ریشه شیرین بیان (به انگلیسی : Licorice Root) که یکی از قدیمی ترین داروهای گیاهی جهان به حساب می آید، از ریشه گیاه شیرین بیان به دست می آید.
شیرین بیان که بومی غرب آسیا و جنوب اروپاست، مدت هاست که برای درمان بیماری های مختلف و به عنوان طعم دهنده آب نبات ها، نوشیدنی ها و داروها استفاده می شود.
با وجود این سابقه تنها برخی از کاربردهای آن توسط تحقیقات علمی پشتیبانی می شوند. علاوه بر این شیرین بیان ممکن است چندین خطر برای سلامتی داشته باشد.
در ادامه این مقاله با خواص دارویی و درمانی ریشه شیرین بیان برای سلامتی بدن و همچنین عوارض و مضرات و روش های استفاده از آن آشنا می شوید. با سومیتا همراه باشید؛
روش های استفاده از ریشه شیرین بیان
استفاده دارویی از شیرین بیان به مصر باستان برمی گردد، جایی که ریشه آن را به یک نوشیدنی شیرین برای فراعنه تبدیل می کردند.
همچنین در داروهای سنتی چینی، خاورمیانه و یونانی برای تسکین ناراحتی معده، کاهش التهاب و درمان مشکلات تنفسی فوقانی استفاده شده است.
امروزه بسیاری از مردم از ریشه شیرین بیان برای درمان بیماری هایی مانند سوزش سر دل، رفلاکس اسید معده، گرگرفتگی، سرفه و عفونت های باکتریایی و ویروسی استفاده می کنند.
ریشه شیرین بیان به طور منظم به عنوان یک کپسول یا مکمل مایع در دسترس است.
علاوه بر این گفته می شود که دمنوش شیرین بیان گلودرد را تسکین می دهد، در حالی که ادعا می شود ژل های موضعی بیماری های پوستی مانند آکنه یا اگزما را درمان می کنند.
علاوه بر این شیرین بیان برای طعم دادن به برخی غذاها و نوشیدنی ها استفاده می شود.
با کمال تعجب بسیاری از آب نبات های شیرین بیان نه با ریشه شیرین بیان بلکه با روغن انیسون – یک اسانس از گیاه انیسون که طعمی مشابه دارد – طعم دار می شوند.
شیرین بیان حاوی صدها ترکیب گیاهی است و ترکیب فعال اصلی آن گلیسیریزین است.
گلیسیریزین مسئول طعم شیرین ریشه شیرین بیان و همچنین خواص آنتی اکسیدانی، ضد التهابی و ضد میکروبی آن است.
با این حال گلیسیریزین با بسیاری از اثرات نامطلوب ریشه شیرین بیان نیز مرتبط است. در نتیجه برخی افراد از محصولات شیرین بیان دگلیسیریزه (DGL) استفاده می کنند که گلیسیریزین در آن ها حذف شده است.
فواید و مزایای ریشه شیرین بیان برای سلامتی بدن
1. ممکن است به درمان بیماری های پوستی کمک کند
ریشه شیرین بیان حاوی بیش از 300 ترکیب است که برخی از آن ها اثرات ضد التهابی، ضد باکتریایی و ضد ویروسی قوی دارند.
به طور خاص مطالعات حیوانی و لوله آزمایش، گلیسیریزین را با مزایای ضد التهابی و ضد میکروبی مرتبط می کند.
در نتیجه عصاره ریشه شیرین بیان برای درمان انواع بیماری های پوستی از جمله آکنه و اگزما استفاده می شود.
در یک مطالعه 2 هفته ای بر روی 60 بزرگسال، استفاده از ژل موضعی حاوی عصاره ریشه شیرین بیان به طور قابل توجهی اگزما را بهبود بخشید.
اگرچه از ژل های موضعی شیرین بیان برای درمان آکنه نیز استفاده شده است، تحقیقات در مورد اثربخشی آن ترکیبی و کاملا محدود است.
2. ممکن است رفلاکس اسید و سوء هاضمه را کاهش دهد
عصاره ریشه شیرین بیان اغلب برای تسکین علائم سوء هاضمه مانند رفلاکس اسید، ناراحتی معده و سوزش سر دل استفاده می شود.
