اسید سیتریک به طور طبیعی در مرکبات، به ویژه لیموترش ها یافت می شود. درواقع اسید سیتریک همان ماده ای است که به آن ها مزه ترش می دهد.
فرمی از اسید سیتریک تولید شده در کارخانه ها نیز معمولا به عنوان افزودنی در مواد غذایی، مواد تمیز کننده و مکمل های غذایی استفاده می شود.
اما این فرم تولید شده با آنچه به طور طبیعی در مرکبات یافت می شود، متفاوت است. به همین دلیل ممکن است دچار سردرگمی شوید که آیا این نوع اسید سیتریک برای شما خوب است یا نه؟
در ادامه این مقاله به بررسی تفاوت بین اسید سیتریک خوراکی و صنعتی و همچنین فواید، مضرات و کاربردهای آن ها می پردازیم. با سومیتا همراه باشید؛
اسید سیتریک چیست؟
اسید سیتریک برای اولین بار در سال 1784 توسط یک محقق سوئدی از آب لیموترش استخراج شد.
این ترکیب بدون بو از اوایل دهه 1900 از آب لیموترش تولید می شد. اما محققان دریافتند که می توان آن را از آسپرژیلوس نایجر یا افشانک سیاه (نوعی قارچ) نیز تهیه کرد که هنگام تغذیه با قند اسید سیتریک تولید می کند.
به دلیل خاصیت اسیدی و داشتن مزه ترش اسید سیتریک، امروزه عمدتا از این ماده به عنوان طعم دهنده و نگهدارنده به خصوص در نوشیدنی ها و آب نبات ها استفاده می شود.
همچنین برای تثبیت یا حفظ داروها و به عنوان ضد عفونی کننده در برابر ویروس ها و باکتری ها از اسید سیتریک استفاده می کنند.
منابع طبیعی اسید سیتریک کدامند؟
مرکبات و آب آن ها بهترین منابع طبیعی اسید سیتریک هستند.
در واقع سیتریک از کلمه لاتین سیتروس گرفته شده است. نمونه هایی از مرکبات سرشار از اسیدسیتریک عبارتند از :
- لیمو شیرین
- لیموترش
- پرتقال
- گریپ فروت
- نارنگی
میوه های دیگری نیز حاوی اسید سیتریک هستند، اما مقادیر کمتری از این ماده را دارند. این میوه ها شامل موارد زیر می باشند :
نوشیدنی ها یا محصولات غذایی حاوی این میوه ها مانند سس گوجه فرنگی نیز حاوی اسید سیتریک هستند.
به علاوه اسید سیتریک یک محصول جانبی از تولید پنیر و خمیرمایه نان نیز هست.
اسید سیتریک ذکر شده که از مواد غذایی و مکمل ها تولید می شود مانند اسید سیتریک موجود در مرکبات طبیعی نیست.
تولید این افزودنی از مرکبات بسیار گران است و تقاضای آن در بازار بیش از میزان عرضه می باشد.
فواید و مزایای اسید سیتریک در صنعت
ویژگی های اسید سیتریک باعث می شود که این ماده افزودنی مهمی برای صنایع مختلف باشد.
حدود 70% از اسید سیتریک مصنوعی تولید شده در مواد غذایی و نوشیدنی ها، 20% در مکمل ها و 10 درصد باقی مانده در مواد تمیز کننده و ضدعفونی کننده مورد استفاده قرار می گیرند.
1. نقش اسید سیتریک در صنایع غذایی
اسید سیتریک تولید شده توسط کارخانه ها یکی از رایج ترین مواد افزودنی غذایی در جهان است.
این ماده برای تقویت اسیدیته، افزایش عطر و طعم و حفظ مواد تشکیل دهنده در مواد غذایی استفاده می شود.
سودا، آبمیوه، نوشیدنی های پودر شده، آب نبات، غذاهای منجمد و برخی محصولات لبنی اغلب حاوی اسید سیتریک مصنوعی هستند.
این ماده ی غذایی همچنین به میوه ها و سبزیجات کنسرو شده برای محافظت در برابر بوتولیسم، یک بیماری نادر اما جدی ناشی از باکتری کلستریدیوم بوتولینوم تولید کننده سم، اضافه می شود.
2. نقش اسید سیتریک در داروها و مکمل های غذایی
اسید سیتریک یک ماده اصلی صنعتی در داروها و مکمل های غذایی است.
این ماده برای کمک به تثبیت و حفظ مواد موثر به داروها اضافه می شود و برای تقویت یا پوشاندن طعم داروهای جویدنی و شربت ها نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
مکمل های معدنی، مانند منیزیم و کلسیم ممکن است حاوی اسید سیتریک به شکل سیترات باشند. گاهی برای افزایش جذب ترکیبات این مکمل ها از اسید سیتریک استفاده می شود.
3. نقش اسید سیتریک در مواد ضد عفونی و تمیز کننده
اسید سیتریک ضد عفونی کننده مفیدی در برابر انواع باکتری ها و ویروس هاست.
