد از عفونت ظاهر می شوند و بیماری طی یک هفته بهبود می یابد اما برخی افراد دچار عدم تحمل لاکتوز می شوند که می تواند برای مدت طولانی و حتی سال ها ادامه پیدا کند.
علائم اسهال خونی باکتریایی
علائم این نوع اسهال خونی طی 1 تا 3 روز بعد از آلوده شدن ظاهر می شود و معمولا با دل درد خفیف و اسهال همراه است اما در مدفوع خون و مخاط وجود ندارد.
علائم کمتر رایج این بیماری عبارتند از :
- خون یا مخاط در مدفوع
- درد شدید شکمی
- تب
- حالت تهوع
- استفراغ
به طور کلی علائم نسبتا خفیف است. معمولا نیاز به مراجعه به پزشک نیست و مشکل طی چند روز برطرف می شود.
علائم اسهال خونی آمیبی
فرد مبتلا به این عارضه ممکن است علائم زیر را تجربه کند :
- درد شکم
- تب و لرز
- تهوع و استفراغ
- اسهال آبکی که ممکن است حاوی خون، مخاط یا چرک باشد
- اجابت مزاج دردناک
- خستگی
- یبوست متناوب
اگر آمیب از دیواره روده عبور کند ممکن است به جریان خون منتقل شده و سایر اندام ها را آلوده کند.
علائم می تواند چندین هفته ادامه داشته باشد. به علاوه گاهی آمیب ها حتی بعد از برطرف شدن علائم در بدن میزبان به زندگی خود ادامه می دهند و با ضعیف شدن سیستم ایمنی بیماری دوباره عود می کند.
خوشبختانه استفاده از تکنیک های درمانی خطر زنده ماندن آمیب در بدن را کاهش می دهد.
علت اسهال خونی
اسهال خونی توسط برخی باکتری ها یا نوعی انگل خاص در بدن ایجاد می شود و عواملی همچون بهداشت نا مناسب زمینه ساز بروز آن هستند. به عنوان مثال اگر کسی به اسهال خونی مبتلا باشد و بعد از اجابت مزاج دست های خود را نشوید همه اجسامی که با آن ها تماس پیدا می کند ممکن است آلوده شوند.
در کل اسهال خونی معمولا به دلیل تماس فرد سالم با مدفوع فرد بیمار ایجاد می شود، این تماس ممکن است به روش های زیر رخ دهد :
- غذای آلوده
- آب و سایر نوشیدنی های آلوده
- عدم شست و شوی صحیح دست ها در افراد بیمار
- شنا کردن در آب های آلوده مانند دریاچه ها یا استخرها
- تماس فیزیکی با مدفوع آلوده
اگرچه شیگلوز در هر سنی رخ می دهد اما کودکان بیشتر در معرض ابتلا به آن قرار دارند. این بیماری بیشتر در افرادی که از نزدیک با فرد آلوده در تماس هستند از جمله در محیط خانه، مراکز مراقبت، مدارس، خانه سالمندان و موارد مشابه آن دیده می شود در حالی که اسهال خونی آمیبی در درجه اول با خوردن غذای آلوده یا نوشیدن آب آلوده در مناطق گرمسیری که از نظر بهداشتی ضعیف هستند گسترش پیدا می کند.
تشخیص اسهال خونی
افراد مبتلا به اسهال خونی باید سریع به پزشک مراجعه کنند زیرا در صورت عدم درمان می تواند به کم آبی شدید و کشنده منجر شود.
پزشک معمولا علائم بیمار را بررسی کرده و درباره مسافرت های اخیر از او سوالاتی می پرسد. این اطلاعات به پزشک کمک می کند تا محدوده علل احتمالی را کوچک تر کند.
بسیاری از بیماری ها ممکن است باعث بروز اسهال شوند. اگر سایر علائم اسهال خونی مشاهده نشود ممکن است پزشک برای تعیین نوع باکتری آزمایش خون و مدفوع تجویز کند و از آزمایش های تشخیصی دیگر برای انتخاب نوع درمان بهره ببرد.
