کمای دیابتی (به انگلیسی: Diabetic coma) زمانی رخ می دهد که سطح قند خون یا برخی مواد دیگر در بدن فرد مبتلا به دیابت بسیار بالا یا بسیار پایین باشد.
این وضعیت در صورت درمان به موقع و زود هنگام به سرعت بهبود پیدا می کند اما در صورتی که برای درمان آن اقدام نشود ممکن است به آسیب مغزی در بیمار منجر شده و مرگ او را به دنبال داشته باشد.
در ادامه قصد داریم درباره کمای دیابتی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
کمای دیابتی چیست؟
کمای دیابتی نوعی وضعیت بالقوه کشنده است که در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و نوع 2 به دلایل مختلف از جمله افت شدید قند خون رخ می دهد.
از دیگر علل بروز کمای دیابتی می توان به کتواسیدوز و سندرم هیپراسمولار هیپرگلیسمیک اشاره کرد که افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض آن ها قرار دارند.
لازم به ذکر است این عارضه در صورت عدم درمان به موقع می تواند کشنده باشد یا به آسیب مغزی در فرد منجر شود.
برخی علائم شدید عدم کنترل قند خون که ممکن است قبل از کمای دیابتی ظاهر شود شامل استفراغ، مشکل در تنفس، گیجی، ضعف و سرگیجه می باشد.
علت کمای دیابتی
به طور کلی سه عامل اصلی ممکن است در بروز کمای دیابتی نقش داشته باشند که دو مورد از آن ها معمولا با دیابت نوع 1 و مورد دیگر اغلب با دیابت نوع 2 مرتبط است.
دیابت نوع 1
کمای دیابتی در دیابت نوع 1 زمانی رخ می دهد که یکی از موارد زیر وجود داشته باشد :
- سطح بسیار پایین قند خون که به نام هیپوگلیسمی نیز شناخته می شود
- سطح بالای کتون خون که به نام کتواسیدوز دیابتی نیز شناخته می شود
دیابت نوع 2
کمای دیابتی در دیابت نوع 2 می تواند به یکی از دلایل زیر رخ دهد :
- قند خون بسیار پایین
- سطح بالای قند خون که به نام سندرم هیپراسمولار هیپرگلیسمیک نیز شناخته می شود
هیپوگلیسمی
هیپوگلیسمی به شرایطی گفته می شود که سطح قند خون بیش از حد و به کمتر از 70 میلی گرم در دسی لیتر افت کرده باشد.
به نظر می رسد افراد مبتلا به دیابت نوع 1 به طور متوسط 2 بار در هفته علائم هیپوگلیسمی را تجربه می کنند.
این در حالی است که افراد مبتلا به دیابت نوع 2 که از انسولین استفاده می کنند کمتر دچار هیپوگلیسمی می شوند اما هنوز هم در معرض آن قرار دارند.
هیپوگلیسمی معمولا تنها در افرادی رخ می دهد که تحت درمان با انسولین هستند اما می تواند در اثر استفاده از داروهای خوراکی که سطح انسولین در بدن را افزایش می دهند نیز رخ دهد.
عواملی که ممکن است به افت قند خون منجر شود عبارتند از :
- داروی بیش از حد
- غذای خیلی کم
- ورزش بیش از حد
- ترکیبی از این عوامل
علائم افت قند خون عبارتند از :
- احساس لرزش، عرق کردن و خستگی
- سرگیجه
- سردرد
خوردن یا نوشیدن خوراکی های قندی می تواند سطح قند خون را به محدوده سالم بر گرداند و فرد تقریبا بلافاصله بعد از مصرف آن ها احساس بهتری خواهد داشت.
اگر فرد متوجه علائم این وضعیت نشود یا اقدامی برای رفع آن انجام ندهد و سطح قند خون همچنان افت پیدا کند، در نهایت بیهوش می شود. بی هوشی طولانی مدت به دلیل تغییر سطح قند خون، کمای دیابتی نامیده می شود.
کتواسیدوز دیابتی
کتواسیدوز دیابتی از عوارض جدی دیابت نوع 1 است و زمانی رخ می دهد که سطح کتون ها در خون تا حد زیادی افزایش یافته و سطح اسید خون بالا برود. این وضعیت نیز می تواند به کمای دیابتی منجر شود.
زمانی که فرد از چربی به جای قند به عنوان منبع انرژی استفاده کند سطح کتون ها در خون ممکن است تا حد زیادی افزایش یابد.
کتواسیدوز دیابتی در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 به دلایل مختلف از جمله دریافت نکردن انسولین کافی یا بیماری رخ می دهد. این افراد قند خون بالایی دارند زیرا قند نمی تواند از خون به سلول ها منتقل شود.
بدن سعی می کند با استفاده از ادرار سطح بالای قند خون را کاهش دهد که باعث می شود آب بیشتری نیز از دست بدهد.
