شانه یخ زده (به انگلیسی: Frozen shoulder) نوعی عارضه دردناک با علائم آزار دهنده در ناحیه شانه است که مفصل شانه را درگیر می کند.
شانه یخ زده به دلیل شباهت هایی که با بیماری آرتریت دارد معمولا با این بیماری اشتباه گرفته می شود در حالی که این دو کاملا متفاوت بوده و بین آن ها ارتباطی وجود ندارد.
در ادامه قصد داریم درباره شانه یخ زده و علل، علائم و شیوه های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
شانه یخ زده چیست؟
شانه یخ زده یا شانه منجمد که به نام کپسولیت چسبنده نیز شناخته شده یک بیماری شایع مفصلی است که طی آن شانه سفت شده و تحرک آن کاهش پیدا می کند.
این عارضه بر خلاف آرتریت که ممکن است چند مفصل را همزمان درگیر کند، تنها مفصل شانه (یک یا هر دو) را تحت تاثیر قرار داده و در سنین بین 40 تا 60 سال شیوع بیشتری دارد. همچنین احتمال بروز آن در زنان بیش از مردان می باشد.
گفته شده حدود 3 درصد مردم دنیا از این بیماری رنج می برند.
علائم شانه یخ زده
از علائم شانه یخ زده این است که فرد مبتلا به شانه یخ زده در ناحیه مفصل شانه احساس درد و سفتی خواهد داشت. این علائم و نشانه ها به تدریج ایجاد شده و معمولا با گذشت زمان خود به خود نیز برطرف می شوند.
علت شانه یخ زده
شانه از سه استخوان تشکیل شده که شامل تیغه شانه، استخوان ترقوه و استخوان بازو یا هومروس می باشد. به علاوه دارای مفصل توپی (مفصل گوی و کاسه ای) است که سر گرد استخوان بازو در آن قرار گرفته، بافت همبندی به نام کپسول شانه نیز مفصل را احاطه کرده و مایع زلاله ای آن را قادر می سازد تا بدون اصطحکاک حرکت کند.
تصور می شود شانه یخ زده به دلیل ایجاد بافت اسکار در شانه ایجاد می شود که باعث ضخیم و سفت شدن کپسول مفصل شانه شده و فضای کمتری برای حرکت باقی می گذارد، به همین دلیل شانه سفت و دردناک می شود.
علت دقیق این عارضه مشخص نیست اما اکثر افراد به دلیل آسیب دیدگی یا شکستگی اخیر دچار مشکلات حرکتی در ناحیه شانه شده و به شانه یخ زده مبتلا می شوند.
گفته شده خطر ابتلا به این مشکل مفصلی در افراد دیابتی بیشتر از دیگران است.
عوامل خطر زای شانه یخ زده
برخی عوامل خطر زای ابتلا به شانه یخ زده عبارتند از :
- سن : بالای 40 سال
- جنسیت : 70 درصد افراد مبتلا زن هستند
- آسیب های اخیر : عمل جراحی یا شکستگی بازو می تواند باعث عدم تحرک در دوره بهبودی شده و سفت شدن کپسول شانه را به همراه داشته باشد
- دیابت : 10 تا 20 درصد افراد مبتلا به دیابت به شانه یخ زده دچار شده و علائم در آن ها ممکن است شدیدتر باشد که البته دلایل آن مشخص نیست
سایر مواردی که می توانند خطر این عارضه را افزایش دهند عبارتند از :
- سکته
- پر کاری یا کم کاری تیروئید
- بیماری قلبی عروقی
- بیماری پارکینسون
مراحل شانه یخ زده
شانه یخ زده با توجه به علائم آن طی دوره ابتلا تا بهبودی کامل، معمولا به سه مرحله طبقه بندی می شود، در این مدت علائم به تدریج تشدید و طی یک دوره 2 تا 3 ساله برطرف می شوند.
مراحل شانه یخ زده عبارتند از :
1. مرحله یخ زدن یا دردناک
در این مرحله درد به تدریج افزایش می یابد و حرکت شانه را سخت و دشوار می کند. این درد که اغلب شب ها افزایش می یابد معمولا 6 تا 9 ماه طول ادامه دارد.
2. مرحله انجماد یا یخ زدگی
در این مرحله درد تشدید نمی شود و حتی ممکن است کاهش پیدا کند اما شانه همچنان سفت باقی می ماند. این مرحله معمولا 4 تا 6 ماه ادامه دارد.
3. مرحله آب (ذوب) شدن
در این مرحله حرکت شانه ها به مرور بهبود پیدا کرده و در نهایت ممکن است به حالت عادی برگردد. درد نیز معمولا کمتر می شود اما گاهی اوقات عود پیدا می کند. این دوره بین 6 ماه تا 2 سال طول می کشد.
لازم به ذکر است بیش از 90 درصد افراد مبتلا به این عارضه به مرور متوجه می شوند که با انجام برخی تمرینات ساده و کنترل درد، می توانند علائم آن را تسکین دهند.
خوشبختانه شانه یخ زده معمولا بعد از طی کردن مراحل بالا بهبود پیدا می کند اما همان طور که اشاره کردیم این دوره طولانی است و ممکن است سه سال طول بکشد.