در یک مطالعه 30 روزه بر روی 50 بزرگسال مبتلا به سوء هاضمه، مصرف یک کپسول شیرین بیان 75 میلی گرمی دو بار در روز منجر به بهبود قابل توجهی در علائم در مقایسه با دارونما شد.
عصاره ریشه شیرین بیان همچنین ممکن است علائم بیماری رفلاکس معده (GERD) از جمله رفلاکس اسید و سوزش سر دل را کاهش دهد.
در یک مطالعه 8 هفته ای بر روی 58 بزرگسال مبتلا به بیماری رفلاکس معده، دوز پایین گلیسیرتینیک اسید در ترکیب با درمان استاندارد منجر به بهبود قابل توجهی در علائم شد.
مطالعه دیگری بر روی 58 بزرگسال مبتلا به رفلاکس معده نشان داد که استفاده روزانه از ریشه شیرین بیان در کاهش علائم در یک دوره 2 ساله موثرتر از آنتی اسیدهای رایج است.
در حالی که این نتایج امیدوار کننده هستند، مطالعات انسانی بزرگتر ضروری است.
3. ممکن است به درمان زخم معده کمک کند
زخم های گوارشی زخم های دردناکی هستند که در معده، قسمت تحتانی مری یا روده کوچک ایجاد می شوند. آن ها معمولا در اثر التهاب ناشی از هلیکوباکتر پیلوری ایجاد می شوند.
عصاره ریشه شیرین بیان و گلیسیریزین آن ممکن است به درمان زخم معده کمک کند.
یک مطالعه روی موش ها نشان داد که دوزهای 200 میلی گرم در هر کیلوگرم از وزن بدن عصاره شیرین بیان بهتر از امپرازول – یک داروی رایج زخم معده – از این زخم ها محافظت می کند.
در حالی که تحقیقات بیشتری در مورد انسان مورد نیاز است، یک مطالعه 2 هفته ای بر روی 120 بزرگسال نشان داد که مصرف عصاره شیرین بیان به طور قابل توجهی باعث کاهش هلیکوباکتر پیلوری می شود.
4. ممکن است خواص ضد سرطانی داشته باشد
عصاره ریشه شیرین بیان به دلیل دارا بودن ترکیبات گیاهی متعدد با اثرات آنتی اکسیدانی و ضد التهابی برای اثرات محافظتی آن در برابر انواع خاصی از سرطان ها مورد مطالعه قرار گرفته است.
به طور خاص عصاره شیرین بیان و ترکیبات آن با کند کردن یا جلوگیری از رشد سلولی در سرطان های پوست، سینه، کولورکتال و پروستات مرتبط است.
از آنجایی که تحقیقات به لوله های آزمایش و حیوانات محدود می شود، اثرات آن بر سرطان های انسانی ناشناخته است.
با این حال عصاره ریشه شیرین بیان ممکن است به درمان موکوزیت دهان کمک کند – زخم های دهان بسیار دردناکی که افراد مبتلا به سرطان گاهی اوقات آن ها را به عنوان یک عارضه جانبی شیمی درمانی و پرتو درمانی تجربه می کنند.
یک مطالعه 2 هفته ای روی 60 بزرگسال مبتلا به سرطان سر و گردن نشان داد که یک پماد موضعی شیرین بیان به همان اندازه درمان استاندارد برای موکوزیت دهان موثر است.
5. ممکن است شرایط تنفسی فوقانی را کاهش دهد
به دلیل اثرات ضد التهابی و ضد میکروبی، عصاره ریشه شیرین بیان و دمنوش آن ممکن است به درمان شرایط تنفسی فوقانی کمک کنند.
به طور خاص مطالعات حیوانی به این نتیجه رسیدند که عصاره گلیسیریزین از ریشه شیرین بیان به تسکین آسم کمک می کند به ویژه هنگامی که به درمان های مدرن آسم اضافه شود.
در حالی که تحقیقات محدود انسانی نتایج مشابهی را نشان می دهد، مطالعات دقیق تر و طولانی مدت مورد نیاز است.