فرد مبتلا به کتواسیدوز دیابتی معمولا علائم زیر را تجربه می کند :
- احساس خستگی و تشنگی
- نیاز به دفع بیشتر ادرار
همچنین ممکن است علائم زیر را داشته باشد :
- ناراحتی معده همراه با حالت تهوع و استفراغ
- پوست برافروخته و خشک
- بوی دهان میوه ای
- تنگی نفس
این وضعیت یک مسئله اورژانسی است که نیاز به توجه فوری دارد زیرا می تواند به کمای دیابتی منجر شده و بدون درمان تهدید کننده زندگی باشد. درمان شامل مصرف انسولین و مایعات است.
سندرم هیپراسمولار هیپرگلیسمیک
سندرم هیپراسمولار هیپرگلیسمیک دیابتی معمولا افراد مسن تر که دیابت نوع 2 در آن ها به خوبی کنترل نشده را تحت تاثیر قرار می دهد و زمانی اتفاق می افتد که سطح قند خون بسیار بالا باشد.
فرد مبتلا به این وضعیت نیز ممکن است علائم زیر را تجربه کند :
- احساس خستگی
- تشنگی شدید
- نیاز بیشتر به دفع ادرار
با کمک آزمایش خون می توان مشخص کرد که فرد به کتواسیدوز دیابتی یا سندرم هیپراسمولار مبتلا شده است. فرد مبتلا به سندرم هیپراسمولار سطح کتون و تعادل اسیدی طبیعی دارد.
درمان اولیه این وضعیت با تزریق محلول نمکی به داخل وریدها صورت می گیرد. این تکنیک باعث آب رسانی بدن فرد شده و به کاهش سطح قند خون او کمک می کند. اگر سطح قند خون با آب رسانی مجدد به حالت عادی بر نگردد ممکن است به انسولین نیاز باشد.
سندرم هیپراسمولار هیپرگلیسمی در صورت عدم درمان می تواند به موارد زیر منجر شود :
- کمای دیابتی
- عوارض مرتبط با عروق خونی مانند حمله قلبی، سکته مغزی یا لخته شدن خون
درمان کمای دیابتی
پزشک می تواند به سرعت کمای دیابتی را درمان کند اما روش مورد استفاده به نوع آن بستگی دارد. همچنین لازم است این کار در اسرع وقت انجام شود تا از بروز عوارض جلوگیری شود.
برخی روش های درمانی این عارضه عبارتند از :
- کمای دیابتی هیپوگلیسمی : درمان با گلوکز و گلوکاگون تزریقی انجام می شود
- کمای دیابتی هیپرگلیسمیک : پزشک از آب رسانی و انسولین استفاده می کند
بعد از شروع درمان، روند بهبودی به سرعت اتفاق می افتد و اکثر بیماران به طور کامل بهبود پیدا می کنند اما اگر بیمار بلافاصله پس از وارد شدن به وضعیت کما (اغما) درمان دریافت نکند ممکن است اثرات طولانی مدت ایجاد شود که از جمله آن ها می توان به خطر آسیب غیر قابل برگشت مغزی اشاره کرد.
عدم درمان این وضعیت نیز می تواند کشنده باشد.
توجه داشته باشید حتی اگر کمای دیابتی رخ ندهد، تاثیر طولانی مدت بالا یا پایین بودن دائمی سطح قند خون می تواند به سلامتی بیمار آسیب بزند.
پیشگیری از کمای دیابتی
توصیه شده برای کاهش خطر ابتلا به کمای دیابتی اقدامات زیر انجام شود :
- با علائم قند خون بالا و پایین آشنا شوید
- سطح قند خون خود را به خصوص زمانی که بیمار هستید کنترل کنید
- مصرف الکل را محدود کنید و بعد از ورزش شدید از مصرف الکل خودداری کنید
- اگر به دیابت نوع 1 مبتلا هستید، سطح کتون خون خود را با آزمایش بررسی کنید
- بعد از ورزش، علائم افت قند خون را به خصوص در شب کنترل کنید
چشم انداز کمای دیابتی
تشخیص علائم اولیه افت یا افزایش بیش از حد قند خون و کنترل منظم آن می تواند به افراد مبتلا به دیابت کمک کند تا سطح قند خون خود را در محدوده سالم نگه دارند.
همچنین مهم است که این افراد :
- وعده های غذایی منظم داشته باشند
- داروها را طبق توصیه پزشک مصرف کنند
- خطرات و علائم عوارض دیابت را بشناسند
- بدانند که در صورت شروع علائم چه باید انجام دهند
اطلاع رسانی در این مورد به همکاران، افراد خانواده و دوستان و همچنین استفاده از دستبند سابقه پزشکی می تواند به دیگران کمک کند در صورت بروز کمای دیابتی در فرد اقدامات لازم را انجام دهند.
منبع: medicalnewstoday