درمان اسهال خونی
شیگلوز خفیف معمولا تنها با استراحت و مصرف مایعات فراوان درمان می شود. داروهای بدون نسخه مانند بیسموت ساب سالیسیلات نیز می توانند به رفع گرفتگی ها و اسهال کمک کنند.
همچنین لازم است در این مدت از مصرف داروهایی همچون لوپرامید یا آتروپین دی فنوکسیلات که با کند کردن عملکرد روده می توانند وضعیت بیماری را تشدید کنند اجتناب شود.
شیگلوز شدید با آنتی بیوتیک های تجویزی قابل درمان است اما باکتری های عامل آن اغلب مقاوم هستند. در صورتی که با مصرف آنتی بیوتیک های تجویزی طی 2 روز بهبودی حاصل نشود لازم است با پزشک مشورت شود، زیرا ممکن است سویه باکتری شیگلا به درمان مقاوم بوده و نیاز به برنامه دارویی جدید باشد.
اسهال خونی آمیبی با مترونیدازول یا تینیدازول قابل درمان است. این داروها انگل را از بین می برند و گاهی برای اطمینان از کشته شدن همه انگل ها ممکن است داروی دیگری نیز تجویز شود.
در موارد شدید احتمالا از درمان وریدی برای پیشگیری و جبران کم آبی بدن استفاده می شود.
عوارض اسهال خونی
اسهال خونی ممکن است عوارضی به دنبال داشته باشد که عبارتند از :
- آرتریت بعد از عفونت : این مسئله در حدود 2 درصد از افرادی که به سویه خاصی از باکتری شیگلا به نام اس فلکسنری آلوده شده اند رخ می دهد. آرتریت بعد از عفونت می تواند ماه ها یا سال ها ادامه داشته باشد و از جمله علائم آن می توان به درد مفصل، سوزش چشم و ادرار دردناک اشاره کرد
- عفونت های جریان خون : این مورد نادر است و ممکن است در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف مانند افراد مبتلا به اچ آی وی یا سرطان رخ دهد
- تشنج : گاهی کودکان خردسال ممکن است دچار تشنج عمومی شوند. علت این مسئله مشخص نیست اما معمولا بدون درمان خاص برطرف می شود
- سندرم همولیتیک اورمیک : یک نوع باکتری شیگلا به نام S. dysenteriae با تولید سم باعث از بین رفتن گلبول های قرمز خون می شود که می تواند به این سندرم منجر شود
ناگفته نماند اسهال خونی آمیبی در موارد نادر ممکن است باعث بروز آبسه کبد یا گسترش انگل به ریه ها یا مغز شود.
پیشگیری از اسهال خونی
با برخی روش ها می توان از شیگلوز جلوگیری کرد، از جمله :
- شستن مکرر دست
- احتیاط هنگام تعویض پوشک نوزاد بیمار
- قورت ندادن آب هنگام شنا
بهترین راه جلوگیری از اسهال خونی آمیبی این است که هنگام سفر به مناطقی که این بیماری در آن ها شیوع دارد مراقب باشید چه چیزهایی می خورید و می نوشید و از موارد زیر اجتناب کنید :
- مکعب های یخ
- بطری هایی که در بسته نیستند
- مواد غذایی و نوشیدنی هایی که توسط دست فروشان خیابانی به فروش می رسند
- میوه و سبزیجات پوست گرفته توسط دیگران
- شیر، پنیر و محصولات لبنی غیر پاستوریزه
شیگلوز معمولا طی یک هفته درمان می شود و به داروهای تجویزی نیاز ندارد. اگر به شیگلوز مبتلا هستید توصیه می شود :
- از تهیه غذا برای دیگران اجتناب کنید
- در استخر شنا نکنید
- در صورتی که با کودکان سر و کار دارید یا در مراکز تهیه غذا یا مراقبت های بهداشتی کار می کنید تا زمان بهبودی در منزل بمانید
- اگر شما یا همسرتان به این عارضه مبتلا هستید تا بهبودی کامل از رابطه جنسی خودداری کنید
منبع: healthline