علاوه بر این مطالعات محدود لوله آزمایش و انسانی نشان می دهد که چای و عصاره ریشه شیرین بیان ممکن است از گلودرد استرپتوکوکی محافظت کرده و از گلودرد پس از جراحی جلوگیری کند.
با این حال تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
6. ممکن است پوسیدگی دندانی را کاهش دهد
ریشه شیرین بیان ممکن است به محافظت در برابر باکتری هایی که می توانند منجر به پوسیدگی دندان شوند کمک کند.
یک مطالعه 3 هفته ای به 66 کودک پیش دبستانی آبنبات چوبی بدون قند حاوی 15 میلی گرم ریشه شیرین بیان دو بار در روز در طول روزهای مدرسه داده شد. مصرف آب نبات چوبی به طور قابل توجهی تعداد باکتری های استرپتوکوک موتانس را که عامل اصلی ایجاد سوراخ دندان هستند را کاهش داد.
مطالعات لوله آزمایشی همچنین نشان می دهد که عصاره ریشه شیرین بیان در محافظت در برابر باکتری هایی که معمولا با سوراخ ها و پوسیدگی دندان مرتبط هستند موثر است.
با این حال تحقیقات بیشتری در مورد دوز و شکل بهینه ریشه شیرین بیان مورد نیاز است.
7. سایر مزایای بالقوه
- به درمان دیابت می کند : در یک مطالعه 60 روزه روی موش ها مصرف روزانه عصاره ریشه شیرین بیان باعث بهبود قابل توجهی در سطح قند خون و سلامت کلیه ها شد. این اثر در انسان تایید نشده است
- علائم یائسگی را کاهش می دهد : عصاره ریشه شیرین بیان به عنوان درمانی برای گرگرفتگی در دوران یائسگی پیشنهاد شده است. با این حال شواهد در مورد اثربخشی آن برای این منظور محدود است
- باعث لاغری و کاهش وزن می شود : برخی از مطالعات نشان می دهد که عصاره ریشه شیرین بیان شاخص توده بدن (BMI) را کاهش می دهد و از کاهش وزن حمایت می کند. با این حال مطالعات دیگر هیچ تاثیری بر وزن پیدا نکرده اند
- به درمان هپاتیت C کمک می کند : یک مطالعه در لوله آزمایش اشاره کرد که افزودن گلیسیریزین به درمان استاندارد هپاتیت C به طور قابل توجهی باعث کاهش انتشار ویروس شد. اگرچه این نتایج امیدوار کننده است اما در مورد انسان تایید نشده است
عوارض و مضرات ریشه شیرین بیان
سازمان غذا و دارو (FDA) ریشه شیرین بیان را به طور کلی برای استفاده در غذاها بی خطر می داند.
با این حال FDA در حال حاضر مکمل ها را از نظر خلوص، اثربخشی یا دقت برچسب گذاری مواد تشکیل دهنده ارزیابی یا تایید نمی کند.
علاوه بر این استفاده کوتاه مدت از مکمل ها و دمنوش ریشه شیرین بیان به طور گسترده ای بی خطر در نظر گرفته می شود. با این حال دوزهای زیاد ممکن است اثرات نامطلوبی داشته باشند و افراد با شرایط خاص ممکن است بخواهند از آن اجتناب کنند.
مصرف بیش از حد ریشه شیرین بیان
هم استفاده بیش از حد و هم دوزهای زیاد محصولات ریشه شیرین بیان ممکن است منجر به تجمع گلیسیریزین در بدن شما شوند.
نشان داده شده است که سطوح بالای گلیسیریزین باعث افزایش غیرطبیعی هورمون استرس کورتیزول می شود که ممکن است باعث عدم تعادل در سطح مایعات و الکترولیت های شما شود.
در نتیجه دوزهای زیاد محصولات ریشه شیرین بیان ممکن است باعث ایجاد چندین علامت خطرناک شوند از جمله :
- سطوح پایین پتاسیم
- فشار خون بالا
- ضعف عضلانی
- ریتم غیر طبیعی قلب
در حالی که نادر است مسمومیت با شیرین بیان می تواند رخ دهد که ممکن است منجر به نارسایی کلیه، نارسایی احتقانی قلب یا تجمع بیش از حد مایع در ریه ها (ادم ریوی) شود.