یک مطالعه آزمایشگاهی نشان داد که ممکن است در درمان یا پیشگیری از نورو ویروس انسانی، عامل اصلی بیماری های منتقله از غذا نیز موثر باشد.
اسید سیتریک به عنوان یک ماده ضدعفونی کننده و تمیز کننده عمومی برای از بین بردن کف صابون، برخی لکه های سخت، آهک و زنگ زدگی به فروش می رسد.
این ماده به عنوان جایگزین ایمن تری برای محصولات ضد عفونی کننده و تمیز کننده معمولی مانند سفید کننده کوات و کلر محسوب می شود.
فواید و مزایای اسید سیتریک برای سلامتی بدن
1. انرژی را متابولیزه می کند
سیترات یکی از مشتقات اسید سیتریک است و اولین مولکولی است که طی فرآیندی به نام چرخه اسید سیتریک تشکیل می شود.
این واکنش های شیمیایی در بدن شما با نام اسید تریکربوکسیلیک اسید (TCA) نیز شناخته می شوند که به تبدیل غذا به انرژی قابل استفاده در بدن کمک می کنند.
انسان و موجودات زنده دیگر بیشتر انرژی خود را از این چرخه می گیرند.
2. جذب مواد مغذی را افزایش می دهد
مکمل مواد معدنی به اشکال مختلف در دسترس هستند.
اما همه فرم ها با هم برابر نیستند زیرا بدن شما از برخی از آن ها به طور موثرتری استفاده می کند.
اسید سیتریک فراهمی زیستی مواد معدنی را افزایش می دهد و به بدن شما اجازه می دهد آن ها را بهتر جذب کند.
به عنوان مثال سیترات کلسیم برای جذب به اسید معده نیاز ندارد. همچنین عوارض جانبی کمتری مانند تجمع گاز، نفخ یا یبوست نسبت به فرم دیگری به نام کربنات کلسیم را برایتان ایجاد می کند.
بنابراین سیترات کلسیم برای افراد با اسید معده کمتر مانند بزرگسالان مسن گزینه بهتری است.
به همین ترتیب منیزیم به شکل سیترات کاملا جذب شده و در مقایسه با اکسید منیزیم و سولفات منیزیم، قابلیت زیست پذیری بیشتری دارد.
اسید سیتریک همچنین جذب مکمل های روی را افزایش می دهد.
3. خطر سنگ کلیه را کاهش می دهد
اسید سیتریک به شکل سیترات پتاسیم از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری کرده و آن هایی که از قبل تشکیل شده اند نیز با اسید سیتریک راحت تر از هم جدا شده و دفع می شوند.
سنگ کلیه توده های جامد ساخته شده از بلورهایی است که به طور معمول از کلیه های شما منشا می گیرند.
اسید سیتریک با کاهش مطلوب ادرار برای تشکیل سنگ از ایجاد سنگ کلیه جلوگیری می کند.
سنگ کلیه اغلب با اسید سیتریک به عنوان سیترات پتاسیم درمان می شود. با این حال مصرف مواد غذایی سرشار از این اسید طبیعی مانند مرکبات نیز می تواند مزایای مشابه برای جلوگیری از ایجاد سنگ را داشته باشد.
عوارض و مضرات اسید سیتریک
به طور کلی اسید سیتریک تولید شده در کارخانه ها توسط سازمان غذا و دارو (FDA) به عنوان یک ماده بی خطر (GRAS) شناخته می شود و تایید شده است.
اما هیچ مطالعه علمی در مورد بررسی ایمنی اسید سیتریک تولید شده در صورت مصرف زیاد و به مدت طولانی وجود ندارد.
همچنین در برخی مناطق گزارش هایی از بیماری و واکنش های آلرژیک به این ماده افزودنی داده شده است.
یک گزارش نشان داد که درد مفصل همراه با تورم و سفتی، درد عضلانی و معده و همچنین تنگی نفس در چهار نفر پس از مصرف غذاهای حاوی اسید سیتریک صنعتی اتفاق افتاده است.
این علائم در افرادی که اشکال طبیعی اسید سیتریک مانند لیموترش را مصرف کردند، مشاهده نشد.
محققان اذعان کردند که آن ها نمی توانند ثابت کنند که اسید سیتریک صنعتی به طور صد در صدی مسئول این علائم باشد اما گفته اند که تاثیر استفاده از آن در غذاها و نوشیدنی ها باید بیشتر مورد مطالعه قرار گیرد.
در هر صورت، دانشمندان اظهار داشتند که علائم به احتمال زیاد مربوط به کپکی است که برای تولید اسید سیتریک استفاده شده است نه خود ترکیب اسید سیتریک!
خلاصه
اسید سیتریک به طور طبیعی در مرکبات یافت می شود، اما نسخه های مصنوعی آن از نوعی قارچ و تحت فرایندهای شیمیایی تولید شده و معمولا به غذاها، داروها، مکمل ها و مواد پاک کننده اضافه می شوند.
در حالی که بقایای کپک از فرآیند تولید در موارد نادر ممکن است باعث ایجاد حساسیت شود، به طور کلی اسید سیتریک بی خطر تلقی می شود.
منبع: healthline