تشخیص شانه یخ زده
پزشک اغلب با بررسی علائم، نشانه ها و معاینه فیزیکی به خصوص ناحیه بازو و شانه، این عارضه را تشخیص می دهد و برای تعیین شدت آن معمولا نقاط خاصی از بازو و شانه را فشرده و حرکت می دهد.
مشکلات ساختاری تنها با آزمایش های تصویربرداری مانند اشعه ایکس یا ام آر آی قابل شناسایی می باشد.
درمان شانه یخ زده
هدف از درمان شانه یخ زده کاهش درد، حفظ تحرک و انعطاف پذیری شانه می باشد که با درمان به موقع از هر 10 بیمار 9 نفر بهبود پیدا می کنند. با این حال ممکن است دوره بهبودی به آهستگی طی شده و علائم تا چندین سال ادامه پیدا کند.
روش های مختلفی برای تسکین درد و بهبود علائم بیمار وجود دارد، از جمله :
- داروهای مسکّن : برای کاهش التهاب و دردهای خفیف می توان از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن استفاده کرد
- استامینوفن : این دارو برای تسکین درد و استفاده طولانی مدت توصیه می شود
- مسکّن های تجویزی : برخی داروهای ضد درد تجویزی مانند کدئین و مسکن های مخدر نیز برای کاهش درد استفاده می شوند. لازم به ذکر است همه انواع داروهای مسکّن برای تمام بیماران مناسب نیستند بلکه باید درباره مناسب ترین گزینه با پزشک مشورت شود
- کمپرس سرد یا گرم : استفاده از کمپرس های سرد و گرم نیز می تواند به کاهش درد و ورم کمک کند
- کورتیکو استروئیدهای تزریقی : اگرچه این داروها به کاهش علائم کمک کنند اما ممکن است عوارضی به دنبال داشته باشند که از جمله آن ها می توان به صدمات بیشتر به شانه اشاره کرد
- تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست : در این تکنیک پایانه عصبی در نخاع که عامل کنترل کننده درد است بی حس می شود. برای این منظور از دستگاه TENS استفاده می شود که سیگنال هایی را به الکترودهای کوچکی که روی پوست شانه آسیب دیده قرار گرفته اند ارسال می کند
- فیزیو تراپی : در این روش تعدادی تمرینات مناسب جهت بهبود حرکات شانه و انعطاف پذیری هر چه بیشتر این ناحیه بدون کشیدگی یا ایجاد درد بیش از حد به بیمار آموزش داده می شود
- دست کاری شانه : در این تکنیک در حالی که بیمار تحت بیهوشی کامل قرار گرفته مفصل شانه به آرامی حرکت داده می شود
- آرتروسکوپی شانه : این تکنیک نوعی عمل جراحی با حداقل میزان تهاجم است که در درصد کمی از موارد استفاده می شود و طی آن یک آندوسکوپ یا لوله کوچک از طریق برش کوچکی وارد مفصل شانه می شود تا بافت اسکار یا چسبندگی را برطرف کند
لازم به ذکر است پزشک بسته به شدت علائم از میان گزینه های موجود، تکنیک درمانی مناسب را پیشنهاد خواهد کرد.
ورزش برای شانه یخ زده
علائم شانه یخ زده شامل درد مداوم در مفصل فوقانی شانه می باشد، خوشبختانه انجام برخی تمرینات خاص به صورت مرتب با شدت ملایم می تواند از سفتی شانه جلوگیری و احتمالا آن را معکوس کند.
برای این منظور می توانید زیر نظر پزشک یا فیزیوتراپیست از تمرینات ساده زیر بهره ببرید :
1. حرکت کششی بازو در حالت متقاطع
در این تمرین قسمت بالای دست آسیب دیده را گرفته و بازوی شانه آسیب دیده را به آرامی از جلوی قفسه سینه خود عبور داده و به سمت زیر چانه بکشید. 30 ثانیه در این حالت مانده و سپس به حالت اول برگردید و تمرین را تکرار کنید.
دقت کنید حین انجام تمرین تنه خود را نچرخانید.
2. حرکت کششی آونگ
برای انجام این حرکت ایستاده و شانه ها را شل کنید. سپس دست سالم خود را روی میز گذاشته و خم شوید. دست آسیب دیده را به صورت عمودی آویزان کنید و در یک دایره کوچک (قطر حدود 30 سانتی متر) چرخش دهید.
با افزایش قدرت شانه به مرور و طی چند روز قطر دایره را افزایش دهید.
3. حرکت کشش حوله
با دو دوست خود دو سر حوله را پشت سر خود بگیرید (مطابق تصویر). سپس با دست سالم حوله و دست آسیب دیده را که با آن انتهای حوله را نگه داشته اید به سمت شانه بکشید. این تمرین را 10 تا 20 بار در روز تکرار کنید.
پیشگیری از شانه یخ زده
شانه یخ زده تنها در مواردی که به دلیل آسیب دیدگی، حرکت شانه دشوار شده قابل پیشگیری می باشد. افرادی که دچار چنین آسیب دیدگی هایی هستند باید در مورد تمرینات حفظ تحرک و انعطاف پذیری مفصل شانه با پزشک صحبت کنند.
منبع: medicalnewstoday