بنابراین به افراد مبتلا به فشار خون بالا، نارسایی احتقانی قلب، بیماری کلیوی یا سطوح پایین پتاسیم توصیه می شود از محصولات شیرین بیان حاوی گلیسیریزین خودداری کنند.
بارداری و شیردهی
مصرف زیاد شیرین بیان – و به ویژه گلیسیریزین – در دوران بارداری ممکن است بر رشد مغز کودک شما تاثیر منفی بگذارد.
در یک مطالعه کودکان متولد شده از مادرانی که در دوران بارداری مقادیر زیادی فرآورده های شیرین بیان حاوی گلیسیریزین مصرف می کردند، بیشتر در معرض آسیب های مغزی بودند.
بنابراین زنان باردار باید از مصرف مکمل های شیرین بیان اجتناب کنند و مصرف شیرین بیان را در غذاها و نوشیدنی ها محدود کنند.
به دلیل عدم تحقیق، کودکان و زنان شیرده نیز باید از مصرف محصولات شیرین بیان اجتناب کنند.
تداخلات دارویی
نشان داده شده است که ریشه شیرین بیان با چندین دارو تداخل دارد از جمله :
- داروهای فشار خون
- رقیق کننده های خون
- داروهای کاهش دهنده کلسترول از جمله استاتین ها
- دیورتیک ها
- داروهای ضد بارداری مبتنی بر استروژن
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
افرادی که هر یک از این داروها را مصرف می کنند باید از مصرف محصولات ریشه شیرین بیان اجتناب کنند مگر اینکه پزشک آن ها دستور دیگری بدهد.
میزان مصرف روزانه ریشه شیرین بیان
به عنوان مکمل، عصاره ریشه شیرین بیان به اشکال مختلفی از جمله کپسول، پودر، تنتور، ژل موضعی و دمنوش وجود دارد. خود ریشه را نیز می توان به صورت تازه یا خشک خریداری کرد.
در حال حاضر هیچ توصیه دوز استانداردی وجود ندارد. با این حال سازمان بهداشت جهانی (WHO) و کمیته علمی غذای اروپا (SCF) هر دو توصیه می کنند مصرف گلیسیریزین را به حداکثر 100 میلی گرم در روز محدود کنید.
قابل ذکر است کسانی که مقادیر زیادی از محصولات شیرین بیان می خورند ممکن است بیش از این مقدار دریافت کنند.
علاوه بر این از آنجایی که محصولات همیشه میزان گلیسیریزین را نشان نمی دهند، تشخیص مقدار مطمئن آن می تواند دشوار باشد. در نتیجه مهم است که در مورد دوز ایمن و موثر با پزشک خود صحبت کنید.
گزینه دیگر این است که به دنبال پودر یا کپسول شیرین بیان دگلیسیریزینه (DGL) باشید.
این مکمل ها فاقد گلیسیریزین هستند که مسئول بیشتر عوارض جانبی شیرین بیان است. با این حال از آنجایی که این ترکیب مزایای متعددی نیز دارد مشخص نیست که آیا محصولات دگلیسیریزینه همان اثرات مثبت سلامتی را دارند یا خیر.
خلاصه
ریشه شیرین بیان هزاران سال است که برای کمک به درمان انواع بیماری ها از جمله بیماری های تنفسی و ناراحتی های گوارشی استفاده می شود.
ترکیبات گیاهی آن دارای اثرات آنتی اکسیدانی، ضد التهابی و ضد میکروبی قوی است. اگرچه ممکن است رفلاکس اسید، اگزما، زخم معده و سایر مسائل بهداشتی را تسکین دهد، مطالعات انسانی جامع تری مورد نیاز است.
با این حال شیرین بیان اگر بیش از حد مصرف شود یا به طور مکرر خورده شود اثرات نامطلوبی دارد. قبل از استفاده از مکمل ها یا دمنوش ریشه شیرین بیان با پزشک خود مشورت کنید.
منبع : healthline
